بازار «آتی سکه» باز می‌شود؟

یک عضو شورای عالی بورس از دستور عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی به منظور تشکیل کارگروهی برای بررسی توسعه معاملات سکه در قالب ابزار‌های مالی و راه‌اندازی مجدد قرارداد آتی سکه در بورس کالا خبر داد و پیش‌بینی کرد معاملات آتی سکه مجددا در بورس کالای ایران فعال می‌شود.

به گزارش دنیای اقتصاد، البته تحقق یا عدم تحقق این پیش بینی با پیچیدگی‌های فنی خاصی روبه‌روست آن‌هم در شرایطی که پتانسیل ایجاد قرارداد‌های آتی برای غالب کالا‌ها امکان‌پذیر است، اگرچه به عزم جدی بورس کالا برای اجرایی شدن تمامی این پتانسیل معاملاتی نیاز داریم. البته باید توجه کرد، این خبر که در رسانه‌ها به آن اشاره شده از تغییر فازی عمیق در این بازار حکایت دارد که می‌تواند زمینه‌ساز رخداد‌های جدیدی باشد که آینده تازه‌ای برای بازار طلا (نه تنها بازار سکه) به همراه خواهد داشت. این در حالی است که توقف و آغاز به کار مجدد بازار گواهی سپرده کالایی سکه طلا طی چند هفته گذشته تجربه شد و این خبر در شرایطی که بازار ارز و سکه در یک قیمت مشخص به تعادل رسیده است می‌تواند تغییر رویکرد مهمی باشد که تغییرات جذاب و بزرگ‌تری را به همراه خواهد آورد.

در این خصوص شاهین چراغی عضو شورای‌عالی بورس و همچنین عضو هیأت مدیره بورس کالای ایران در گفتگو با کالاخبر درخصوص امکان راه‌اندازی مجدد معاملات آتی سکه در بورس‌کالا اظهار کرد: مجموعه بازار سرمایه، دغدغه‌های بانک مرکزی درخصوص بازار سکه و حساسیت‌های معاملات روی این کالای ارزشمند را درک می‌کند به‌طوری که در برخی کالا‌ها مانند سکه فقط موضوع خود آن کالا مطرح نیست، بلکه اثراتی است که آن محصول می‌تواند بر سایر بازار‌ها و اقتصاد ایجاد کند؛ بنابراین دغدغه‌های بانک مرکزی در این خصوص دغدغه‌های درستی است.

وی افزود: در همین راستا در یکی از جلسات اخیر شورای عالی بورس، رئیس کل بانک‌مرکزی درخصوص معامله سکه در قالب ابزار‌های مالی و راه‌اندازی مجدد قرارداد آتی سکه در بورس کالا، دستور ایجاد کارگروهی برای بررسی بیشتر و ایجاد تفاهم را صادر کرد.

به گفته این عضو شورای عالی بورس با برگزاری نشست‌های مشترک و درک دغدغه‌های نهاد ناظر بازار پول می‌توانیم به نقطه مشترکی در بحث بازار سکه برسیم و ابزار‌های مالی بر پایه این دارایی را در بازار سرمایه توسعه دهیم.

چراغی با بیان اینکه خوشبختانه رئیس کل بانک مرکزی نگاه مثبتی به بازار سرمایه دارد و در ماه‌های اخیر نیز به‌طور جدی از بازار سرمایه حمایت کرده است، ابراز امیدواری کرد که نتیجه نشست‌های مشترک میان کارشناسان و مدیران بازار سرمایه و بانک مرکزی قطعا به نقطه مطلوبی خواهد رسید و پیش بینی می‌شود معاملات آتی سکه نیز مجددا در بورس کالای ایران فعال شود.

تاریخچه و اهمیت بازار آتی سکه طلا

در گذشته بازار سکه طلا کامل‌ترین بازار معاملاتی در بورس کالای ایران بود، زیرا شاهد زنجیره کامل معاملاتی بودیم. شمش طلا در بازار فیزیکی بورس کالا معامله شده و سپس گواهی سپرده کالایی سکه نیز در دسترس بود. همچنین قرارداد‌های آتی آن در حال دادوستد بوده و در گام پایانی صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی نیز قابل معامله بود. این زنجیره کامل معاملاتی در بین سایر کالا‌ها و معاملات متمایز بوده و نظیر آن را در هیچ کالای دیگری شاهد نبودیم.

تمرکز حداکثری بر این کالای خاص در فرآیند معاملات موجب شد تا ذهنیت‌های مختلفی در این خصوص بین اهالی بازار و برخی مدیران ایجاد شود و بعضا نقد‌های صریحی را به این بازار‌ها موجب شد اگرچه تیغ اصلی انتقاد به بازار آتی سکه باز می‌گشت. اهرم مالی در معاملات یا همان امکان سود یا زیان چند‌برابری در بازار آتی سکه طلا در شرایطی که شاهد روند صعودی قیمت‌ها در سال‌های گذشته بودیم موجب شد تا جذابیت فزاینده‌ای در این بازار خاص ایجاد شود. تجمیع سرمایه‌ها در بازار آتی نیز این ذهنیت را پدید آورد که بازار نقدی است که از بازار آتی خط می‌گیرد و جریان غالب قیمتی در بازار آتی است که تعیین می‌شود.

در بازار‌های جهانی سال‌هاست که شاهد هستیم بازار آتی از بازار نقدی تأثیر می‌پذیرد و در بازار داخلی سکه نیز شواهد متقنی که بتواند اثبات کند جریان قیمتی در بازار نقدی از بازار آتی سوگیری کرده است نیز به دست ما نرسید. البته ایجاد یک بازار به موازات یک بازار دیگر با دارایی پایه یکسان، ولی شرایط معاملاتی متفاوت ناخودآگاه این ذهنیت را ایجاد می‌کند که این دو بازار از یکدیگر انرژی می‌گیرند و نمی‌توان گفت که بازار‌ها در فاز روانی هیچ تاثیری از یکدیگر نمی‌پذیرند.

در هر حال بازار سکه در سال‌های گذشته از در اختیار داشتن معاملات آتی محروم شد که در کنار کاهش سودآوری بورس کالا و صنعت کارگزاری، شاهد استمرار رشد قیمت‌ها در بازار فیزیکی بودیم و حتی می‌توان گفت توقف بازار آتی محرک مضاعفی برای رشد قیمت‌ها در بازار نقدی بود.

در هر حال در سال‌های اخیر شاهد هستیم که محصولات کشاورزی در بورس کالا از معاملات گواهی سپرده کالایی یا آتی برخوردار شده‌اند و این بازار‌ها که از مدت‌ها پیش معاملاتی با جذابیت محدود بعضا توام با ضرر روبه‌رو بوده‌اند به ناگاه در روز‌های اخیر رشد قیمت‌های جدی و صف خرید را تجربه می‌کنند. صف خرید این روز‌های تمامی قرارداد‌های آتی محصولات کشاورزی آن‌هم بعد از مدت‌ها و البته با احتساب اهرم مالی گویی میل به راه‌اندازی آن را دوچندان کرده است. در هر حال تکمیل زنجیره ابزار‌های معاملاتی نکته قابل‌توجهی است و می‌توان از آن حمایت کرد.

البته این سوال نیز مطرح خواهد شد که در سال‌های اخیر به جز محصولات کشاورزی که با نظر مثبت وزارت جهاد کشاورزی شاهد راه‌اندازی معاملات آتی آن بودیم چرا هیچ کالای دیگری از معاملات آتی بهره‌مند نشده است. در هر حال دو رخداد مهم در بازار‌ها ایجاد شده؛ یکی اقبال محسوس به بازار معاملات آتی محصولات کشاورزی و دیگری روند مستمر ورود نقدینگی به بازار بورس است، شاید بهترین زمان برای آغاز به کار مجدد بازار آتی سکه طلا باشد که بتواند به عمیق‌تر شدن بازار سرمایه کمک کند. البته پایه اصلی معاملات آتی را باید قرارداد‌های گواهی سپرده کالایی در نظر بگیریم که توسعه این معاملات به ایجاد زیرساخت‌های اصلی در بازار مشتقه منتهی خواهد شد.

در این خصوص محمد امیری کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با خبرگزاری تسنیم عنوان کرد: بخشی از نقدینگی جدید وارد شده به بازار سهام می‌تواند به سمت نماد‌های گواهی سپرده کالایی هدایت شود و این اوراق درخصوص سایر کالا‌ها از جمله شمش طلا، میلگرد، مس و فرآورده‌های نفتی نیز می‌تواند به کار گرفته شود. البته در کنار توسعه معاملات گواهی سپرده کالایی می‌توان بازار قرارداد‌های آتی را نیز توسعه داد. چراکه با توجه به این حجم معاملاتی و ظرفیت‌های موجود در کشور می‌توان بازار قرارداد‌های آتی را در سایز و اندازه بازار‌های جهانی و برای محصولات مختلف گسترش داد.