طبق قانون تهیه جهیزیه بر عهده کیست؟ عروس یا داماد؟

فرارو- یکی از مسائل مهمی که در هنگام ازدواج خانواده‌ها با آن مواجه می‌شوند تهیه جهیزیه و میزان مهریه است در واقع جهیزیه در کنار مهریه، میان اغلب خانواده‌های ایرانی به عنوان معیار تعیین شأن دختران جوان در نظر گرفته می‌شود، البته این تفکر غلطی است که امروزه به دلیل شرایط بد اقتصادی که جوانان با آن روبرو شده اند بحث ازدواج را بسیار پیچیده ترکرده به طوری که جوانان در حال حاضر به ازدواج به عنوان یک رویای شیرین نگاه می‌کنند که هیچ وقت به واقعیت تبدیل نخواهد شد.

به گزارش فرارو؛ در حال حاضر در جامعه ما رسم است که جهیزیه را خانواده دختر تهیه می‌کنند هرچند در مواردی ممکن است مرد بهای جهیزیه را تحت عناوین مختلف از جمله شیربهاء به خانواده دختر پرداخت کند همچنین در مواردی هم تهیه جهیزیه طبق عرف جامعه بر عهده خانواده دختر است و چند جنس بزرگ مثل یخچال و ماشین لباس شویی و یا لوازم صوتی تصویری بر عهده داماد قرار می‌گیرد، اما آنچه در حال حاضر در جامعه ایرانی مرسوم شده و طبق آن عمل می‌شود این است که تهیه جهیزیه بر عهده خانواده عروس است، اما برخلاف تصور عموم از نظر قانون تهیه جهیزیه بر عهده زن نیست و مرد باید جهیزیه را تهیه کند در ادامه این مطلب با ما همرا باشید تا با ادله قانونی برایتان ثابت کنیم که تهیه جهیزیه با داماد است.

به موجب ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است. این مزیتی است که قانونگذار برای زن قائل شده است و به موجب آن زن می‌تواند از شوهر مطالبه نفقه کند و در صورت لزوم از طریق حقوقی و کیفری او را برای پرداخت نفقه تحت تعقیب قرار دهد. لازم به یادآوری است زن در صورتی استحقاق نفقه را خواهد داشت که از مرد تمکین کند و به تعبیر دیگر وظایف زناشویی خود را انجام دهد.

حال ممکن است این سوال برایتان پیش آمده باشد که منظور از تمکین چیست؟
تمکین در معنای عام یعنی اینکه خانم وظایف خود را نسبت به همسر انجام دهد و از او در حدود قانون و عرف اطاعت نماید و ریاست شوهر را در خانواده پذیرا باشد. منظور از تمکین در معنای خاص هم روابط زناشویی است و در واقع مفهوم تمکین خاص اطاعت از نیاز‌های غریزی مرد از طرف زن می‌باشد (تأمین نیاز‌های جنسی زوج) البته تمکین خاص امر مطلقی نیست و زن موظف به انجام این امر بر طبق زمان، مکان و عرف می‌باشد بنابراین مواردی هم وجود دارد که زن مجاز است تمکین نکند به عنوان مثال در شرایطی که شوهر مبتلا به یکی از بیماری‌های مقاربتی جنسی باشد زن می‌تواند از تمکین امتناع کند که در این موارد زن حق دریافت نفقه را دارد. لازم به ذکر است که این وظیفه فقط مخصوص زن نیست و مرد هم در حدود عرف و معمول باید با همسر خود رابطه جنسی برقرار کند.

به موجب ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی نفقه عبارت است از همه نیاز‌های متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل: مسکن، البسه، غـذا، اثاث منزل، هزینه‌های درمانی و بهداشتی و نیز خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا بیماری که شوهر مکلف است همه آن‌ها را متناسب با وضعیت خانوادگی و اجتماعی زن فراهم کرده و در اختیار او قرار دهد. طبق نظر دکتر کاتوزیان نفقه عبارت است از تمام وسایلی که زن با توجه به درجه تمدن، محیط زندگی و وضع جسمی و روحی خود بدان نیازمند است. تشخیص اینکه کدام وسیله را باید از ارکان نفقه زن به شمار آورد با عرف است و ملاک ثابتی در این خصوص وجود ندارد.

همان طور که ملاحظه نمودید جهیزیه که همان لوازم خانگی است از اجزاء نفقه بوده اصولاً در شرع اسلام شوهر دو تکلیف مالی نسبت به زن دارد، یکی مهریه است که مقدار آن در حین عقد و با توافق زوجین تعیین می‌شود. دیگری نفقه است که برخلاف مهریه، فقط یک حق و دین مالی است که زن می‌تواند آن را مطالبه کند. نفقه یک حکم تکلیفی است که حتی اگر زن استطاعت مالی داشته باشد از گردن مرد ساقط نمی‌شود. بنابراین، از نظر فقهی و قانونی تردیدی وجود ندارد که تأمین کلیه وسایل زندگی بر عهده شوهر است و از ابتدای تشکیل خانواده شوهر بایستی وسایل مورد نیاز زندگی را تأمین نماید؛ لذا جهیزیه اهدایی از جانب خانواده دختر صرفا نشانه محبت است و پیشکشی از سوی خانواده زن و از سر علاقه و احترام به فرزند بوده و نیز کمکی به زوج جوان در آستانه شروع زندگی‌شان است و قانونا هیچ وظیفه‌ای در این خصوص ندارند. در صورتی که جهیزیه از جانب خانواده عروس تهیه شده باشد جز اموال و دارایی زن است و شوهر نسبت به آن در حکم امین است و می‌تواند از وسایل منتفع شود، ولی مالکیتی برای وی ایجاد نمی‌شود.

• استرداد جهیزیه پس از طلاق و مراحل قانونی آن
• آیا مرد می‌تواند پس از طلاق طلا‌های همسر خود را پس بگیرد؟
• در صورت بهم خوردن نامزدی تکلیف هدایا چه می‌شود؟

وقتی می‌گوییم که مالکیت جهیزیه برای زن است، بدین معناست که زوجه در هر زمانی می‌تواند آن را مطالبه کرده و هر اقدام مالکانه‌ای را نسبت به اموال خویش انجام دهد، مثلا آن‌ها را به فروش رساند، هدیه دهد، تخریب یا مفقود نماید و یا استرداد جهیزیه را بخواهد؛ بنابراین آوردن جهیزیه به منزل شوهر به معنی انصراف از مالکیت یا شریک ساختن شوهر در آن نیست بلکه حق مالکیت زوجه باقی می‌ماند و شوهر از منافع آن بهره مند می‌شود و تنها می‌تواند به صورت متعارف از آن استفاده کند.

زن همچنین می‌تواند از جهیزیه‌اش استفاده نکرده و از شوهر وسایل منزل را تقاضا کند. شوهر همچنین حق ندارد اسباب جهیزیه را بفروشد در این صورت مسئول جبران خسارت و برگرداندن عین یا مثل یا قیمت است و این موضوع تحت عنوان فروش مال غیر مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که زوج در صورت استفاده درست نسبت به اموال مسئولیت ندارد مثلاً اگر جهیزیه زن بر اثر افتادن در هنگام حمل و نقل یا نوسان برق صدمه دید یا اینکه بر اثر مرور زمان مستهلک شد، زوج هیچ مسئولیتی در این خصوص ندارد و نیازی نیست غرامتی به زوجه بدهد.

همان طور که گفتیم اگر جهیزیه از سوی زوجه تهیه شده باشد متعلق به وی است و اگر زمانی زن فوت کند، اموالی که از او به جا می‌ماند به میزان سهم الارث به ورثه تعلق می‌گیرد جهیزیه نیز به چنین سرنوشتی دچار می‌شود. اگر زوج و زوجه صاحب فرزند باشند، یک چهارم اموال به مرد به ارث می‌رسد و اگر صاحب فرزندی نباشند، یک دوم اموال به مرد به ارث رسیده و بقیه اموال میان سایر وراث تقسیم می‌شود.