بورس؛ در دوراهی رونق یا رکود؟

روزهای ناکامی در بازار سرمایه همچنان ادامه دارد. روز گذشته بورس تهران پس از دو روز تداوم عرضه‌های سنگین که به شکل‌گیری صف فروش در نمادهای شاخص‌ساز بازار نمایان شده بود، از سوی حقوقی‌ها حمایت شد و به همین دلیل شاهد بهبود ارزش معاملات در این بازار بودیم.

به گزارش دنیای اقتصاد، با این حال سرمایه‌گذاران همچنان درگیر ناپایداری در اعتماد به مسیر پیش روی بازار سرمایه هستند. همان‌طور که در بسیاری از گزارش‌های قبل نیز اشاره شد تغییرات پی‌در‌پی و بعضا ناپایداری که از سوی مسوولان سازمان بورس در نحوه انجام معاملات و قوانین حاکم بر بازار سرمایه رخ داد سبب شده تا بسیاری از فعالان بازار با دیده تردید نسبت به ظرفیت‌های پیش روی بازار بنگرند. مضاف بر آنکه ناپایداری فضای اقتصادی در سایر بازارها نیز راه را برای افزایش جذابیت مقاصدی نظیر طلا و دلار فراهم کرده بود. در این میان شایعه و اما و اگر نیز همواره در رابطه با بازار سهام کم نبوده است. مثلا در همین روزهای گذشته ادعایی درخصوص امکان تحریم بورس تهران از سوی ایالات متحده مطرح شد که با توجه به مفروضات آن به نظر نمی‌رسد تحقق چنین امری حتی در صورت وقوع چندان بر روند بازار سهام موثر باشد. دلیل این امر متصل نبودن بازار سرمایه ایران به سایر بازارهای خارجی است که وجود هر گونه نماد خارجی در این بازار را منتفی می‌کند، مضاف بر آنکه حتی اگر چنین چیزی به‌طور جدی در دستور کار مقامات دولت آمریکا باشد، لزومی به تحریم بورس تهران نیست. چراکه این بازار خود شرکتی است که تحت نظارت سازمان بورس فعالیت می‌کند. از این رو به نظر می‌آید که طرح چنین بحثی در فضای مجازی بیش از آنکه رنگ و بویی از واقعیت داشته باشد، آرزویی موهوم است که پیش‌تر از جانب بدخواهان ساکن در خارج از مرزهای ایران مطرح می‌شود.

آزمون و خطایی که جواب نداد

در حال حاضر اما چند اتفاق خوب در حال رخ دادن است که می‌تواند بر ذهنیت فعالان بازار سهام اثر مثبت بگذارد. نخست آنکه مقرر شده تا قانون مخرب ممنوعیت معاملات روزانه که در ماه‌های اخیر و به منظور کاهش هیجانات موجود در بازارسهام اعمال شد، از روز جاری، یعنی 20آبان‌ماه 99 برداشته شود. از این رو فعالان بازار سهام می‌توانند همانند آنچه در گذشته معمول بود سهامی را که در یک روز خریداری کرده‌اند در همان روز به فروش برسانند. این کار راه را برای آن بخش از سرمایه‌گذاران که سبک کوتاه مدتی را برای مدیریت دارایی‌های خود انتخاب کرده‌اند هموار خواهد کرد. مضاف بر آنکه می‌تواند بر نقدشوندگی سهام بیفزاید و ریسک سرمایه‌گذاری را به‌طور کلی برای فعالان خرد بازار سهام کاهش دهد. از این رو می‌تواند حذف آن قانون دست و پا گیر را برای بهبود وضعیت کلی معاملات سهام امری مثبت و گامی رو به جلو تلقی کرد.

برچیدن یاس از تابلوی معاملات

اما روز جاری تنها با لغو محدودیت معاملات روزانه آغاز نمی‌شود. این روز در حالی آغاز خواهد شد که صف فروش در نمادهای شاخص‌ساز بازار سهام در روز گذشته جمع شده است. اگرچه این رویداد را نمی‌توان به‌عنوان دلیلی متقن برای شروع دور تازه‌ای از صعود قیمت‌ها در بازار سهام تلقی کرد، با این حال باید این نکته را نیز در خاطر داشت که جمع شدن صفوف فروش در نمادهای شاخص ساز به‌طور تقریبی همواره با بهبود وضعیت معاملات در بخش بزرگی از بازار سهام همراه است که فعالیت آنها یا ماهیت دلاری دارد یا تاثیر بالایی بر شاخص کل بورس می‌گذارند. فرابورس هم که پر واضح است بیش از آنکه خود جریان‌ساز این بازار باشد، به‌طور کلی از بورس اثر می‌پذیرد. همان‌طور که گفته شد روز گذشته بخش قابل توجهی از صفوف فروش در نمادهای سنگین وزن بازار سرمایه برچیده شد.

در این روز شاهد آن بودیم که به رغم تاثیر منفی نمادهایی مانند «فولاد»، «فملی» و «کگل» بر شاخص کل بورس، قیمت در این نمادها از کف مجاز روزانه برخاست و در دقایق آخر معاملات سمت و سوی صعودی به خود گرفت. البته باید توجه داشت که وضعیت در نمادهای کوچک بازار همچنان نابسامان است. در حالی که تداوم نیافتن کاهش قیمت دلار سبب شد این نمادها مورد وثوق اشخاص حقوقی قرار بگیرند با این حال نمادهای کوچک بازار همچنان در کف قیمت مجاز به سر بردند و حجم معاملات در آنها به حدی پایین بود که حتی پر شدن حجم مبنا در این نمادها میسر نمی‌شد. می‌توان گفت که این نمادها در روز گذشته نیز سنت سه ماه اخیر را پی گرفته‌اند. در واقع میزان پول سرمایه‌گذاران حقیقی که از شروع ریزش بازار در این نمادها حبس شده است نسبت به تقاضای اندک موجود در آنها ناچیز است که کفاف به تعادل رسیدن عرضه و تقاضا در این نمادها را نمی‌دهد.

دقیقا به همین دلیل است که میزان کاهش شاخص کل هموزن نسبت به شاخص اصلی بورس در طول ماه‌های اخیر عموما کمتر است. از آنجا که هر دوی این شاخص‌ها بر اساس قیمت پایانی محاسبه می‌شود، پر شدن حجم مبنا به دلیلی بدل شده تا اصلاح شاخص هموزن فرسایشی‌تر از دماسنج اصلی بازار پیگیری شود. روز گذشته شاخص کل بورس تهران در حالی افت 04/ 2 درصدی را شاهد بود و به دلیل کاهش 25 هزار و 361 واحدی به سطح یک میلیون و 215 هزار واحدی رسید که در همین روز شاخص هموزن تنها 76/ 0 درصد کاهش یافت.

نگاهی به آمار و ارقام بازار

روز گذشته 12 درصد از کل نمادهای مورد معامله در بورس و فرابورس شاهد شکل‌گیری صف خرید بودند. ارزش این صف‌ها در حدود 518 میلیارد تومان بود. در مقابل صفوف فروش تشکیل شده در بازار سهام که 60 درصد از کل نمادهای معامله شده در این بازار را شامل می‌شدند ارزشی برابر با 5200 میلیارد تومان داشت. همچنین ارزش معاملات خرد سهام در بورس تهران امروز 4767 میلیارد تومان بود که در مقایسه با رقم 1397 میلیارد تومانی به ثبت رسیده در روز یکشنبه افزایشی 246 درصدی را نشان می‌دهد. با احتساب این رقم می‌توان گفت که ارزش معاملات خرد در بورس تهران نسبت به میزان اندک روز قبل از آن میزانی امیدوارکننده‌تر دارد. با این حال توجه به این نکته نیز ضروری است که افزایش میزان یاد شده نه در جهت خرید سهام بلکه در جهت فروش بوده است. شاید اگر در روز یکشنبه نیز تقاضای حقوقی‌ها در نمادهای سنگین بازار رخ می‌داد در این روز شاهد ثبت چنین ارقامی بودیم. در آن روز بخش قابل توجهی از سهام عرضه شده به بازار بدون خرید باقی ماند که نقشی مهم در پایین بودن ارزش معاملات خرد داشت. گواه این ادعا رقم 947 میلیارد تومانی خالص خرید حقوقی از حقیقی است که افزایشی جدی را نسبت به مقدار 337 میلیارد تومانی روز یکشنبه نشان می‌دهد.

تجمع سرخوردگی در ملاصدرا

اما از تمامی رخدادهای روی داده در بازار سهام طی روز دوشنبه که بگذریم، روز گذشته بازار سرمایه شاهد یک اتفاق حاشیه‌ای نیز بود. در این روز برخی از فعالان بازار سهام که متحمل زیان‌های سنگین شده بودند با تجمع مقابل ساختمان سازمان بورس و اوراق بهادار تهران نسبت به پایین آمدن قیمت‌ها اعتراض کردند. اگرچه این اعتراض‌ها با توجه به تعاریف و تشویق‌های رخ داده از سوی بسیاری از مسوولان دولتی و غیر دولتی از بورس تهران طی ماه‌های ابتدایی سال جاری امری قابل درک است. اما مشخص نیست که چه تفکری سبب می‌شود تا هر چند سال یک بار با ریزش قیمت‌ها در بورس تهران عده‌ای فضا را برای برقراری تجمع اعتراضی مناسب ببینند. شکی نیست که فرهنگ‌سازی برای ایجاد ارتباط معقول میان مردم عادی با بازار سرمایه وظیفه‌ای است که به ثمر نشستن آن تنها با تلاش و مداومت از سوی مسوولان سازمان بورس محقق می‌شود. اما توجه به این نکته نیز ضروری است که نباید اشتباه و قصور مسوولان را دلیلی برای سلب مسوولیت از خود تلقی کرد. خریدن سهام تنها به این دلیل که صف‌خرید شده امر معقولی نیست.