فرارو- با فرارسیدن فصل سرما یکی از بهترین لحظاتی که یک فرد ممکن است احساس کند، لذت نوشیدن یک فنجان چای یا قهوه، در فضایی سرد است. البته گرایش به این نوشیدنیهای گرم در فصل سرما را باید با عوارض که چای و یا قهوه ممکن است برای سلامت افراد به وجود بیاورند در نظر گرفت و شاید به همین دلیل باشد که اقبال به دمنوشهای گیاهی دیگر نیز در این فصول، افزایش چشمگیری مییابد.
به گزارش فرارو، به عبارت دیگر این دمنوشهای گیاهی علاوه بر ایجاد حس آرامش و گرما، فاقد عوارض ناشی از کافئین موجود در چای و قهوه هستند، اما مهمتر از آن، بسیاری از این دمنوشهای گیاهی حتی قادر به تقویت سیستم ایمنی بدن ما در مقابل بیمارهای شایع در فصول سرد هستند. اما استفاده از دمنوشهای گیاهی در فصول سرد چه اهمیتی دارد و مصرف آنها چه فوایدی برای ما دارد؟ بهترین دمنوشهای مناسب فصول سرد کدام است و چگونه میتوان آنها را تهیه کرد؟ اگر شما نیز به دنبال یافتن یک دمنوش مناسب و بسیار مفید برای فصل سرما هستید، با ما همراه باشید تا شما را با پنج دمنوش معجزه گر برای فصل سرما آشنا کنیم.
دمنوش گیاهی چیست؟
دمنوش یا چایهای گیاهی (Herbal Tea) نوعی نوشیدنی است که در آن جزئی از گل، برگ، ساقه، ریشه، دانه، پوستِ میوه یا اجزای دیگر گیاهان دارویی که قابل حل در آب است، به صورت خشک یا تازه مورد استفاده قرار میگیرد. دم کردن یا گرفتن عصاره به وسیله آب متداولترین و قدیمیترین روش به کار بردن داروهای گیاهی است. روش تهیه به این صورت است که ابتدا گیاه را که به طرز صحیحی خرد شده در آب جوش میریزند، سپس آن را به مدت چند دقیقه در یک ظرف در بسته شیشهای یا چینی میگذارند و گاهی آن را هم میزنند و سپس مایع را از کاغذ صافی یا الک با شبکه ریز عبور میدهند.
دمنوشها برخلاف چای، فقط از برگ گیاهان درست نمیشوند و برخلاف جوشانده گیاهی، در آب جوشانده نمیشوند بلکه همانگونه که اشاره شد اجزای مختلف یک گیاه (همچون برگ، صاقه، دانه، گل، ریشه، پوست و ...) در آب گرم قرار داده میشود تا به آرامی دم بکشد. روش دم کردن در تولید دمنوشهای گیاهی، برخلاف روش جوشاندن، فاقد تأثیرات قوی و فوری ترکیبات موجود در گیاهان بر بدن انسان است که میتواند عوارض مختلفی بر سلامتی داشته باشد. همچنین دمنوشها اغلب فاقد کافئین هستند و این موضوع برای بسیاری افراد میتواند نوید یک جایگزین مناسب برای نوشیدنیهای گرم کافئین دار باشد.
تاریخچه استفاده از دمنوشهای گیاهی
به نظر میرسد که هیچگاه نتوان تاریخ دقیقی برای نخستین استفاده بشر از دمنوشهای گیاهی یافت. استفاده بشر از گیاهان و ترکیب آنها با آب گرم، احتمالاً در ابتدا با اهداف درمانی صورت گرفته است، بنابراین قدمت دمنوشها را میتوان با قدمت استفاده بشر از گیاهان برای درمان، یکی دانست. این امر احتمالاً میتواند تاریخچه بکارگیری دمنوشها را حتی تا عصر حجر به عقب برد. با این حال همیشه افسانههایی نیز وجود دارد که گرداگرد اولین اکتشافات بشر را فرا گرفته و آنها در هالهای از داستانهای عامه پسند فرو برده است.
یکی از این افسانه ها، داستان کشف دمنوشهای گیاهی را با داستان کشف چای مرتبط کرده و آن را به یکی از امپرتوران چین منتسب میکند که از قضا کاشف کشاورزی و داروی سازی نیز هست. این افسانه میگوید که در هزاره سوم قبل از میلاد، امپراتور چین، «شن نونگ» زیر درختچهای در باغ سلطنتی در حال استراحت بود که به ناگاه چند برگ در ظرف آب گرمی که معمولاً در هنگام استراحت مینوشید افتاد. پس از چند دقیقه این برگها به آب گرم ظرف رنگ داد و امپراتور نیز آب مورد نظر را چشید و اتفاقا از طعم و بوی آن خوشش آمد. به این شکل چای کشف شد، اما امپراتور شن نونگ به این نوشیدنی جدید اکتفا نکرد و شروع به تجربه دم کردن گیاهان دیگر نیز کرد و دمنوشهای بسیار زیادی را با این روش کشف کرد. در ایران، اما استفاده از دمنوشهای گیاهی سابقه بسیار بیشتری از چای دارد. درواقع چای تازه در اوایل قرن هفدهم میلادی بود که توسط میرزا محمد علی کاشف السلطنه، از طریق هند به ایران رسید در حالی که قرنها و بلکه هزاران سال بود که گیاهان مختلف به صورت دم کرده در ایران برای مصارف مختلفی همچون درمان مورد استفاده قرار میگرفت.
دمنوشهای گیاهی مناسب فصلهای سرد سال
به گزارش فرارو، با شروع فصلهای سرد سال، گرایش مردم به نوشیدنیهای گرم افزایش چشمگیری پیدا میکند. تصور نوشیدن یک فنجان چای یا قهوه در یم غروب پاییزی و یا نوشیدن یک لیوان دمنوش داغ در یک صبح پاییزی، میتواند احساس گرمی، آرامش و شادابی را در هر فردی ایجاد کند. اما این موضوع تنها مزیت دمنوشهای گیاهی نیست بلکه برخی از این نوشیدنی ها، به ویژه در فصول سرد سال، دارای خواص درمانی و پیشگیری کننده از بیماریهای مربوط به این فصلها هستند. پس نوشیدن دمنوشهای گیاهی در پاییز و زمستان نه تنها حس آرامش و گرمی را به ما منتقل میکند بلکه میتواند ما را از ابتلا به بسیاری از بیماریهای مربوط به این فصول، مصون سازد. حال قصد داریم تا شما را با بهترین و مفیدترین دمنوشهای گیاهی مناسب فصول سرد سال آشنا کنیم؛
۱. دمنوش زنجبیل
زَنجِبیل یا زنجفیل یک گیاه خوراکی، ادویه و دارویی است که بیش از چندین هزار سال مورد استفاده بشر بوده است. اگرچه معمولاً از زنجبیل به عنوان ریشه آن گیاه نام برده میشود، ولی در اصل قسمت مورد استفاده گیاه ساقه متورم شده زیرزمینی آن است که «ریزوم» نام دارد. از داخل این ریزومها، ساقه، برگ و گل زنجبیل میروید که پس از خشک شدن، ریزومها خارج و مورد استفاده قرار میگیرد. زنجبیل گیاهی با سابقه کهن در آسیای جنوب شرقی است که از چهار هزار سال پیش به عنوان چاشنی و افزودنی در مواد غذایی و بیش از دو هزار و پانصد سال است که برای اهداف پزشکی مورد استفاده قرار گرفته است.
خواص زنجبیل
زنجبیل طبعی گرم دارد و از نظر ترکیبات شیمیایی، این گیاه دارای پتاسیم اکسالات بوده و همچنین در بخشهای غده زیر زمینی گیاه در حدود ۱-۳ درصد اسانس روغنی فرار شاملترین کامفن، فلاندرن، زینجی برن، سینئول، سیترال و بورنئول و تعدادی رزین، نشاسته نیز یافت میشود. ترکیبات اصلی زنجبیل عبارتند از: انواع قندها (۵۰ تا ۷۰ درصد)، چربیها (۳ تا ۱۸ درصد)، اولئورزین (۴ تا ۵/۷درصد) و ترکیبات سوزاننده (۱ تا ۳ درصد) است. علاوه بر این مواد، زنجبیل حاوی مقدار کمی کلسیم، روی، پانوتنیک اسید، ریبوفلاوین و تیامین نیز است. خواص درمانی زنجبیل از گذشتههای دور به خوبی شناخته شده است که شامل تقویت سلامت استخوان، افزایش اشتها، پیشگیری از ابتلا به انواع سرطان، بهبود وضعیت تنفسی، کمک به فرایند گوارش، بر طرف کردن علائم بیماری آرتریت، کاهش گازهای اضافی روده، افزایش میل جنسی و تسکین درد ناشی از قاعدگی، تهوع و آنفولانزا میشود. اما یکی از مهمترین خاصیتهای زنجبیل که آن را تبدیل به گیاهی فوق العاده ارزشمند میکند، قدرت آن در افزایش سطح ایمنی بدن است که در فصول سرد سال و با توجه به افزایش احتمال ابتلای انسان به ویروسهای مختلف، میتواند بسیار مفید واقع شود. در واقع زنجبیل دارای خواص ضد باکتریایی و ضدویروسی است که میتواند شما را از سرماخوردگی و سایر بیماریهای رایج در فصول سرد در امان نگه دارد.
طرز تهیه دمنوش گیاهی زنجبیل
زنجبیل به علت داشتن یک نوع طعم تند و مزه و بوی خاص خود، استفاده بسیار زیادی در دستورهای غذایی مختلف دارد. درواقع اگر بخواهیم به یک نوع دمنوش گیاهی زنجبیل اشاره کنیم، این امر کار سختی خواهد بود. از طرف دیگر برخی افراد نیز از طعم تند زنجبیل خوششان نمیآید و یا بدان حساسیت دارند، برای همین این گیاه را با گیاهان دیگری ترکیب کرده و دمنوش مورد علاقه خود را تهیه میکنند که تنوع این ترکیبها به وسعت تفاوتهای جغرافیایی و فرهنگی است. در واقع میتوان بسته به ذائقه، دمنوش زنجبیل را به تنهایی و یا در ترکیب با سایر گیاهان همچون زردچوبه، لیمو، دارچین و حتی عسل، تهیه کرد. برخی از معروفترین دمنوشهای زنجبیل را میتوان به روشهای زیر تهیه کرد.
ــ دمنوش زنجبیل ساده: زنجبیل تازه را به میزان یک قاشق غذاخوری در ظرفی مناسب رنده کنید. سپس با آب جوش به مدت ۱۰ دقیقه دم کرده و داخل صافی ریخته و تفاله آن را بگیرید.
ــ دمنوش زنجبیل و لیمو: دو عدد لیمو، عصاره زنجبیل یا زنجبیل تازه، آب گرم و یک قاشق غذاخوری عسل است، تمام مواد به جز عسل را با هم مخلوط کنید و در نهایت عسل را کمکم به آن افزوده و به مقداری که دوست دارید شیرین نمایید.
ــ دمنوش زنجبیل و زردچوبه: یک قاشق چای خوری زنجبیل تازه و زردچوبه را به آب داغ قوری (۷۰-۸۰ درجه) اضافه کرده و بگذارید ۱۰ دقیقه بماند. سپس میتوانید این دمنوش مقوی را میل کنید. اگر مزه زردچوبه را دوست ندارید میتوانید این دمنوش را تنها با زنجبیل درست کنید یا مقداری دارچین و لیمو ترش تازه به آن اضافه کنید.
۲. دمنوش دارچین
با توجه به گستردگی جغرافیائی گونههای مختلف دارچین، سابقه پیدایش و نامگذاری آنها نیز متفاوت است. در برخی منابع تاریخی سابقه مصرف و شناسائی دارچین به مصر باستان و به حدود دو هزار سال قبل از میلاد بر میگردد. اما آنچه که در تاریخ به «دارچین چینی» مشهور شده، در حقیقت نوعی از دارچین به نام Cinnamon Aromaticum یا Cassia است که بومی چین بوده و به صورت درخت ۲۰ الی ۳۰ متری است که از پوست درخت آن، به عنوان دارچین استفاده میشود. در قسمتهای مختلف تورات نیز به مصرف دارچین توسط موسی پیامبر، هم به عنوان غذا و هم برای بوی خوش اشاره شدهاست. درنوشتههای «هرودوت»، مورخ یونانی معاصر دوره هخامنشیان نیز از دارچین به عنوان «چاشنی گرانبها» یاد شده است.
خواص دارچین
دارچین دارای ترکیبات شیمیایی آمیدون، موسیلاژ، تانن، یک ماده رنگی، اکسالات کلسیم، قند، مانیت، سینامومین، اسانس و رزین است. اسانس دارچین که تنها قسمت مهم دارچین است به مقدار یک درصد در پوست گیاه مذکور وجود دارد و از تقطیر آن با آب نیز حاصل میشود. این اسانس در صورت تازه بودن به رنگ زرد روشن است، ولی به مرور زمان و به علت اکسیده شدن به رنگهای زرد طلایی و سپس قهوهای مایل به قرمز درمیآید. قسمت اعظم این اسانس را آلدئید سینامیک تشکیل میدهد. به علاوه دارای ۴ درصد از فنل ها، مخصوصا اوژنولها همراه با فلاندرون، سافرول و فورفورول است. این مواد خواص زیادی برای بدن انسان از جمله تقویت قوای جنسی، افزایش توان تحمل درد و آرام بخشی دارد. دارچین همچنین به عنوان یک تب بر قوی، از قرنهای گذشته مورد استفاده بوده است. دارچین خاصیت عجیب دیگری دارد و آن تقویت سیستم ایمنی بدن در مقابل امراض است و حتی میتوان گفت که اثر پنی سیلین و آنتیبیوتیک را به مقدر زیادی داراست، به همین دلیل برای سرما خوردگی بسیار مفید است.
طرز تهیه دمنوش گیاهی دارچین
دارچین نیز گیاهی با طبع گرم است و طعمی تند همراه با شیرینی خاصی دارد به همین دلیل اغلب آن را برای طعم دار کردن بسیار از دمنوشهای گیاهی مورد استفاده قرار میدهند. درواقع دمنوش دارچین را با شیوههای مختلف و بنا به ذائقههای مختلف تهیه میکنند که در ادامه به مرسومترین آنها اشاره خواهیم کرد.
ــ دمنوش دارچین ساده: چند عدد چوب دارچین را در یک قوری بریزید و یک لیوان بزرگ آب ۸۰ درجه به آن اضافه کنید، بگذارید به مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه دم بکشد، در صورت تمایل میتوانید برای شیرین شدن آن از نبات استفاده کنید.
ــ دمنوش دارچین و لیمو: برای تهیه این دمنوش به چند عدد چوب دارچین، لیمو، عسل و مقداری آب جوش نیاز دارید. همه مواد به جز عسل را مخلوط کرده و چند دقیقه میگذاریم تا دم بکشد. در نهایت عسل را به میزان ذائقه خود اضافه میکنیم.
ــ دمنوش دارچین و عسل: پودر دارچین یا چوب دارچین را به یک لیوان آب جوش اضافه کنید و بگذارید ۱۰ دقیقه بماند تا دم بکشد و عصاره آن در بیاید، سپس مقداری عسل به این چای اضافه کنید و بنوشید.
۳. دمنوش آویشن
آویشن که در منابع طب ایرانی با نامهای صعتر (سعتر)، آویشم، اوشن، کهلیک اوتی و آبشن هم از آن یاد میشود گیاهی از تیره نعناعیان است که در ایران ۱۸ گونه آن به ثبت رسیده است. گیاهان این تیره، همه علفی و به حالت خودرو در مزارع و کوهها و صحرا میرویند. آویشن یک گیاه مدیترانهای است که هزاران سال است که به عنوان یک گیاهان دارویی مورد استفاده قرار میگیرد. مصریان باستان از آویشن برای مومیایی کردن اجساد استفاده میکردند. یونانیان باستان نیز از بخور آویشن در حمام خود استفاده میکردند و معتقد بودند که این کار باعث ایجاد شجاعت در فرد میشود. این گیاه در سراسر اروپا به دلیل استفاده رومیان از آن شناخته شد؛ زیرا آنها از آویشن برای تمیز کردن اتاقهای خود و عطر دادن به انواع پنیرها استفاده میکردند. از هزاران سال پیش اعتقاد بر این بود که آویش میتواند بسیاری از بیماریها را درمان کند.
خواص آویشن
به گزارش فرارو، آویشن گیاهی با خاصیت گرم و خشک یعنی بلغمی و ضد رطوبت است. این گیاه از دیدگاه طب سنتی ایران بهعنوان دارو شناخته میشود و فاقد اثرات غذایی در بدن است. ماده اصلی این گیاه تیمول است که خاصیتهای ضدالتهابی زیادی دارد. خواص آویشن بسیار گسترده است بهنوعی که از درمان انواع بیماریها تا سلامت و زیبایی پوست و مو میتوان از آن استفاده کرد. از برگ این گیاه در فرآوردههای غذایی و همچنین از اسانس گیاه در نوشیدنیها و صنایع دارویی، بهداشتی و آرایشی استفاده متنوعی میشود. روغن آویشن دارای خواصی نظیر ضداسپاسم، بادشکن، ضد قارچی، ضد باکتریایی، ضدعفونیکننده، ضد کرم، ضد رماتیسم، خلطآور، آنتیاکسیدان، نگهدارندِ طبیعی غذا و تاخیردهنده پیری پستانداران هست.
طرز تهیه دمنوش گیاهی آویشن
آویشن برای هر رژیم غذایی مناسب است و به ندرت پیش میآید که به عنوان گیاهی حساسیتزا از سوی پزشکان منع مصرف شود و برای برخی افراد توصیه نشود. به همین دلیل اغلب دمنوش آویشن را به تنهایی مورد استفاده قرار میدهند، هرچند که ترکیب آن با گیاهان و مواد دیگر نیز مرسوم است. برخی از مهمترین انواع دمنوش اویشن عبارتند از:
ــ دمنوش آویشن ساده: کافیست یک قاشق چای خوری پودر یا گیاه خشک شده آویشن را به ۴ فنجان آب داغ داخل قوری اضافه کرده و ۱۵ دقیقه صبر کرده تا خوب دم بکشد و سپس آن را میل کنید. برای اثر بخشی بیشتر و درمان سرماخوردگی در فصل زمستان نیز میتوانید مقداری پودر زنجبیل یا دارچین نیز به آن اضافه کنید.
ــ دمنوش آویشن و پونه: ترکیب آویشن به همراه پونه، همزمان با آغاز فصل پاییزو زمستان نه تنها میتواند مقاوت بدن را در برابر ویروس سرماخوردگی و آنفلوانزای فصلی افزایش دهد، بلکه روند بهبود سرماخوردگی را سرعت میبخشد. این دمنوش همچنین تسکین دهنده سرفه و برطرف کننده تنگی نفس است. برای این کار کافی است به اندازه یک قاسق چای خوری، ترکیبی از خشک شده این گیاه را در مقداری آب جوش به مدت ۱۰ دقیقه دم کرده و سپس میل نمایید.
۴. دمنوش نعناع
نعناع گیاهی است علفی و چند ساله که علاوه بر ساقه زیر زمینی که گیاه را در خاک مستقر میسازد دارای ساقه هوایی نیز هست. از محل گرههای ساقه که در تماس با زمین است ریشههای خارج شده که ساقه جدید را درست میکند بنابراین اگر شما فقط یک ساقه نعناع در باغچه خود بکارید بزودی تمام باغچه شما پر از نعناع میشود. برگهای نعناع بیضی شکل، نوک تیز و دندانه دار میباشند. گلهای آن بسته به نوع نعناع ممکن است قرمز، ارغوانی یا سفید باشد.
خواص نعناع
نعنا منبع خاص ویتامین A است، ویتامین محلول در چربی که برای سلامتی چشم و بینایی در شب بسیار مهم است. این ماده همچنین منبع مهمی از آنتی اکسیدانها به ویژه در مقایسه با سایر گیاهان و ادویهها است. آنتی اکسیدانها در محافظت از بدن در برابر استرس اکسیداتیو، نوعی آسیب به سلولهای ناشی از رادیکالهای آزاد کمک میکنند. دمنوش نعناع سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و در رفع گلودرد و گرفتگی بینی موثر است. این دنوش ضد نفخ است و در رفع دردهای شکمی که با خوردن مواد غذایی سرد در فصل زمستان ایجاد میشود، تاثیر بسیار دارد. دمنوش نعناع همچنین بهبود دهنده حالت تهوع و تببر است.
طرز تهیه دمنوش گیاهی نعناع
دمنوش نعناع را میتوان به شیوههای مختلفی تهیه کرد، اما آنچه لازم است در اینجا بدانید این این که خود گیاه نعناع نیز انواع مختلفی دارد و به همین دلیل دمنوشهایی که از انواع مختلف نعناع تهیه میشود ممکن است طعمهای متفاوتی نیز داشته باشند. همچنین به علت تندی طعم این گیاه اغلب دمنوش نعناع را در ترکیب با گیاهان و مواد غذایی دیگر تهیه میکنند که مرسومترین آنها عبارتند از.
ــ دمنوش نعناع ساده: دو قاشق غذاخوری برگ نعناع خرد شده (تازه یا خشک) در قوری بریزید، یک لیوان بزرگ آب با دمای ۸۰ درجه به آن اضافه کنید، بگذارید به مدت ۱۵ دقیقه دم بکشد، در صورت تمایل میتوانید از عسل یا نبات برای شیرین کردن آن استفاده کنید.
ــ دمنوش دمنوش نعناع، رازیانه و زنجبیل: کافیست یک قاشق چای خوری نعناع خشک، ۱ قاشق چای خوری پودر زنجبیل خشک شده و نصف قاشق چای خوری پودر یا دانه رازیانه را به آب داغ داخل قوری اضافه کرده و پس از ۵ دقیقه میل کنید.
۵. دمنوش اسطوخودوس
اسطوخودوس یا لاوندر، گیاهی از خانواده نعناسانان است که برگها و قسمت سبز گیاه دارای اسانس روغنی فرار است. اسطوخودوس گیاهی چند ساله به شکل بوته کوچک به بلندی نیم متر و بسیار پرشاخه است. این گیاه دارای ساقههای آن ۴گوشه، برگهای کشیده و متقابل، پوشیده از کرک سفید پنبهای میباشد. برگهای اسطوخودوس که در بهار ظاهر میشود به رنگ بنفش تیره به صورت سنبله و دارای کرکهای معطر است. این گیاه یکی از خوشبوترین گیاهان دارویی در جهان محسوب میشود که در مناطق مختلفی از ایران، هند، چین، انگلیس و کانادا به صورت خودرو رشد میکند. این گیاه علاوه بر آنکه به عنوان یک گیاه دارویی پرخاصیت در طب سنتی ایران و طب سنتی کشورهای چین و هند مورد استفاده قرار میگیرد به عنوان یک خوراکی مفید در سبد غذایی بسیاری از خانوادههای آسیایی و اروپایی وجود دارد.
خواص اسطوخودوس
ترکیبات شیمیایی اسانس اسطوخودوس، مرکب از نوعی ستن (با بوی کامفر و نعناع) سینئول، الکل و لینالول است که اثر مهارکننده بر روی باکتریهای بیماری زای مختلف دارد. در متون آروماتراپی مدرن (رایحه درمانی) از اسطوخودوس به عنوان یک اسانس ضدباکتری و نوعی آنتی بیوتیک طبیعی یاد میشود. به گزارش فرارو، همچنین از برگها و ساقه اسطوخودوس، برای تهیه عصارهای برای درمان بیماریهای دستگاه گوارش و روماتیسم استفاده میشود. اثرات اسطوخودوس بر درمان آسم، تنگی نفس، درد سینه، سرفه، اگزما و همچنین ضدعفونی کردن دستگاه مجاری ادراری نیز کاملاً شناخته شده است. مصرف دمنوش اسطوخودوس یکی از بهترین، سادهترین و طبیعیترین روشهای رفع افسردگی فصلی است. این گیاه آرامشبخش و ضدعفونیکننده است که با استرس، اضطراب و حتی افسردگی هم مقابله میکند. اسطوخودوس برای تسکین درد نیز موثر است برای همین برای تسکین دردهای میگرنی نیز مفید است.
طرز تهیه دمنوش گیاهی اسطوخودوس
اسطوخودوس مزاجی گرم و خشک دارد و مصلح آن سکنجبین میباشد. برای تهیه دمنوش این گیاه نیز روشهای مختلفی تهیه میشود که معمولترین آنها عبارتند از.
ــ دمنوش اسطوخودوس ساده: برای تهیه این دمنوش کافی است یک قاشق چای خوری برگ خشک شده این گیاه را درون یک فنجان آب جوش بریزید و سر فنجان را با کمک نعلبکی ببندید تا در عرض ۱۰ دقیقه دم بکشد.
ــ دمنوش اسطوخودوس و بابونه: اگر اسطوخودوس را به همراه بابونه که یکی دیگر از چایهای حمایت کننده سیستم عصبی است، میل کنید، میتوانید همزمان از خواص هر دوی آنها بهرهمند شوید. گلبرگهای اسطوخودوس و بابونه را به آب جوش اضافه کنید و بگذارید ۱۵ دقیقه دم بکشد، دمنوش را صاف کنید و اگر خواستید، یک قاشق چای خوری عسل به آن اضافه کنید.