کدام استان بیشتر بودجه می‌گیرد؟

یک: چهارشنبه هفته پیش دولت لایحه بودجه ۱۴۰۰ را به مجلس تحویل داد. در بخشی از این لایحه به طور دقیق مشخص شده که هر استان چقدر منابع و مصارف دارد. طبق این لایحه، استان خوزستان همچنان مثل سال‌های قبل بیشترین سهم را از بودجه به خود اختصاص داده با ۳٫۹ هزار میلیارد تومان. در رتبه دوم هم با فاصله معناداری استان تهران قرار دارد که حدود ۲٫۵ هزار میلیارد تومان بودجه دریافت می‌کند.

روزنامه هفت صبح در ادامه نوشت: بین ۳۱ استان کشور کمترین بودجه هم برای استان قم پیشنهاد شده با ۴۹۰ میلیارد تومان. قبل از اینکه به توضیحات بعدی برسیم این را بگوییم که برای محاسبه بودجه هر استان ما مجموع عدد هزینه‌های استانی و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای را مبنا قرار می‌دهیم. تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (و نه مالی) در اصلاحات بودجه مترادف همان هزینه‌های عمرانی است. با این کار ما میزان بودجه‌ای را که در اختیار هر استان قرار می‌گیرد منهای بودجه ملی می‌توانیم محاسبه کنیم. در بحث‌ها و کشمکش‌های بودجه‌ای بین نمایندگان مجلس و دولت هم همین عدد درواقع معمولا محل بحث است.

دو: استان خوزستان به عنوان پنجمین استان پرجمعیت کشور بالاترین سهم از بودجه را دریافت می‌کند. در بودجه ۹۹ سهم این استان ۲٫۳ هزار میلیارد تومان بود و بنابراین در سال ۱۴۰۰ سهم خوزستانی‌ها از بودجه با رسیدن به عدد ۳٫۹ هزار میلیارد تومان حدود ۷۰ درصد رشد خواهد داشت. این در حالی است که درآمد‌های اختصاصی این استان با رقمی حدود ۷۳ میلیارد تومان، ۴٫۳ درصد از کل درآمد‌های اختصاصی استان‌های کشور برآورد شده است.

سه: استان تهران با ۲۵۵۰ میلیارد تومان بعد از خوزستان بیشترین سهم را از بودجه کشور می‌برد. این در حالی است که در سال جاری بودجه تهران ۱۹۱۵ میلیارد تومان بود و اینجا هم شاهد یک رشد ۳۳ درصدی هستیم. تهران البته پرجمعیت‌ترین استان کشور است و بیش از ۱۳ میلیون نفر را در خود جای داده. ضمن اینکه تمرکز شرکت‌ها و وجود پایتخت در این استان هم باعث شده بیش از نصف سپرده‌های بانکی متعلق به تهرانی‌ها باشد.

این موضوع در مجموع درآمد‌های اختصاصی استان تهران هم خود را به خوبی نشان می‌دهد، به‌طوری‌که بیش از ۲۶ درصد از ۱۶۶۶ میلیارد تومان درآمد اختصاصی کل استان‌های کشور، از تهران می‌آید. حتی در زمینه درآمد‌های عمومی هم تهران با بیش از ۱۱۴ هزار میلیارد تومان درآمد عمومی، حدود ۱۰ برابر استانی مثل قم درآمد دارد.

چهار: کمترین بودجه در بین کل استان‌های کشور به قم رسیده با ۴۹۰ میلیارد تومان. در بودجه ۹۹، اما سهم این استان ۴۵۹ میلیارد تومان بود؛ یعنی کمی بیشتر از استان سمنان با ۴۵۴ میلیارد تومان. برای ۱۴۰۰، اما اوضاع سمنانی‌ها بهتر شده و به رقم ۶۳۱ میلیارد تومان رسیده‌اند؛ یعنی سمنان که در سال جاری کمترین سهم از بودجه را داشت، امسال با یک رشد ۳۸ درصدی از قم و البرز سبقت گرفته. بودجه استان البرز برای سال ۱۴۰۰ حدود ۵۳۷ میلیارد تومان پیشنهاد شده که از بودجه ۵۵۰ میلیاردتومانی ۹۹ هم کمتر است.

البته باز هم باید بگوییم که این عدد و رقم‌ها فعلا در لایحه دولت است و ممکن است با چانه‌زنی مجلس تغییراتی در آن‌ها اعمال شود. از این سه استانی که اسم بردیم فقط استان سمنان در زمره استان‌های قعرنشین کشور از نظر جمعیت محسوب می‌شود با حدود ۷۰۰ هزار نفر جمعیت. استان قم با حدود ۱٫۳ میلیون نفر استان بیستم کشور از نظر جمعیت محسوب می‌شود و البرز هم با ۲٫۷ میلیون نفر یازدهمین استان پرجمعیت ایران است. برای سه استان البرز و قم و سمنان به‌ترتیب ۶۲ میلیارد تومان، ۵۶ میلیارد تومان و ۹ میلیارد تومان درآمد اختصاصی پیش‌بینی شده.

پنج: حالا به کدام استان بودجه عمرانی بیشتری می‌رسد؟ برای بررسی این شاخص باید اعداد تملک دارایی‌های سرمایه‌ای را بررسی کنیم. عدد اختصاص‌یافته به هر استان نشان می‌دهد که هرکدام می‌توانند چه مقدار صرف طرح‌های توسعه‌ای کنند که حالا اینجا اصطلاحا معادل همان بودجه عمرانی در می‌گیریم. رقم تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در جدول استانی ۶۴ هزار میلیارد تومان ثبت شده است (در ارقام کلی بودجه ۱۰۴ هزار میلیارد تومان آمده).

بر این اساس بیشترین سهم از طرح‌های عمرانی به استان خوزستان تعلق می‌گیرد با بیش از ۶۱۰۰ میلیارد تومان (این عدد از بودجه خود استان بیشتر شد، چون هزینه‌های ملی و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای ملی را هم روی این عدد محاسبه کردیم). در رتبه بعد استان سیستان‌وبلوچستان را می‌بینیم با ۴۴۹۰ میلیارد تومان بودجه برای طرح‌های عمرانی. استان فارس هم با فاصله اندکی در رتبه سوم قرار دارد. کمترین سهم در اینجا به سمنان و قم رسیده، به‌ترتیب با ۷۹۴ میلیارد تومان و ۵۸۹ میلیارد تومان. استان تهران هم با ۸/۲ هزار میلیارد تومان تقریبا هم‌تراز با استان‌هایی مثل آذربایجان شرقی و غربی و خراسان رضوی از توسعه طرح‌های عمرانی سهم می‌برد.

شش: در روز‌های اخیر که لایحه بودجه تحویل مجلس شده، عده‌ای انتقاد کردند که در این بودجه به استان‌های محروم کشور توجه نشده است. در صورتی که خب وقتی عدد‌ها و جدول‌ها را بررسی می‌کنیم انگار این منتقدان خیلی مته به خشخاش گذاشته‌اند؛ به‌طورمثال برای استان ایلام به عنوان کم‌جمعیت‌ترین استان و از نقاط محروم کشور ۸۸۴ میلیارد تومان بودجه پیشنهاد شده که در مقایسه با سایر استان‌ها در رتبه هجدهم قرار می‌گیرد و از استان‌هایی مثل همدان، یزد، مرکزی و قزوین بالاتر می‌ایستد.

برای ایلام ۱٫۲ هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی و ۳٫۲ هزار میلیارد تومان هزینه‌های ملی هم در نظر گرفته شده. یا استان سیستان‌وبلوچستان را بگوییم که از نظر بودجه استانی با ۱۹۷۷ میلیارد تومان در رتبه پنجم قرار دارد؛ بالاتر از اصفهان و کرمان و مازندران. مجموع هزینه‌های استانی و ملی این استان (من‌های بودجه عمرانی) بیش از ۹٫۲ هزار میلیارد تومان پیشنهاد شده.

استان کرمانشاه هم به عنوان سیزدهمین استان پرجمعیت کشور دست‌کم ۱۲۰۷ میلیارد تومان بودجه استانی دریافت خواهد کرد و هزینه‌های ملی در نظر گرفته‌شده برای این استان غربی کشور بالغ بر ۷٫۷ هزار میلیارد تومان است. البته همه تخصیص این پول‌ها، به‌خصوص در مورد بودجه‌های عمرانی منوط به عادی شدن شرایط اقتصادی کشور است وگرنه خیلی مواقع بخش قابل‌توجهی از بودجه‌های عمرانی پیش‌بینی‌شده محقق نمی‌شود.