پای مجلس ایران چطور به جنجال شطرنج باز شد؟

نایجل شورت، نایب‌رئیس فدراسیون جهانی شطرنج (فیده)، چندی پیش هشدار داد که قرار است در مجمع عمومی فدراسیون جهانی شطرنج، موضوع تعلیق فدراسیون ایران مطرح شود و اگر رأی آورد، این فدراسیون و اعضایش را از حضور در رقابت‌های جهانی محروم کند. نایجل شورت حتی پیش‌نویسی برای این طرح جنجالی آماده کرد و خبر داد اگر ایران تضمینی جدی برای تغییر رفتارش ندهد، محرومیتش قطعی خواهد بود.

دلیل تصمیم جدید فدراسیون جهانی شطرنج برای تعلیق فدراسیون ایران نیز رویارونشدن با شطرنج‌بازان اسرائیلی در تورنمنت‌های مختلف بود. شورت که خودش پیش‌تر سابقه هدایت تیم ملی شطرنج ایران را در کارنامه داشت، گفته بود می‌داند ورزشکاران ایرانی که از رویارویی با اسرائیلی‌ها سر باز می‌زنند، حتی در ایران مورد تقدیر هم قرار می‌گیرند. او به همراه چند نفر از رؤسای فدراسیون شطرنج کشور‌های مختلف، پیش نویسی آماده کردند تا فدراسیون شطرنج ایران را تحت فشار قرار دهند. اگرچه زمان طرح این پیش‌نویس نایجل شورت با قطعیت می‌گفت هشداری جدی برای ایران در راه است، اما دو شب پیش مجمع عمومی فدراسیون جهانی شطرنج به‌صورت آنلاین و به مدت پنج ساعت برگزار و در نهایت خطر تعلیق فدراسیون شطرنج ایران رفع شد.

مسئولان فدراسیون شطرنج ایران این مورد را دستاورد بزرگی می‌دانند و می‌گویند طرفی که چنین طرحی را پیشنهاد داده بود، چندان چیزی برای ارائه نداشت؛ اما با مرور رسانه‌های خارجی می‌شود تناقضی هم در این بین دید؛ برخلاف نظر مسئولان فدراسیون شطرنج ایران، آن‌هایی که این پیش‌نویس را آماده کرده بودند، می‌گویند به ایران کارت زرد داده شده و در ادامه مسیر، اگر رفتار‌های تبعیض‌آمیز شطرنج‌بازان ایرانی ادامه داشته باشد، این کارت زرد تبدیل به کارت قرمز می‌شود.

البته آن‌طور‌که شنیده می‌شود، یکی، دو اتفاق مهم نیز درباره دفاع از حق ایران صورت گرفته که مهم‌ترینش مباحثی مربوط به عدم رویارویی چندین کشور دیگر به‌ویژه روسیه و اوکراین است. از طرفی اینکه چرا فدراسیون جهانی شطرنج فقط به ایران «گیر» داده و در همین مورد بی‌خیال عربستانی‌ها شده نیز دیگر موضوعی بوده که در نشان‌دادن کارت زرد مؤثر ظاهر شده است. ضمن اینکه در بخشی از دفاعیات فرهاد نیکوخصال از طرف فدراسیون شطرنج ایران، این‌طور عنوان شده که رویارونشدن با شطرنج‌بازان اسرائیلی یک تصمیم کاملا شخصی از سوی شطرنج بازان ایرانی و برگرفته از اعتقادات خودشان است و نه فدراسیون و نه هیچ مسئول ورزشی در ایران به ورزشکاران ایرانی نمی‌گوید با ورزشکاری رقابت کنید یا نه.

در این بین، چند اتفاق مهم رخ داده که حساس‌ترین آن مربوط به مستنداتی است که نایجل شورت و دوستانش برای تعلیق فدراسیون شطرنج ایران در نظر گرفته بودند؛ پرونده‌ای ۱۸‌صفحه‌ای که به طرز عجیبی با عکس و مطالب گردآوری شده است. پر‌واضح است که با مرور بخشی از این مستندات که در مجمع عمومی فدراسیون جهانی شطرنج علیه ایران استفاده شده، نیاز است از این به بعد مسئولان ورزشی و البته غیرورزشی ایران در گفته‌های خود دقت‌نظر بیشتری داشته باشند.

بخشی از مستنداتی که فدراسیون جهانی شطرنج علیه ایران ارائه داده، مربوط به تجلیل از آرین غلامی و مبینا علی‌نسب از سوی مسئولان ورزشی و غیرورزشی ایران است. در پرونده یادشده، عکس‌های آرین غلامی منتشر شده که از او از سوی اشخاص متعدد از جمله وزیر ورزش ایران، به دلیل عدم رویارویی با شطرنج‌باز اسرائیلی تجلیل شده است. این گزارش تصویری همراه شده با گزارش‌هایی از خبرگزاری‌های ایسنا، فارس و نسیم و البته سایت خود فدراسیون شطرنج ایران که علنا عنوان کرده‌اند آرین غلامی از رویارویی با ورزشکار اسرائیلی سر باز زده است. مورد دیگری که در این بین وجود دارد و تعدادش هم کم نیست، بازتاب اخبار مرتبط با عدم رویارویی با شطرنج‌بازان اسرائیلی در سایت فدراسیون شطرنج ایران است که چندین موردش ضمیمه شده است.

نکته بحث‌برانگیز این پروند به رقابت مقصود‌لو و طباطبایی با دو شطرنج‌باز اسرائیلی (بدون اطلاع از اینکه اسرائیلی بوده‌اند) اشاره دارد که در ادامه و در بازگشت به ایران تحت فشار قرار گرفته‌اند. طبق ادعای مسئولان فیده، پرهام مقصود‌لو از سوی مسئولان تحت فشار قرار گرفته تا مصاحبه کند؛ او هم در مصاحبه‌اش اسرائیل را ستمگر و آلوده خوانده و حالا همان مصاحبه که با نسیم ترتیب داده شده، ضمیمه پرونده شده است. البته گفت‌وگوی پهلوان، رئیس وقت فدراسیون شطرنج که گفته اشتباه شده و دیگر چنین اشتباهی صورت نمی‌گیرد نیز جزئی از این پرونده جنجالی است.

اتفاق عجیبی که پرونده فدراسیون جهانی علیه طرف ایرانی را سنگین‌تر کرده، گنجاندن نامه هیئت‌رئیسه مجلس به وزیر ورزش و جوانان ایران است که از او خواسته‌اند توضیح دهد چرا شطرنج‌بازان ایرانی با وجود آنکه آگاهی داشته‌اند ممکن است با اسرائیلی‌ها روبه‌رو شوند، به رقابت‌های جهانی اعزام شده‌اند؟ این نامه با تصویر و جزئیات، در پرونده علیه فدراسیون شطرنج ایران گنجانده شده است. در بخشی از این نامه که با عنوان خلاصه تذکر آمده، چنین نوشته شده است: «علی‌رغم آگاهی از حضور نمایندگان پرتعداد رژیم صهیونیستی در مسابقات شطرنج اسپانیا، چرا دو ورزشکار کشورمان علی‌رغم آگاهی از حضور نمایندگان اسرائیل به مسابقات اعزام شدند و با آن‌ها مسابقه داده‌اند. علاوه بر این خطا، این موضوع با اهمال و سکوت وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک نیز همراه بوده است؟».

با وجود تعدد در مستندات ارائه‌شده که غالبا شبیه هم هستند، ولی چند مورد هم ذکر شده که درخور تأمل است؛ در پرونده‌ای که علیه فدراسیون شطرنج ایران به جریان افتاده، به داستان سعید ملایی و محرومیت جودو اشاره شده و البته به مهاجرت علیرضا فیروزجا به دلیل آنکه نگذاشته‌اند با رقبای اسرائیلی دیدار کند نیز پرداخته شده است. مورد عجیب، اما مربوط به سارا خادم‌الشریعه است؛ طبق ادعای مسئولان فیده، سارا خادم‌الشریعه بعد از مهاجرت علیرضا فیروزجا با یک رسانه هندی مصاحبه و از تصمیم فیروزجا حمایت می‌کند. با‌این‌حال بخش عجیبش مربوط به جایی است که مسئولان فیده ادعا کرده‌اند سارا در بازگشت به ایران از سوی نیرو‌های امنیتی مورد مؤاخذه قرار گرفته و سپس او را از حضور در دو رقابت بعدی بین‌المللی محروم و منع کرده‌اند.

خادم‌الشریعه پیش‌تر با نوشتن متنی کوتاه در اینستاگرام از تیم ملی خداحافظی کرد، ولی بعدا دوباره برگشت و حالا برای شطرنج ایران در رقابت‌های مختلف به میدان می‌رود.

یکی دیگر از بخش‌های درخور تأمل این پرونده، منهای نامه هیئت‌رئیسه مجلس به وزیر ورزش، مربوط به صحبت‌های سخنگوی شورای نگهبان است که داستانش مربوط به ایراد‌گرفتن این نهاد از اساسنامه کمیته ملی المپیک ایران است. سخنگوی شورای نگهبان در تابستان با اعلام اینکه بخش مربوط به منع «فشار‌های مذهبی، سیاسی و تبعیض جنسیتی» در این اساسنامه ایراد دارد، مسئولان کمیته ملی المپیک را زیر سؤال برده بود.

عجیب آنکه آن موضوع حالا ضمیمه همین پرونده علیه فدراسیون شطرنج ایران شده و طرف جهانی اعتقاد دارد مشخصا مسئولان رده‌بالای ایران به ورزشکاران برای روبه‌رو‌نشدن با اسرائیلی‌ها فشار می‌آورند و این مورد که گفته می‌شود اعتقاد شخصی خود ورزشکاران است، چندان مورد تأیید نیست. آنچه فعلا مشخص است، این است که فدراسیون شطرنج ایران از تعلیق عبور کرده و جوانان بسیار زیادی در ایران که به این رشته ورزشی علاقه‌مند هستند، می‌توانند نفس راحتی بکشند. البته رو‌شدن پرونده یادشده علیه ایران و لو‌رفتن جزئیات آن، زنگ خطر را هم به صدا درآورده که اگر از این به بعد مراقبتی دست‌کم در گفتار‌ها صورت نگیرد، ممکن است همان کارت زرد در چشم‌به‌هم‌زدنی رنگش عوض شود.