پایان «ماه عسل» شاهزاده!

فرارو- "دیوید گاردنر" نویسنده و تحلیلگر "نشریه فایننشال تایمز" در گزارشی، به رویکرد‌های احتمالی دولت بایدن در قبال پادشاهی عربستان و شخصِ "محمد بن سلمان" به عنوان رهبرِ در سایه این کشور پرداخته است. این نشریه در گزارش خود تاکید دارد که بن سلمان باید با روابط گرم و صمیمانه خود با "دونالد ترامپ" رئیس جمهور سابق آمریکا و "جرارد‌کوشنر" داماد و دستیار ارشد وی در مسائل خاورمیانه خداحافظی کند و دوره‌ای جدید را در عرصه تعاملاتش با دولت آمریکا آغاز کند.

گاردنر در این رابطه می‌نویسد: «جو بایدن رئیس جمهور جدید آمریکا بار‌ها و بار‌ها در موقعیت‌های مختلف، به نحوی محمد بن سلمان رهبرِ در سایه عربستان سعودی را مورد سرزنش قرار داده است. بایدن حتی در اظهارنظری با بی توجهی به بن سلمان، پدر وی (پادشاه سعودی) را مخاطب قرار داد و تاکید کرد با وی به عنوان "همتای خود" تعامل خواهد کرد.

به گزارش فرارو، در برهه کنونی، روابط گرم ترامپ و دولت وی با بن سلمان که شامل مواردی نظیر ارتباطِ واتس آپیِ جرارد کوشنر، داماد و دستیار ویژه ترامپ با بن سلمان می‌شد، خاتمه یافته است. جو بایدن در دوره کارزار تبلیغاتی اش برای انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا، تهدید کرد که با دولت سعودی به دلیل نقض گسترده حقوق بشر توسط آن در داخل این کشور و به ویژه در جریان "جنگ یمن"، به مثابه یک دولت سرکش و بدنام/ Pariah State رفتار خواهد کرد. بایدن به نوعی در حال بازنگری جدی در روابط عمیقِ ۷۵ ساله پادشاهی سعوی با دولت آمریکا است.

به نظر می‌رسد این مساله مخصوصا برای عربستان سعودی یک ناراحتیِ جدی باشد. واشنگتن به طور رسمی با افشای برخی اسناد محرمانه اطلاعاتی-امنیتی تاکید کرده که بن سلمان و دارودسته اش، به طور خاص با قضیه ترور "جمال‌خاشقچی" مرتبط بوده اند. جمال خاشقچی روزنامه نگار سعودی که برای واشنگتن پست کار می‌کرد، سال ۲۰۱۸ و پس از مراجعه به کنسولگری عربستان سعودی در استانبول ترکیه، توسط یک تیم ترورِ سعودی کشته شد. هنوز هیچ رد و نشانی از جسد وی یافت نشده است.

براساس گزارش‌های منتشره، "سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) "، به طور خاص به این مساله اشاره کرده که دستورِ قتل خاشقچی را شخصِ بن سلمان صادر کرده است. ترامپ در زمانِ قتل خاشقچی گفته بود "شاید بن سلمان این کار را کرده باشد و شاید هم نه". در واقع، وی از همان ابتدا می‌دانست قتلِ خاشقچی کارِ بن سلمان است، اما وی قرارداد‌های تسلیحاتی سنگین آمریکا با عربستان و همچنین صف بندی علیه ایران را به بدترین لاپوشانی تاریخی که یک رئیس جمهور در آمریکا می‌توانست انجام دهد، ترجیح داد.

با این همه، بحران ترور جمال خاشقچی توسط عوامل دولت سعودی را باید بدترین بحران در روابط آمریکا و عربستان از زمانِ حادثه حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به برج‌های دوقلوی نیویورک دانست. رویدادی که در آن، ۱۹ نفر از عوامل اجرای عملیات، از شهروندان عربستان سعودی بودند. از این منظر، در شرایط فعلی پرسش اصلی این است: "جو بایدن چگونه می‌خواهد با بن سلمان رفتار کند؟ راهبرد‌های وی در مقابله با بن سلمان چه هستند؟ آیا بایستی انتظار تنش‌های بیشتر در روابط عربستان با آمریکا را داشت؟

بعید به نظر می‌رسد که دولت بایدن اقدامی جهت کنار گذاشته شدنِ بن سلمان از ساختار قدرت در عربستان انجام دهد. بن سلمان فرزند محبوب "ملک سلمان" و نوه "ملک عبدالعزیز بن سعود" بنیانگذار پادشاهی سعودی است. از سویی، بسیاری از اعضا و شاهزاده‌های دربار سعودی، بن سلمان را فردی می‌بینند که یک شبه پله‌های ترقی را طی کرده است و با وی خصومت دارند. به نظر می‌رسد که دولت بایدن سعی دارد به آن نوع از رابطه گرم و صمیمی که بن سلمان با ترامپ و کوشنر داشت خاتمه دهد و بار دیگر به وی این نکته را بفهماند که باید در یکسری چهارچوب‌های خاص رفتار کند و الا با وی برخورد خواهد شد.

اندکی قبل، "لوید آستین" وزیر دفاع دولت بایدن با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی که در عین حال، وزیر دفاع این کشور نیز است، گفتگو کرد. این گفتگو پس از آن انجام شده که "حوثی‌های یمنی" با پهپاد و موشک به برخی اهداف در پادشاهی سعودی حمله کردهد. آستین بر حمایت آمریکا از عربستان تاکید کرد. با این حال، دولت بایدن به صراحت تاکید کرده که به حمایت از عربستان در جریان "جنگ یمن" خاتمه خواهد داد. جنگی که شش سال پیش توسط بن سلمان به راه افتاد و عملا کشور یمن را در آستانه قحطی و مصیبت‌های فراوان قرار داده است. دولت بایدن قویا بر ضرورت پایان یافتن این جنگ تاکید کرده و حتی با حمایت‌های کنگره، حمایت‌های تسلیحاتی از عربستان را نیز متوقف کرده است.

دولت بایدن همچنین امکان دارد خواستار آزادی "محمد بن نایف" وزیر کشور و ولیعهد سابق عربستان که از سال ۲۰۱۷ توسط بن سلمان از سمتش خلع و بازداشت شده نیز شود. محمد بن نایف برای سال‌ها از جمله مهره‌های امنیتی قابل اتکای دولت آمریکا در عربستان بود. بن نایف مدت‌ها قبل از سال ۲۰۱۵ که بن سلمان از ناکجاآباد پیدایش شد، همکار و دوست نزدیک آمریکایی‌ها بود.

دولت بایدن همچنین امکان دارد به "سعد الجبری" از مسوولان عالی رتبه سابق عربستان نیز کمک کند. فردی که متحدِ بن نایف بود و با توجه به شرایط نابسامانِ عربستان، به کانادا گریخته است. اندکی قبل، الجبری و خانواده‌اش تاکید داشتند که یک تیم امنیتی سعودی قصد ترور وی در کانادا را داشته اند. بن سلمان دو نفر از فرزندان الجبری را به عنوان گروگان در بازداشت خود قرار داده است. تمامی این مسائل این سوال را بیش از پیش برجسته کرده که آیا دولت بایدن باید از "شاهزاه احمد" برادر کوچکتر ملک سلمان حمایت کند یا خیر؟ فردی که بسیاری از کارشناسان مسائل عربستان بر این باورند که از محبوبیت بیشتری نزد شاهزاده‌های سعودی برخوردار است و عده زیادی او را به بن سلمان به عنوان جانشین پدرش ترجیح می‌دهند.

در پاسخ به پرسش مذکور باید گفت که تیم فعلی دولت آمریکا علی رغم انزجار از بن سلمان، بعید است این مسیر را در پیش گیرد. با این حال، بن سلمان با حمایت هایِ پدرش و انجام زنجیره‌ای از اقدامات نظیر انجام کودتا‌های پی در پی و تکیه بر استبداد، عملا راه خود برای تصاحب تاج و تخت را باز کرده و وی در صورت رسیدن به سلطنت، بایستی با استبداد و دیکتاتوری خاندان سعودی را کنترل کند. امری که پادشاهی سعودی را وارد دوره‌ای جدید خواهد کرد و قطعا آن را با چالش‌های فراوانی رو به رو می‌کند».

*دیوید گاردنر، وی نویسنده و تحلیلگر نشریه فایننشال تایمز است.