عقبگرد وضعیت زنان در جهان

در پانزدهمین شماره گزارش شکاف جنسیتی که در آخرین روز ماه مارس ۲۰۲۱ منتشر شده، صراحتا عنوان شده است که وضعیت اضطراری سلامت و بحران‌های اقتصادی در جهان، زنان را بیش از مردان متاثر کرده و همین امر به بیشتر شدن شکاف جنسیتی در جهان متعاقب شیوع کرونا منجر شده است.

به گزارش اعتماد، مجمع جهانی اقتصاد، واقع در سوییس، از سال ۲۰۰۶ تاکنون گزارشی از شکاف جنسیتی در ۱۵۶ کشور را در چهار زمینه آموزش، سلامتی، فرصت‌های اقتصادی و توانمندسازی سیاسی تهیه می‌کند.

براساس گزارش امسال این نهاد، شکاف جنسیتی در برخی زمینه‌ها مثل سلامتی و آموزش به آرامی در حال کم شدن است، اما نابرابری جنسیتی در محیط کار که مدت‌هاست به عنوان مشکل‌ترین زمینه نابرابری شناخته شده است، همچنان وجود دارد و پیش‌بینی می‌شود که تا ۲۶۷ سال و نیم آینده هم همچنان وجود داشته باشد و پاندمی کرونا نیز کمکی به آن نکرده است.

۱۰ کشور نخست این جدول به ترتیب عبارتند از: ایسلند، فنلاند، نروژ، نیوزیلند، سوئد، نامیبیا، راواندا، لیتوانی، ایرلند و سوییس.

آمار سال ۲۰۲۱ در قیاس با سال ۲۰۲۰ نشان از یک عقبگرد کلی در آمار شکاف جنسیتی در جهان دارد، با منفی شش دهم درصد عقبگرد، حالا پرکردن متوسط شکاف جنسیتی در جهان ۱۳۵ سال و نیم زمان نیاز دارد. این در حالی است که طبق گزارش سال گذشته این مجمع، برای پرکردن شکاف جنسیتی در جهان به ۹۹.۵ سال زمان احتیاج بود. در این گزارش عنوان شده است که وخامت وضعیت شکاف جنسیتی در جهان در سال ۲۰۲۱ متوجه شیوع کرونا و افزایش شکاف جنسیتی در چندین کشور با جمعیت بزرگ است.

چهار شاخصه این گزارش عبارتند از: «مشارکت اقتصادی و برابری فرصت‌ها»، «دستیابی به آموزش»، «سلامت و بقا» و «اثرگذاری سیاسی» و پیشرفت کشور‌های مختلف در برداشتن موانع راه رشد زنان مورد بررسی قرار گرفته است.

مجمع جهانی اقتصاد در این گزارش به تحقیقی استناد کرده که توسط سازمان بین‌المللی کار وابسته به سازمان ملل انجام شده و نشان می‌دهد که زنان در بحران کرونا بیشتر از مردان شغل‌شان را از دست داده‌اند. یک دلیل این امر این است که زنان بیشتر از مردان در بخش‌هایی که در دوران پاندمی تعطیل شدند، مشغول به کار هستند؛ بخش‌هایی مثل مهمانداری هتل‌ها و رستوران‌ها، فروشندگی، آرایشگاه‌ها و....

مانند سال گذشته، همچنان بزرگ‌ترین شکاف جنسیتی در چهار شاخصه این گزارش مرتبط با مشارکت سیاسی زنان است که به صورت میانگین و در بازه صفر تا صد، تاکنون ۲۲ درصد این شکاف در جهان پر شده است. این گزارش نشان می‌دهد که حدود ۲۶.۱ درصد از حدود ۳۵ هزار و ۵۰۰ صندلی پارلمان در جهان به زنان تعلق دارد و از میان بیش از ۳ هزار و ۴۰۰ وزیر در جهان، تنها ۲۲.۱ درصد از آن‌ها وزیر زن هستند. این گزارش پیش‌بینی می‌کند که شکاف جنسیتی در حوزه مشارکت سیاسی زنان در جهان به ۱۴۵.۵ سال نیاز دارد تا پر شود.

وضعیت ایران در گزارش

گزارش شکاف جنسیتی از سال ۲۰۰۶ به صورت سالانه و با یک روش‌شناسی ثابت و مشخص، اما با تعداد کشور‌های متفاوت منتشر می‌شود. در آخرین گزارش، ۱۵۶ کشور حاضر هستند که از این میان جایگاه ایران با دو پله سقوط نسبت به سال گذشته، از میان ۱۵۶ کشور، جایگاه ۱۵۰ را به دست آورده است.

به صورت کلی و در چهار شاخصه اصلی این گزارش وضعیت ایران به شرح زیر است: «مشارکت اقتصادی و برابری فرصت‌ها» رتبه ۱۵۰ (۰.۳۷۵)، «دستیابی به آموزش» رتبه ۱۱۹ (۰.۹۵۳)، «سلامت و بقا» رتبه ۱۲۹ (۰.۹۶۳) و «اثرگذاری سیاسی» با رتبه ۱۵۱ (۰.۰۳۶).

در شاخص مشارکت اقتصادی و برابری فرصت‌ها، بهترین عملکرد ایران متوجه حقوق برابر برای کار مشابه است که در این زیرمجموعه رتبه ایران ۱۱۰ است و حدود نیمی از راه (۰.۵۷۹) را برای رسیدن به بستن شکاف جنستی در این امر بسته است. کمترین رتبه ایران در این مجموعه متوجه نسبت حضور زنان به مردان در نیروی کار است که ایران با رتبه ۱۵۲ و با درصد (۰.۲۴۶) در این وضعیت قرار دارد.

در شاخص دستیابی به آموزش، ایران با رتبه ۱۱۹ به صورت کلی بهترین عملکرد خود را با پوشش حدود ۹۵ درصد شکاف جنسیتی نشان می‌دهد، این شاخص از چهار زیرمجموعه با عنوان‌های نرخ باسوادی، آموزش ابتدایی، آموزش دبیرستان، آموزش آکادمیک و تخصصی تشکیل شده است و نگاهی به وضعیت ایران در این زیرشاخص‌ها نشان می‌دهد که ایران در تمامی این موارد بیش از ۸۵ درصد از شکاف جنسیتی را پوشش داده است. بیشترین شکاف جنسیتی در این زیر مجموعه متعلق به حضور زنان در آموزش‌های تخصصی و آکادمیک است.

شاخص سلامت و بقا از دو زیرمجموعه نرخ نسبت جنس در زمان تولد و امید به زندگی مشخص می‌شود. ایران در هردوی این زیرمجموعه‌ها با درصد‌های به ترتیب (۰.۹۴۴ و ۱.۰۰۸) توانسته است شکاف جنسیتی خود را حدودا پر کند. گرچه رتبه این شاخص (۱۲۹) از شاخص تحصیلی پایین‌تر است (۱۱۹)، اما میزان پرکردن شکاف جنسیتی در بخش سلامت (۰.۹۶۳) وضعیت اندکی بهتر از حوزه آموزش (۰.۹۵۳) دارد.

وضعیت وخیم عدد‌ها خود را در بخش مشارکت سیاسی زنان در ایران نشان می‌دهد. جایگاه این شاخص با رتبه ۱۵۱ (۰.۰۳۶) چندان خبری از پوشش شکاف جنسیتی نمی‌دهد. این شاخص از سه زیرشاخص حضور زنان در پارلمان، زنان در موقعیت‌های وزارت و میزان حضور یک زن در صدر ریاست بر کشور در ۵۰ سال گذشته تشکیل می‌شود. در میان زیرشاخص‌های مشارکت سیاسی زنان ایران، بهترین عملکرد متوجه وزارت زنان است.

به صورت کلی نمودار جهت‌گیری این گزارش نشان می‌دهد که جهت‌گیری سیاستگذاری در ایران در جهت پرکردن شکاف جنسیتی به سوی مشخصه‌های سلامت و آموزش است و در این دو شاخصه ایران توانسته جای بسیار اندکی را برای شکاف باقی بگذارد.