مشارکت انتخاباتی چقدر است؟

عباس عبدی؛ فصل انتخابات شد و انجام و انتشار نظرسنجی و استناد به این عدد و آن عدد‌های واقعی یا ساخته شده رواج پیدا کرد و هر کس و هر گروهی از ظن خود یار این ارقام می‌شوند. ارقامی که زبان ندارند تا واقعیت وجودی خود را بیان کنند. یکی اظهار خوشحالی می‌کند که فقط ۲۵ درصد شرکت نمی‌کنند، دیگری نیز با قاطعیت می‌گوید که مشارکت زیر ۲۰ درصد است!

در این یادداشت می‌کوشم که براساس آخرین نظرسنجی موسسه ایسپا که به نظرم از معتبرترین‌هاست، تصویری از مشارکت انتخاباتی را عرضه کنم. البته با این توضیح که براساس این آمار و ارقام نمی‌توان گفت که دو ماه دیگر چه تعداد مشارکت خواهند کرد زیرا یخ بودن فضای انتخاباتی و عدم تعیین نامزد‌ها و رقابت‌ها و مشکلات فراوان از جمله ضعف رقابتی منجر به این هوای سرد انتخاباتی شده و ممکن است تا دو ماه دیگر تغییرات مثبت یا منفی در جهت افزایش یا کاهش همین رقم مشارکت نیز رخ دهد. پیش از تحلیل دقیق نتایج مربوط، چند نکته را باید متذکر شد.

۱- ابتدا باید به جامعه آماری توجه کرد. نظرسنجی‌ها از این حیث متفاوت هستند. برخی فقط یک مرکز استان یا همه مراکز استان‌ها را پرسیده‌اند، برخی دیگر سایر شهرستان‌ها و نیز روستا‌ها را هم پرسیده‌اند. نظرسنجی ایسپا ملی و در سطح کشور اعم از شهر و روستا یا مراکز استان و سایر شهرستان‌هاست.

۲- شیوه نظرسنجی مهم است. آیا حضوری بوده یا تلفنی. چون پاسخ‌های تلفنی در برخی پرسش‌ها محافظه‌کارانه‌تر است و باید آن را برحسب تجربیات گذشته تعدیل کرد.

۳- شیوه نمونه‌گیری نیز مهم است.

۴- روند تحولات و نظرات در موج‌های گوناگون نظرسنجی‌ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

ضمنا به تفاوت نتایج هر پرسش برحسب متغیر‌های مهم مثل محل سکونت، جنسیت، سن، تحصیلات و... باید توجه کرد. با این ملاحظات نتایج چهارمین موج نظرسنجی ایسپا در فروردین سال ۱۴۰۰ که منتشر شده به این شرح است. اولین موج آن شهریور سال ۹۹ بود.

• از پاسخگویان درباره میزان مشارکت مردم در انتخابات پرسیده شده که ۲۴ درصد گفته‌اند، زیاد و خیلی زیاد و ۴۰ درصد گفته‌اند کم و خیلی کم شرکت می‌کنند. این نوع ارزیابی به طور معمول بازتابی از واقعیت رفتاری خود و اطرافیان‌شان است که در قالب میزان مشارکت انتخاباتی دیگران دارند. نکته مهم اینکه افرادی که معتقدند مردم به میزان زیاد و خیلی زیاد شرکت می‌کنند در ۷ ماه گذشته از ۳۲ درصد به ۲۴ درصد کاهش یافته‌اند. در واقع احساس عمومی از میزان بالای مشارکت در حال تضعیف است.
• در ادامه از آنان خواسته شده که وضعیت مشارکت خود را بگویند. ۴۳ درصد قطعا شرکت می‌کنم را گفته‌اند، ۵ درصد به احتمال زیاد، ۲۱ درصد هنوز تصمیم نگرفته، ۶ درصد احتمال کم و ۲۵ درصد اصلا شرکت نمی‌کنم را اعلام کرده‌اند.

از این پاسخ‌ها چه می‌فهمیم؟ درک پاسخ‌ها براساس تجربیات قبلی است. پاسخ‌های مردم به ابن پرسش در انتخابات قبلی با واقعیت و نتیجه رخ داده در انتخابات مقایسه شده‌اند. در نظرسنجی تلفنی پاسخ قطعا شرکت می‌کنم از میزان شرکت قطعی ثبت شده در انتخابات، قدری کمتر است. در نظرسنجی حضوری ممکن است همان اندازه یا در مواردی حتی اندکی بیشتر باشد.

با توجه به تجربیات قبلی می‌توان گفت شرکت قطعی مردم در انتخابات (اگر امروز برگزار شود) براساس این یافته حدود ۳۸ تا ۳۹ درصد است. نکته مهم اینکه این رقم طی ۷ ماه گذشته حدود یک درصد هم کمتر شده در حالی که انتظار می‌رفت با نزدیک شدن به انتخابات بیشتر شود. نکته دیگر این است که شهروندان دارای تحصیلات دانشگاهی و ساکنان مراکز شهری به ویژه مراکز استان‌ها، افراد جوان‌تر، مشارکت کمتری را ابراز کرده‌اند. در ادامه اگر این روند بهبود پیدا نکند به احتمال فراوان میزان مشارکت کمتر از این نیز خواهد شد.

یکی دیگر از پرسش‌هایی که می‌تواند درک ما را از شرایط انتخاباتی روشن کند، میزان و کیفیت پیگیری اخبار انتخابات است که فقط ۱۱ درصد در حد زیاد آن را پیگیری می‌کنند. ۲۱ درصد نیز تا حدی و ۲۶ درصد کم و ۴۲ درصد اصلا پیگیری نمی‌کنند. در مجموع می‌توان گفت که این حد از ابراز مشارکت در این مقطع از فصل انتخابات در مقایسه با سال‌های قبل خیلی کم است. چند عامل می‌تواند این فرآیند را بهبود بخشد.

بهبود وضعیت اقتصادی به ویژه از طریق به ثمر رسیدن مذاکرات اخیر درباره برجام که حدود نیمی از مردم (۴۷درصد) این تحول را مثبت دانسته‌اند و فقط ۶ درصد تاثیر آن را منفی تلقی کرده‌اند همچنین واکسیناسیون عمومی و کاهش خطر ابتلا به کرونا و کاهش مرگ و میر که این نیز مهم است و بالاخره اینکه چه کسانی از فیلتر‌های صلاحیتی عبور کنند که حدود ۴۵ درصد مردم نیز مشارکت احتمالی خود را مرتبط با این عامل دانسته‌اند.