زنگ خطر رد صلاحیت‌های گسترده در انتخابات ۱۴۰۰

«شورا یک اصل مترقی است، به خصوص در دنیای امروز. یا باید مردم در سرنوشت خودشان دخالت داشته باشند یا نه. یا طغیان و استبداد و استکبار و در مقابل استضعاف یا شورا. یعنی اگر این نشد، آن است... از نظر قرآن و از نظر اسلام هر خانه‌ای باید یک مرکز شورایی باشد. هر دهکده و هر گروهی باید در کارشان یک شورایی داشته باشند.» این جملات بخشی از سخنان مرحوم آیت‌الله سیدمحمود طالقانی است. روحانی انقلابی که نقشی موثر در پیروزی انقلاب داشت و همواره تلاش می‌کرد که شورا‌ها به عنوان اصلی مترقی در قانون اساسی جمهوری اسلامی گنجانده شوند. البته این اصل بنیادین تا روی کار آمدن دولت سیدمحمد خاتمی مغفول ماند. ولی به هر حال این امید وجود داشت که توجه به این اصل به پیشرفت دموکراسی در کشور کمک کند.

به گزارش روزنامه اعتماد، اما حالا در آستانه تشکیل دوره ششم شورا‌های اسلامی شهر و روستا نگرانی‌های جدی در این باره شکل گرفته است. شاید آن زمان که آیت‌الله طالقانی درباره ضرورت تشکیل شورا‌ها برای مردم سخن می‌گفت، کمتر کسی تصور می‌کرد پس از شکل‌گیری شوراها، این نهاد مردمی به سمتی برود که امکان کاندیداتوری و شکل‌گیری انتخابات آزاد کمی دشوار و دور از دسترس به نظر برسد.

طی روز‌های گذشته در شهر‌های مختلف ایران بسیاری از کاندیدا‌های جریان‌های سیاسی نزدیک به اصلاح‌طلبی که برای انتخابات شورا‌های اسلامی شهر و روستا نام‌نویسی کرده بودند، ردصلاحیت شدند؛ رویدادی تلخ که واکنش‌های گسترده‌ای در پی داشته است. برای ششمین دوره انتخابات شورای شهر تهران، از ۲۱ عضو فعلی شورای شهر، تنها ۱۲ نفر نام‌نویسی کرده بودند که از این تعداد بنا بر گزارش‌های مختلف ۱۰ نفر ردصلاحیت شده‌اند. خبری که باعث شد زنگ خطر و هشدار در مورد ردصلاحیت گسترده در انتخابات پیش‌رو به صدا درآید.

بر اساس مواد ۵۰ قانون و ۵۱ آیین‌نامه اجرایی انتخابات شورا‌های شهر و روستا، نشست بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات ششمین دوره شورای اسلامی شهر تهران توسط هیات اجرایی این حوزه انتخابیه در ۹ فروردین ۱۴۰۰ برگزار شد و تا ۲۲ فروردین مهلت داشتند تا نتیجه اولیه احراز صلاحیت‌ها را به هیات نظارت مرکزی اعلام کنند.

همین موضوع واکنش سیاسیون کشور را برانگیخته است که شاید مهم‌ترین‌شان ویدیویی بود از سخنرانی اخیر سیدحسن خمینی که در انتقاد از ردصلاحیت گسترده کاندیدا‌های انتخابات شورا‌های شهر و روستا، در صفحه رسمی اینستاگرام او منتشر شد. آنجا که سیدحسن خمینی می‌گوید: «هیچ راهی جز «بازگشت به مردم» و هیچ چیزی برای کشور واجب‌تر از یک «انتخابات پرشور» و «شامل» نیست. انتخابات «شامل» یعنی باید همه در آن نماینده داشته باشند. شرط اول آن این است که بساط تنگ نظری و حذف برداشته شود. «تقسیم بر دو کردن» نیرو‌های کشور باعث ترفیع چاپلوسان و متملقانی می‌شود که اتفاقا به سخنانی که می‌گویند هم باور ندارند.»

دیروز همچنین محمدرضا عارف هم وارد عمل شد و نسبت به این ماجرا موضع‌گیری کرد. عارف به مناسبت روز شورا‌ها در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «متاسفانه برخی دخالت‌های نابجا و جناحی، مانع وصول شورا‌ها به توسعه مناطق مختلف شده است. اخبار واصله حاکی از ردصلاحیت گسترده داوطلبان اصلاح‌طلب شورا‌های شهر و روستا در سراسر کشور است.» بسیاری بر این باورند که حوزه مدیریت شهری به دور از موضع‌گیری‌های سیاسی است و بررسی صلاحیت کاندیدا‌ها نه‌تن‌ها ورای مباحث جناحی، بلکه حتی فارغ از مسائل سیاسی دنبال شود، اما به اعتقاد بسیاری از کنشگران و ناظران سیاست ایرانی در این دوره شاهد طی شدن روالی متفاوت از دوره‌های گذشته در مسیر بررسی صلاحیت کاندیدا‌ها بودیم.

ردصلاحیت کاندیدا‌ها در انتخابات شورا‌ها در حالی به شدت افزایش یافته که بسیاری تاکید می‌کردند احتمالا در انتخابات پیش‌رو شاهد کاهش مشارکت شهروندان نسبت به گذشته باشیم و حالا ردصلاحیت گسترده کاندیدا‌ها هم می‌تواند مزید بر علت باشد. به خصوص آنکه انتظار می‌رفت دست‌کم این رویه در تهران دنبال شود و حضور مردم با سلایق مختلف در انتخابات شوراها، در دیگر کلانشهر‌ها و شهرستان‌ها بیش از پایتخت مورد توجه قرار گیرد، ولی ظاهرا اوضاع تهران در دیگران نقاط هم تکرار شده و با این حساب برخی ناظران نگران هستند که انتخابات شورا‌ها هم با چالش مشارکت شهروندان مواجه باشد.

بنا بر پیگیری‌ها در دوره پیش‌رو ۱۱ نفر از اعضای شورای شهر اصفهان برای انتخابات نام‌نویسی کرده بودند که همگی آنان ردصلاحیت شدند. آن هم در حالی که از این ۱۱ نفر، تنها یک نفر اصولگرا و ۱۰ نفر دیگر اصلاح‌طلب بودند.

همزمان آرمین شریفی‌راد، عضو شورای مرکزی حزب جوانان ایران اسلامی با انتقاد از ردصلاحیت گسترده کاندیدا‌های منتسب به جریان اصلاح‌طلب به ایسنا گفته است: «متاسفانه کاندیدا‌های شناخته‌شده و منتسب به جریان اصلاحات در استان البرز و شهر کرج که برای حضور در ششمین دوره انتخابات شورای شهر وارد عرصه رقابت شده بودند توسط هیات‌های اجرایی و نظارت ردصلاحیت شده‌اند.»

این در حالی است که جواد امام، دیگر چهره سیاسی اصلاح‌طلب نیز در یادداشتی آورده است: «گزارش‌های دریافتی از شهر یزد نشان می‌دهد که ردصلاحیت‌های گسترده‌ای در این شهر اصلاح‌طلب اتفاق افتاده و این موضوع در سخنان امروز عبدالعلی سفید، رییس شورای شهر یزد نیز به خوبی بازتاب پیدا کرده است. گزارش‌ها از همدان نیز وضعیتی مشابه را ترسیم می‌کنند به نحوی که چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب شورای شهر همدان در هیات نظارت شهرستان ردصلاحیت شده‌اند.»

ردصلاحیت ورای مراجع چهارگانه

در واکنش به این اتفاق قاسم میرزایی‌نیکو، نماینده پیشین مجلس که از قضا خود سابقه عضویت در هیات نظارت مرکزی انتخابات شورا‌های دوره پنجم را نیز در کارنامه دارد، گفته است: «ما امروز شاهد آن هستیم که معیار مشخصی درباره احراز صلاحیت کاندیدا‌ها اعلام نمی‌شود و بسیاری از نامزد‌ها با ادعای عدم التزام عملی ردصلاحیت می‌شوند.»

این چهره سیاسی اصلاح‌طلب به پایگاه خبری-تحلیلی مدارا گفته است: «قبلا شرایط به این شکل بود که اگر مراجع چهارگانه نظری خارج از استعلام‌ها داشتند، این نظرات چنانچه مطابق با استعلامات نبود مورد قبول قرار نمی‌گرفت، ولی اکنون به راحتی این نظرات عملیاتی می‌شود و اتفاقا یکی از دلایل افزایش ردصلاحیت کاندیدا‌ها در این دوره همین مساله است.»

شهردار پایتخت هشدار می‌دهد

این اوضاع، اما حالا موضع‌گیری پیروز حناچی شهردار تهران را نیز برانگیخته است. او گفته است: «وقتی تعداد زیادی از افرادی که می‌توانند کاندیدا شوند و حضور آن‌ها می‌تواند، ایجاد رقابت و شور کند؛ ردصلاحیت می‌شوند، طبیعتا تعدادی از افرادی می‌مانند که ممکن است با رای حداقلی وارد شورا شوند که بهترین‌ها و مطمئن‌ترین‌ها برای اداره شهر نباشد. امیدوارم چنین اتفاقی رخ ندهد؛ چراکه اگر مردم پای صندوق‌های رای نباشند، ممکن است اتفاق سال‌های قبل تکرار شود.»

حال با توجه به ادامه مهلت اعتراض ردصلاحیت‌شدگان، البته همچنان این امید میان کنشگران سیاسی و به خصوص اصلاح‌طلبان وجود دارد که تغییر رویه‌ای رخ دهد تا مگر از این رهگذر تعداد بیشتری از کاندیدا‌ها بتوانند به چرخه رقابت برای کرسی شورا‌های اسلامی شهر و روستا بازگردند و از تنوع و گستره بیشتری از سلایق شهروندان نمایندگی کنند.