ناآرامی در افغانستان و تأثیرش بر کریدور چین و پاکستان

کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) پروژه‌ای عظیم برای توسعه زیرساخت‌های کشور پاکستان و راهی برای تسهیل تجارت با کشور چین است که بیش‌ از 50 قرارداد و تفاهم‌نامه همکاری را در بر می‌گیرد و به‌عنوان مسیری برای منطقه‌گرایی اقتصادی، صلح منطقه‌ای و رشد اقتصادی در نظر گرفته شده است. این برنامه عظیم ارزشی بالغ‌ بر 60 میلیارد دلار دارد.

در 13 نوامبر 2016، محموله‌های چینی از راه زمینی به بندر گوادر پاکستان حمل شدند و از طریق مسیر آبی در آنجا به غرب آسیا و همچنین آفریقا فرستاده شدند. زمینه‌های همکاری و اجرای این پروژه در پاکستان در حوزه‌های کشاورزی، مدیریت منابع آبی، علم و تکنولوژی و حتی تغییرات اقلیمی است. از برنامه‌های کلیدی این همکاری، ایجاد شبکه‌های وسیع ریلی و بزرگراه‌ها در سراسر پاکستان است و با توجه به اینکه شبکه‌های فعلی حمل‌ونقل پاکستان سبب ضررسانی هستند، این شبکه‌های وسیع و جدید ریلی و جاده‌ای، بنادر گوادر و کراچی را به شمال پاکستان و نیز غرب چین و آسیای مرکزی متصل خواهند کرد.

همسایگی با افغانستان و داشتن مرز مشترک با این کشور از دیرباز از چالش‌های پاکستان بوده است. ناآرامی‌های داخلی در افغانستان همیشه مسائلی را نیز برای پاکستان در پی داشته است که لزوما همه آنها در تضاد با منافع پاکستان نیز نبوده‌اند و گاه از این بحران‌ها سود برده‌اند.

اما اجرائی‌شدن این پروژه چالش‌های فراوانی را تجربه کرده و یکی از جدیدترین این چالش‌ها، حضور نیروهای طالبان و ناآرامی‌های داخلی در افغانستان است. حضور طالبان، شرایط امنیتی افغانستان را از بد به بدتر سوق می‌دهد. از طرفی کشورهای میانجی یا واسطه که در همسایگی قرار دارند، به دنبال منافع امنیتی خود هستند و این خط باریک امنیتی را مورد تهدید قرار نمی‌دهند و آن را حفظ می‌کنند. نیروهای طالبان شهر مرزی چمن را که از گذرگاه‌های مهم مبادله کالا از بنادر پاکستان به شهر ویش در افغانستان است، به تصرف خود درآورده‌اند.

حالا با وجود این شرایط، دولت افغانستان این نوع تحرکات را محکوم می‌کند و قائل به همکاری با کشورهای منطقه‌ای و حتی فرامنطقه‌ای است. در کنار این موارد باید ذکر شود که دولت افغانستان به روابط حسنه با چین رغبت دارد و قصد ایجاد خلل در روند همکاری کشورهای منطقه با چین را ندارد. از طرفی چین نیز به شکل‌گیری همکاری با جدایی‌طلبان بلوچستان به‌عنوان طرف قرارداد معاهده از طرف دولت پاکستان امیدوار است تا بتواند اوضاع منطقه را آرام نگه دارد. در سویه دیگر ماجرا، با توجه به نگرانی‌ای که درباره مهاجران افغان وجود دارد، حتی طالبان نیز قصد خلل در شکل‌گیری منافع چین در پاکستان را ندارند.

شکل‌گیری درگیری‌ها و ایجاد بحران‌های داخلی در افغانستان، می‌تواند منافع عظیم چین در پروژه کریدور اقتصادی چین و پاکستان را به‌ صورت بالقوه تهدید کند و پاکستان نیز نمی‌خواهد این فرصت طلایی را به‌ دلیل مسائل موجود در افغانستان از دست بدهد.

از آنجایی که این برنامه بخشی از پروژه عظیم کمربند و جاده چین است، نه‌تنها برای چین و پاکستان بلکه برای کشورهای منطقه نیز اهمیت دارد تا بتوانند با کمترین تهدیدهای مرزی و امنیتی، مقاصد پروژه را پیش ببرند. ایجاد ثبات در مرزها برای پیشبرد اهداف تجاری و اقتصادی، ممکن است کار را تا جایی پیش ببرد که چه‌ بسا حتی دولت پاکستان برای دوری از تنش‌های بیشتر، حاضر به همکاری با نیروهای طالبان شود تا مرز را آرام نگه دارد.