بیم چین از پیوستن اویغور‌ها به داعش خراسان

از زمان خروج نیرو‌های امریکایی از افغانستان در اواخر ماه آگوست، داعش خراسان چندین حمله تروریستی در افغانستان انجام داده است. دو عملیات این گروه تروریستی در ماه گذشته علیه نمازگزاران شیعه در شهر‌های قندوز و قندهار رخ داد. این دو حمله نشان داده که این گروه تروریستی که در عراق و سوریه نابود شده، هنوز از پتانسیل بالایی برای جذب نیرو برخوردار است.

به گزارش اعتماد، در حمله تروریستی قندهار ابوعلی البلوچی و انس الخراسانی شرکت داشتند. بلوچستان و خراسان نام دو منطقه تاریخی از پاکستان، ایران و افغانستان هستند. شورشیان بلوچ ده‌ها سال است که در ایران و پاکستان سلاح به دست گرفته‌اند و اخیرا نیز مسوول حملاتی به شهروندان چینی در پاکستان معرفی شده‌اند.

به گزارش نیوزویک، گفته می‌شود یک هفته قبل از این حملات، حمله قندوز توسط محمد الاویغوری انجام شده است؛ فردی که به نظر می‌رسد با مسلمانان اویغور در استان سین‌کیانگ چین ارتباط داشته است. این استان در مجاورت مرز افغانستان واقع شده است. از سین کیانگ که در شمال غربی چین واقع شده به عنوان استانی یاد می‌شود که همواره تمایلات جدایی‌طلبانه در آن وجود داشته و دولت چین همواره اعلام کرده این مسلمانان جدایی‌طلب این استان به دنبال تشکیل کشور مستقل ترکستان شرقی هستند.

از لقب و اسم این افراد بر می‌آید که دست‌کم برخی از این افراد انتحاری افغانستانی نیستند؛ به گونه‌ای که اویغوری باید منتسب به اویغور‌های چین یا ترکستان شرقی باشد و بلوچی نیز به طایفه بلوچ منتسب و مقر اصلی آن‌ها بلوچستان پاکستان است. خراسانی هم این‌گونه القا می‌کند که باید اهل یکی از کشور‌هایی باشد که خراسان قدیم را شکل می‌داده‌اند و این کشور‌ها عبارتند از: افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان و ایران.

اگرچه داعش نسبت به کسانی که به قرائت به‌شدت رادیکالش از اسلام سنی نزدیک نباشند، چندان میانه‌ای نداشته است، اما اخیرا آغوشش را به روی اعضای همه فرقه‌های سنی باز کرده است. حالا داعش خراسان که شاخه‌ای از خلافت اسلامی است، تلاش می‌کند تا از شکاف‌های موجود استفاده کرده و کشور‌های همسایه افغانستان را به چالش بکشد و در میان این کشور‌ها چین در بالای فهرست قرار گرفته است.

یان سون، مدیر برنامه شرق آسیا در مرکز استیمسون در گفتگو با نیوزویک می‌گوید: «پیامی که به چین ارسال شده سیاسی و ژئواستراتژیک است. داعش افغانستان این پیام را ارسال کرده که در افغانستان علیه دشمنان خارجی فعال است. داعش افغانستان در واقع هشداری به چین ارسال کرده است». البته چین برداشت خودش را از این پیام دارد.

چینی‌ها به خوبی تهدیدات و مخالفت‌های محلی را درک می‌کنند. اما نکته این است که هویت اویغوری تروریست داعشی به ادعا‌های چین در خصوص حضور تروریست‌های اویغوری در افغانستان اعتبار می‌بخشد. به این ترتیب خشم چین مشروعیت یافته و سیاست‌هایی که چین در قبال اویغور‌ها در پیش گرفته توجیه خواهد شد، چراکه اویغور‌ها به عنوان تروریست معرفی شده‌اند.

از سوی دیگر رخداد‌های اخیر تا حدودی با چرخش سیاست‌های امریکا تناقض دارد. امریکا همواره نگرانی چین در خصوص شبه‌نظامیان اویغور نظیر جنبش اسلامی ترکستان شرقی را در قالب بهانه چینی‌ها برای سرکوب و محدودسازی اقلیت اویغور در سین‌کیانگ نگریسته است.

چند روز پس از انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ در امریکا، دولت دونالد ترامپ جنبش اسلامی ترکستان شرقی را از فهرست گروه‌هایی که باید از لیست تروریستی دولت امریکا خارج شوند، حذف کرد. حالا با توجه به حملات اخیری که در افغانستان صورت گرفته است، ادعای وزارت خارجه امریکا در ماه نوامبر گذشته که گفته بود جنبش اسلامی ترکستان شرقی وجود خارجی ندارد، به چالش کشیده خواهد شد.

ماه گذشته، سخنگوی وزارت امورخارجه امریکا در پاسخ به نیوزویک گفته بود که «جنبش اسلامی ترکستان شرقی از این فهرست حذف شد، چراکه بیش از ده سال است که هیچ شواهد معتبری مبنی بر اینکه این جنبش وجود خارجی داشته باشد و به عنوان یک سازمان تروریستی دست به حملات تروریستی در سوریه زده باشد، به دست نیامده است». اما وزارت خارجه امریکا تایید کرد که گروه‌های اویغور تحت نام حزب اسلامی ترکستان در افغانستان و سوریه فعال هستند.

سخنگوی وزارت خارجه امریکا گفته بود: «تروریست‌های اویغور در سوریه و افغانستان اعضای حزب اسلامی ترکستان هستند و این سازمان با جنبش اسلامی ترکستان شرقی که چین و دیگر کشور‌ها از آن سخن می‌گویند، کاملا فرق دارد».

در سال ۲۰۱۸ نماینده ویژه چین در امور سوریه با بیان اینکه چین هیچ آمار دقیقی که از تعداد ایغور‌هایی که در سوریه می‌جنگند ندارد، گفته بود: «امیدوارم است سوریه هرچه سریع‌تر به شرایط عادی بازگردد و اوضاع در این کشور بهبود یابد.» اویغور‌ها که اکثرا هم مسلمان هستند و به گویشی از زبان ترکی صحبت می‌کنند برای جنگیدن به سوریه و عراق رفته‌اند و این مساله نگرانی چین را برانگیخته است، چراکه آن‌ها بعد از پایان کار در سوریه و عراق به چین باز می‌گردند و می‌توانند دست به عملیات‌های تروریستی بزنند. سفیر سوریه در چین پیش‌تر گفته بود که حدود ۵ هزار اویغور در سوریه برای گروه‌های مختلف نظامی و شبه‌نظامی در حال جنگیدن هستند.

با این حال، چندی پیش وقتی از سخنگوی وزارت خارجه سوال شد که آیا دولت بایدن این قصد را دارد که جنبش اسلامی ترکستان شرقی را در لیست گروه‌های تروریستی خود قرار دهد، پاسخی که ارایه شد پاسخی مبهم بود و در این پاسخ تاکید شد که ایالات متحده امریکا هیچ موضعی در خصوص قصد خود برای روند شناسایی گروه‌های تروریستی ارایه نمی‌کند.

سخنگوی شاخه سیاسی حزب اسلامی ترکستان در گفت‌وگویی با نیوزویک گفته است که این گروه هر اقدامی نظیر هدف قرار دادن، آدم‌ربایی، تهدید یا هر اقدام ناشایستی در قبال افراد یا کشور‌ها بی‌گناه را مردود می‌داند. البته او مقابله نظامی علیه دولت چین را رد نکرد.

او گفت: «دولت چین باید به‌طور مسالمت‌آمیز سرزمین‌های ترکستان شرقی را ترک کند. اگر چین مسیر جنگ را در پیش بگیرد، در نتیجه ما نیز این حق را خواهیم داشت که از همه روش‌ها برای باز پس گرفتن سرزمین‌مان استفاده کنیم».

امیرا جادون، استادیار مرکز مبارزه با تروریسم در اداره علوم اجتماعی و آکادمی نظامی امریکا در گفتگو با نیوزویک می‌گوید: «من فکر می‌کنم که چین در قبال طالبان بسیار محتاطانه عمل می‌کند. همه کشور‌های منطقه به‌رغم اینکه منافع‌شان در برپایی ثبات در افغانستان است، همچنان در قبال طالبان سیاست صبر و رصد را در پیش گرفته‌اند. اما به احتمال زیاد چین در مورد توانایی طالبان در تامین امنیت کامل افغانستان یا محدود کردن تحرکات و فعالیت‌های شبه‌نظامیان شک و تردید دارد.» در نتیجه چین به احتمال زیاد با افزایش همکاری‌ها با کشور‌های همسایه سعی خواهد کرد تهدیداتی که از سوی افغانستان متوجهش خواهد شد را مدیریت کند.

جادون معتقد است که تنها راه مقابله با تهدیدات داعش خراسان شکل‌گیری یک استراتژی منطقه‌ای در خصوص مبارزه با تروریسم است، چراکه داعش خراسان تهدیدی برای همه کشور‌های همسایه افغانستان محسوب می‌شود و این توانایی را دارد که از همه این کشور‌ها نیرو جذب کند. احتمالا به همین دلیل بود که چینی‌ها روز‌های سه‌شنبه و چهارشنبه هفته گذشته در مسکو با مقامات روسی و پاکستانی دیدار کردند. نشستی که امریکا اعلام کرد در آن شرکت نخواهد کرد.

وانگ ون‌بینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین روز پنجشنبه هفته گذشته در گفتگو با خبرنگاران اعلام کرد: «همه طرف‌های دیگر نظرات جامع و کامل خود را با یکدیگر به اشتراک گذاشتند و در خصوص وقایعی که اخیرا در افغانستان در جریان است به یک اجماع کلی رسیدند. هدف از این اجماع این است که با تروریسم و قاچاق مواد مخدر مبارزه شده و کمک‌های بشردوستانه به افغانستان ارایه شود».

در آن سوی ماجرا، در حالی که چین در حال تقویت روابط خود با کشور‌های همسایه افغانستان است، داعش خراسان فعالانه حضور اقلیت‌های مختلف از فرقه‌های مختلف را در میان فرماندهان نظامی خود تبلیغ می‌کند. این اقدام داعش هم پیامی منطقه‌ای و هم پیامی بین‌المللی است. داعش خراسان سعی دارد ثابت کند که دستورکار بین‌المللی این گروه همچنان دنبال می‌شود. به این ترتیب داعش خواهد توانست از گروه‌های شبه‌نظامی گوناگون در سراسر منطقه و جهان نیرو جذب کند.