انتخابات عراق؛ آن چه «مقتدی صدر» ممکن است، انجام دهد

فرارو- مارکو کارنلوس سفیر سابق ایتالیا در عراق تا سال ۲۰۱۷ میلادی. این دیپلمات سابق ایتالیایی، ماموریت‌هایی را در سومالی، استرالیا و سازمان ملل متحد عهده دار بوده است. این دیپلمات ایتالیایی در فاصله سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۱ میلادی در دستگاه سیاست خارجی سه نخست وزیر ایتالیا خدمت کرده است. او در سال‌های اخیر نماینده ویژه دولت ایتالیا برای هماهنگی روند صلح خاورمیانه برای سوریه بوده است. او درباره انتخابات اخیر عراق می‌نویسد:

هدف اصلی مقتدی صدر «رنسانس عراق» است. آیا او می‌تواند از قدرت عظیمی که در اختیار دارد برای التیام شکاف فرقه‌ای در آن کشور استفاده کند؟

مانند بسیاری از کشورهای جهان، عراق نیز جایی است که در آن آرا نه تنها شمارش شده بلکه مورد سنجش و تفسیر نیز قرار می‌گیرند. بنابراین، تعجب‌آور نیست که پس از انتخابات ۱۰ اکتبر انتقادات شدیدی وجود داشته باشد، زیرا یک آشفتگی بزرگ سیاسی به وجود آمده است.

ائتلاف «سائرون» تحت رهبری «مقتدی صدر» با کسب ۷۴ کرسی تبدیل به بلوک سیاسی اصلی شد و بدین ترتیب امتیاز تعیین نخست وزیر بعدی را به دست آورد. در نتیجه، صدر نیمی از ۱۶۵ کرسی نمایندگی مورد نیاز برای یک پیروزی مطمئن و تایید دولت را در پارلمان عراق با ۳۲۹ کرسی کسب کرده است.

احزاب سنی اصلی تحت رهبری «محمد الحلبوسی» رئیس پارلمان ۳۴ کرسی و «خمیس الخنجر» بازرگان ۱۵ کرسی را کسب کرده اند. فهرست «دولت قانون» تحت رهبری «نوری مالکی» نخست وزیر سابق تعداد نمایندگان خود را در پارلمان از ۲۵ نفر به ۳۵ نفر افزایش داده و به یک دلال قدرت در چانه زنی‌های بعدی برای تشکیل دولت تبدیل شده است. با این وجود، بزرگترین شوک انتخاباتی، فروپاشی جریان مورد حمایت ایران یعنی ائتلاف فتح به رهبری «هادی العامری» بود که از ۶۰ کرسی در اختیار داشته به ۱۷ کرسی پارلمانی در حاضر سقوط کرده است.

در مورد کردها، حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری «مسعود بارزانی» تعداد کرسی‌های پارلمانی‌اش از ۲۵ کرسی به ۳۳ کرسی افزایش یافته و شانس او را برای تعیین رئیس جمهوری تازه به جای «برهم صالح» رئیس جمهوری فعلی افزایش داده است.

خلاء‌های سیاسی در عراق باعث ایجاد بی‌ثباتی می‌شوند. مشخص نشد پشت حمله پهپادی به اقامتگاه «مصطفی کاظمی» نخست وزیر فعلی در اوایل ماه جاری چه کسی بوده است.

از زمان حمله امریکا در سال ۲۰۰۳ میلادی به عراق، سیاست در آن کشور و به ویژه قدرت انتصاب نخست وزیر در دست جامعه شیعه و رهبران آن بوده است و نقش مرتبطی توسط قدرت‌های خارجی رقیب یعنی امریکا و ایران ایفا شده است. آیا صدر از این خط پیروی خواهد کرد یا از قوانین نانوشته این نظام سهمیه‌بندی سیاسی خارج خواهد شد؟ تاکنون نظام سهمیه‌بندی قدرت و امتیازات جناح‌های سیاسی که اجزای خود را مستقل از نتایج انتخابات حفظ کرده‌اند تداوم داشته است.

میراث صدر

علاوه بر بلوک صدر در پارلمان، اصلی‌ترین دارایی سیاسی شخص او این است که وارث یکی از مهم‌ترین خانواده‌های شیعه است. اعضای خاندان صدر مدعی ارتباط مستقیم با علمای برجسته و دارای نفوذ و اعتبار بسیار زیاد در عراق و نقاط دیگر هستند. آنان شورش عراقی‌ها علیه بریتانیا را در دهه ۲۰ میلادی رهبری کردند.

«مقتدی صدر» دوره نوجوانی خود را به دلیل فشار حکومت وقت عراق تحت رهبری صدام در یک اتاق در حبس خانگی گذراند. چنین میراث سنگینی از آزار و اذیت خانواده‌اش توسط صدام همراه با مقاومت مسلحانه طرفداران صدر در برابر اشغال عراق توسط امریکا در فاصله سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۸ میلادی، اعتبار سیاسی او را تقویت کرده و به او این قدرت را داده که میلیون‌ها نفر از حامیان‌اش را به خیابان‌های بغداد بیاورد.

صدر به گفته حامیان‌اش قدرت فلج کردن پایتخت عراق را دارد کارتی که تعداد کمی از سیاستمداران عراقی می‌توانند از آن استفاده کنند. با توجه به افزایش قدرت صدر پس از انتخابات اخیر وقت آن است که بپرسیم صدر واقعا به چه می‌اندیشد و آینده سیاسی عراق را چگونه ارزیابی می‌کند.

منابع موثق در داخل دفتر او به اجمال اطلاعاتی را به من ارائه کرده اند. صدر مانند اسلاف خود حضور دائمی نیروهای امریکایی را به عنوان یک نیروی اشغالگر یا جنگی در عراق رد می‌کند. صدر در مورد ایران روابطی طولانی مدت و پیچیده با آن کشور داشته پر از تناقض‌های ظریف که درک آن برای ناظران خارجی دشوار است.

زمانی که صدر خود را در معرض تهدید در عراق می‌بیند اغلب دوره‌های طولانی را در ایران می‌گذراند. او می‌داند روابط بین دو کشور ناگسستنی است، اما با فعالیت شبه نظامیان عراقی طرفدار ایران و نفوذ آن کشور در امور داخلی کشورش مخالف است. هم چنین، نباید مخالفت او با شبه نظامیان طرفداران ایران را با مخالفت با حشد الشعبی اشتباه گرفت، زیرا تحلیلگران غربی این اشتباه را مرتکب می‌شوند و این دو را با یکدیگر ترکیب می‌کنند.

هم چنین، منبع آگاه در دفتر صدر می‌گوید او افزایش رابطه با روسیه و چین را برای کمک به توسعه آینده عراق خواستار است مشروط بر این که این کار در راستای منافع عراق باشد. در مورد عربستان سعودی نیز او چنین نظری دارد. این منبع آگاه می‌گوید صدر تمایلی به کشیده شدن عراق به سیاست‌های محور مقاومت و یک ائتلاف نظامی و سیاسی ضد غربی، ضد سعودی و ضد اسرائیلی تحت رهبری ایران و با مشارکت سوریه ندارد. از نظر صدر، هدف اولیه «رنسانس عراق» است و برای این منظور آن کشور باید از طرح‌های سیاسی منطقه‌ای دور بماند و خود را درگیر نکند.

در پاسخ به این پرسش که آیا عراق باید به توافق ابراهیم و عادی‌سازی روابط با اسرائیل بپیوندد منبع نزدیک به صدر با این موضوع مخالف کرده است. او می‌گوید هدف صدر بازسازی عراق و رد هرگونه مداخله خارجی است. این منبع می‌گوید صدر احتمالا به دنبال رهایی از وتوی اکثر گروه‌های شیعه است و در جستجوی ائتلاف احتمالی با احزاب سنی تحت رهبری حلبوسی و خنجر و حزب دموکرات کردستان عراق تحت رهبری بارزانی خواهد بود.

نتیجه گیری از سخنان منابع نزدیک به صدر آن است که اگر شخص او در طرح خود برای تشکیل یک دولت تازه موفق شود این یک تلاش آشکار برای غلبه بر شکاف فرقه‌ای و تلاشی برای تقویت حکومتی ائتلافی‌تر در عراق خواهد بود. البته کار صدر در رد نفوذ کشورهای خارجی دشوار است چرا که احزاب تحت رهبری حلبوسی و خنجر تحت تاثیر و نفوذ ترکیه قرار دارند و حزب دموکرات کردستان عراق نیز در ارتباط با امریکا و اسرائیل است و آزمون واقعی برای صدر در اینجاست.

هفته آینده در عراق پرتنش خواهد بود و درون گروه های شیعه عراقی نیز قطعا رقابت‌هایی در جریان خواهد بود.

منبع: میدل ایست آی

ترجمه: فرارو