جمعیت فعالان اقتصادی در پایین‌ترین سطح ۴ سال گذشته

روز گذشته مرکز آمار در گزارشی به بررسی شاخص‌های فرهنگی و اجتماعی کشور در بهار سال جاری پرداخت. در بخش اشتغال این گزارش به مواردی از جمله نرخ مشارکت اقتصادی، نرخ بیکاری افراد تحصیلکرده و سهم شاغلان بخش‌های مختلف اقتصادی اشاره شده است.

به گزارش اعتماد، بر اساس آن در فصل بهار ۱۴۰۰ سهم شاغلان بخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات از کل شاغلان کشور به ترتیب ۱۷.۹، ۳۳.۲ و ۴۸.۸ درصد گزارش شده است. در بخش دیگر به نرخ بیکاری نیز اشاره شده که برای مردان ۷.۵ و ۱۵.۶ درصد است. اما سهم افرادی که ۴۹ ساعت و بیشتر کار می‌کنند، یکی از بخش‌های مهم این گزارش است؛ در سال ۹۹ تعداد افرادی که ۴۹ ساعت و بیشتر کار می‌کنند از کل جمعیت کشور حدود ۳۵.۵ درصد بود. این در حالی است که در سال ۹۶ این سهم تقریبا ۴۰ درصد بود.

این کاهش سهم می‌تواند به دو دلیل باشد، دلیل اول اینکه تا پیش از جهش‌های ارزی در سال ۹۷، دریافتی وزارت کار می‌توانست هزینه‌های یک زندگی را پوشش دهد، اما پس از آنچه به کشور از سال ۹۷ گذشت، تقریبا پوشش مخارج زندگی با کاری که حقوق مشخصی دارد، بسیار سخت شده است.

اما دلیل دیگر، پیچیدگی وضعیت بازار کار پس از شروع تحریم‌ها و البته شیوع کروناست. بر اساس گزارش‌های رسمی پس از کرونا حدود دو میلیون نفر از بازار کار خارج شدند که اگرچه بخشی از این افراد به بازار کار بازگشتند، اما به دلیل ابهام در خصوص آینده اقتصادی کشور، به نظر نمی‌رسد وضعیت بازار کار به زودی به پیش از بازگشت تحریم‌ها بازگردد.

کاهش جمعیت فعال اقتصادی

بر اساس گزارش مرکز آمار جمعیت فعال اقتصادی ۱۵ سال و بیشتر از ۲۷ میلیون و ۱۶۷ هزار نفر در بهار سال ۹۸ به حدود ۲۵ میلیون و ۹۶۷ هزار نفر در بهار سال جاری کاهش یافت.

البته که این شاخص از بهار ۹۶ تاکنون فراز و نشیب‌های زیادی به خود دیده، اما در بهار ۹۹ که شروع موج جدیدی از تعدیل‌های پس از اعمال محدودیت‌های کرونایی بود، به کمترین میزان خود از سال ۹۶.۲۵ میلیون و ۴۶۸ هزار نفر رسید. از بین افرادی که در زمره فعالان اقتصادی قرار می‌گیرند، در بهار سال جاری حدود ۲۳ میلیون و ۶۷۶ هزار نفر بود که نسبت به بهار ۹۹ حدود ۴۵۰ هزار نفر افزایش داشت.

با استفاده از عدد و رقم مربوط به جمعیت فعال و شاغل می‌توان به این نتیجه رسید که نسبت اشتغال در بهار سال جاری ۳۷.۷ درصد بود که نسبت به فصل زمستان ۹۹ افزایشی ۰.۸ واحد درصدی داشته است. با این حال فاصله زیادی با ۴۰.۲ درصدی در تابستان ۹۹ دارد.

مقایسه اعداد و ارقام نشان می‌دهد که این نسبت برای کشور از سال ۹۶ تا بهار ۱۴۰۰ در بیشتر فصل‌ها بین ۳۶ تا ۴۰ درصد در نوسان بوده و در بهار و زمستان ۹۹ به کمترین رقم، ۳۶.۹ درصد رسید. سهم اشتغال ناقص نیز از دیگر مواردی است که در این گزارش به آن اشاره شده؛ سهم اشتغال ناقص در بهار سال جاری به ۹.۸ درصد رسید که نسبت به زمستان ۹۹ کاهشی بوده است. با توجه به آنچه در بازار کار در بهار ۹۹ رخ داد، طبیعی است اگر سهم اشتغال ناقص در این فصل به کمترین حد خود از بهار ۹۶ تاکنون رسیده باشد؛ ۷.۹ درصد.

تا پیش از بازگشت تحریم‌ها و نوسانات ارزی سهم این بخش از کل اشتغال کشور بالاتر از ۱۰ درصد بود. اعداد و ارقام نشان می‌دهد که وضعیت بازار کار پس از کرونا به مراتب بدتر شده و این می‌تواند علاوه بر امنیت شغلی سایر مولفه‌های بازار کار را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

از آنجایی که کشور علاوه بر کرونا با مشکلات اقتصادی نشات گرفته از تحریم‌ها نیز دست به گریبان است و برنامه دولت برای مقابله با این موارد به روشنی مشخص نیست؛ بنابراین گمان نمی‌رود که وضعیت بازار کار آنچنان که باید بهبود یابد و توان اشتغال‌زایی نیز محدود خواهد شد.

بخش خصوصی، بیشترین تعداد شاغلان را دارد

در بخش دیگری از گزارش مرکز آمار به سهم شاغلان بخش‌های مختلف اقتصادی نیز اشاره شده که بر اساس آن بخش خدمات با سهم ۴۸.۸ درصد در بهار سال جاری بیشترین سهم شاغلان را به خود اختصاص داد. البته که این رقم نسبت به زمستان ۹۹ کاهش داشته است. بخش‌های صنعت با ۳۳.۲ درصد و کشاورزی نیز با ۱۷.۹ درصد در رده‌های بعدی دارای بیشترین تعداد شاغلان در بهار سال جاری قرار گرفته‌اند.

بر اساس این گزارش در بهار سال جاری ۱۵.۳ درصد از کل شاغلان در بخش عمومی و ۸۴.۷ درصد نیز در بخش خصوصی فعال بودند که این امر اهمیت رسیدگی به مشکلات بخش خصوصی را دوچندان می‌کند. به خصوص اینکه بیشترین تعدیل در شاغلان بخش خصوصی رخ داده است.

کاهش نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان

مرکز آمار نشان داده از سال ۹۶ تا ۹۹ نرخ بیکاری افراد تحصیلکرده کاهش یافته و از ۱۹.۴ به ۱۴.۲ درصد رسیده است. البته که این گزارش در ادامه می‌افزاید که نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان کارشناسی بیشتر از سایرین و ۱۶ درصد بوده است. اما در بین گروه‌های فارغ‌التحصیل همچنان زنان بیشترین نرخ بیکاری را با رقم ۲۲.۸ درصد در اختیار دارند. این نرخ برای مردان تحصیلکرده ۱۰.۴ درصد است.

شاغلان رسمی کمتر می‌شوند؟

این نهاد رسمی در بخش دیگری از گزارش خود به بررسی سهم جمعیت دارای ساعت کار ۴۹ ساعت و بیشتر نیز اشاره کرد؛ این سهم در سال ۹۹ حدود ۳۵.۵ درصد بود؛ این نرخ برای مناطق شهری ۳۶.۴ درصد و برای مناطق روستایی نیز ۳۲.۸ درصد بود. ۹۴ درصد مردان و ۶ درصد زنان در کشور ۴۹ ساعت یا بیشتر در هفته کار می‌کنند. این آمار‌ها نشان می‌دهد که زنان بیشتر از مردان کار تمام وقت دارند و بابت آن کار‌ها نیز قرارداد امضا می‌کنند.

البته که ممکن است بخشی از این ساعات کاری نیز اضافه کار باشد که در آن صورت باز هم مردان بیشتر از زنان در هفته کار کرده‌اند. این اعداد و ارقام آن هم در شرایطی که زنان حدود ۱۳.۵ درصد در اقتصاد مشارکت دارند، منطقی به نظر می‌رسد هرچند یکی از ضعف‌های بازار کار کشور می‌تواند همین باشد.

از جمعیت دوشغله‌ها کم شده است

بر اساس یافته‌های مرکز آمار جمعیت دوشغله‌ها از ۳.۵ درصد از کل جمعیت شاغل در سال ۹۷ به ۲.۹ درصد در سال ۹۹ رسیده که حدود ۷۰۰ هزار نفر می‌شود. تعداد افراد دارای دوشغله در مناطق روستایی بیشتر از شهری است.