چرا پهپاد‌های ترکیه به نقطه عطف تنش اوکراین با روسیه تبدیل شده‌اند؟

فرارو- پس از چند ثانیه دود بزرگی از محل خارج می‌شود. سپس دو نفر از مکان فرار می‌کنند، جایی که دولت اوکراین مدعی است هویتزر دی – ۳۰ (یکی از ادوات توپخانه‌ای است که برخی از ویژگی‌های توپ جنگی و خمپاره را با یکدیگر ترکیب کرده است) مورد استفاده توسط جدایی طلبان تحت حمایت روسیه در منطقه شرفی دونباس را منهدم کرده است. این حمله در ۲۶ اکتبر از طریق یک پهپاد «بایراکتار تی بی‌۲» ساخت ترکیه یکی از کشور‌های عضو ناتو صورت گرفت. استفاده از پهپاد‌های ترک توسط اوکراین درگیری میان نیرو‌های ارتش اوکراین با جدایی طلبان در شرق آن کشور را که در هشت سال گذشته در جریان بوده، وارد مرحله تازه‌ای ساخته است.

به گزارش فرارو به نقل از واشنگتن پست؛ برای روسیه این اقدام ارتش اوکراین پیام دیگری بود مبنی بر آن که اوکراینی‌ها در حال تقویت زرادخانه خود برای تغییر بالقوه توازن نظامی در منطقه هستند و خود دلیلی بود بر توجیه این استدلال مسکو که چرا روس‌ها از ناتو می‌خواهند تمام همکاری‌های دفاعی خود را با اوکراین و دیگر جمهوری‌های شوروی سابق مانند گرجستان متوقف کنند. امریکا و متحدان‌اش در ناتو می‌گویند که روسیه هرگز نمی‌تواند و حق ندارد خواسته و سیاست‌های خود را به کشور‌های دیگر دیکته کند.

این بن بست در جریان مذاکرات دیپلماتیک پرمخاطره در اروپا در هفته جاری بین غرب و روسیه آشکار شد و مقام‌های روس را مجبور کرد که این موضوع را بیان کنند که گفتگو‌های آتی بی‌معنی خواهند بود. روسیه تهدید کرده اند که در صورت رد درخواست‌هایش اقدامات فنی و نظامی را انجام خواهد داد. مسکو این موضوع را انکار کرده که تجمع بیش از ۱۰۰ هزار نیرو و تجهیزات نظامی در نزدیکی مرز اوکراین آماده‌سازی برای حمله به آن کشور است این در حالی است که نهاد‌های امنیتی امریکا هشدار داده‌اند که تهاجم چند جانبه ممکن است به زودی در ماه جاری صورت گیرد.

«راب لی» کارشناس نظامی مسائل روسیه و پژوهشگر در موسسه تحقیقات سیاست خارجی می‌گوید: «روسیه شاهد روندی است که در آن همه کشور‌های ناتو تسلیحات بیش‌تری را به اوکراین تحویل می‌دهند. این موضوع لزوما هنوز آن قدر مهم نیست، اما از دید روسیه این خط روندی است که ادامه می‌یابد و آنان این مسیر را دوست ندارند چرا که آن را به ضرر منافع خود می‌دانند».

علیرغم آن که تسلیحات ارائه شده توسط امریکا مانند موشک‌های هدایت شونده ضد تانک جاولین بیش‌ترین تسلیحات صادراتی به اوکراین بوده‌اند، حمایت کم‌تر مورد بحث قرار گرفته ترکیه از کی یف، زنگ خطر را در مسکو به صدا درآورده است. ترکیه نه تنها پهپاد‌های بایراکتار خود را به اوکراین ارائه داده بلکه دو کشور ترکیه و اوکراین توافق کرده‌اند که مرکز تولید این پهپاد‌ها را در اوکراین راه اندازی کنند.

«سرهی زگورتس» کارشناس نظامی اوکراینی می‌گوید: «من فکر می‌کنم این شرایط کاملا متفاوتی را برای خصومت‌ها ایجاد می‌کند. این یک عنصر تاثیرگذارعاطفی و روانی بر دشمن (روسیه) است».

اگرچه اوکراین اولین پهپاد بایراکتار را در سال ۲۰۱۹ میلادی خریداری کرد، اما استفاده از آن را برای حملات در درگیری دونباس متوقف کرد تا زمانی که روستایی در خط مقدم جبهه نبرد در تاریخ ۲۶ اکتبر هدف حملات شدید قرار گرفت. پیش از آن، اوکراین از این پهپاد‌ها برای پرواز‌های شناسایی استفاده کرده بود.

حملات توپخانه‌ای جدایی طلبان اوکراینی در ماه اکتبر خانه‌های تعداد زیادی از غیر نظامیان را با خاک یکسان کرد و دو نظامی اوکراینی بر اثر آن مجروح شدند که یکی از آنان به دلیل شدت جراحات جان خود را از دست داد. وزارت دفاع اوکراین در بیانیه‌ای اعلام کرد که ابتدا خواستار آتش بس از طریق ماموریت نظامی ویژه ناتو در اوکراین شده، اما واکنش «نیرو‌های اشغالگر روسیه» را «منفی» خواند. پس از آن، حمله پهپاد‌های انفرادی از سوی اوکراین صورت گرفت.

در بیانیه وزارت دفاع اوکراین آمده است: «نیرو‌های مسلح اوکراین برای تقویت تاکتیک ها، استفاده از پهپاد‌های بایراکتار را برای جلوگیری از تجاوز روسیه و حفاظت از منافع اوکراین ادامه خواهند داد».

کار تا جایی پیش رفت که پوتین در تماس تلفنی با اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در ماه دسامبر موضوع استفاده اوکراینی‌ها از پهپاد‌های ترک را مطرح کرد و آن را رفتاری مخرب و فعالیتی تحریک‌آمیز خواند. «مولود چاووش اوغلو» وزیر خارجه ترکیه گفته که نمی‌توان آنکارا را به دلیل استقرار این تسلیحات از سوی اوکراین مقصر دانست.

«اولکسی آرستوویچ» وبلاگ‌نویس نظامی در کی یف می‌گوید: «این خبر بدی برای روس هاست چرا که افزایشی چشمگیر در توانایی‌های رزمی اوکراین محسوب می‌شود. اوکراین در حال خرید سلاحی است که «برنامه تغییر بازی» در نظر گرفته می‌شود».

پهپاد‌های بایراکتار تی بی‌۲ به کشور‌ها توان هوایی پنهانی را با صرف هزینه‌ای کم‌تر از خرید تسلیحات هوایی سنتی می‌بخشد. پهپاد‌های ترکیه در درگیری‌های سوریه و لیبی نقش برجسته‌ای داشتند، اما شاید استفاده جمهوری آذربایجان از آن در سال ۲۰۲۰ علیه نیرو‌های ارمنستان به اوکراین الگویی الهام بخش ارائه کرده است.

در طول ۴۴ روز نبرد بر سر منطقه قره باغ کوهستانی، پهپاد‌ها سربازان ارمنی را در قره باغ هدف قرار دادند و تانک ها، توپخانه‌ها و سیستم‌های دفاع هوایی ارمنستان را منهدم کردند. استفاده از پهپاد‌های نظامی سبب شد تا درگیری بیش از سه دهه‌ای میان نیرو‌های ارمنی و آذربایجانی که پیش‌تر به نفع ارمنی‌ها رقم خورده بود این بار به نفع باکو تمام شود و جمهوری آذربایجان توانست کنترل مناطق تازه را تحت توافق آتش بس در دست گیرد.

«لی» کارشناس نظامی مسائل روسیه می‌گوید: «علیرغم آن که برخی از کشور‌های ناتو در مورد فروش تسلیحات به اوکراین محتاطانه رفتار می‌کنند ترکیه یک کارت وحشی محسوب می‌شود و مقام‌های اوکراینی گفته‌اند برای مثال، آلمان فروش تسلیحات دفاعی به اوکراین از طریق آژانس پشتیبانی و تدارکات ناتو را متوقف ساخته است».

روسیه و آلمان از طریق خط لوله گازی نورد استریم ۲ که از آب‌های دانمارک به آلمان می‌رسد با یکدیگر همکاری اقتصادی دارند. برخی از کشور‌های غربی نیز نسبت به تامین تسلیحات مورد نیاز اوکراین محتاط هستند، زیرا می‌دانند این امر می‌تواند باعث تحریک روسیه و به دست آوردن بهانه‌ای از سوی آن کشور برای حمله به اوکراین شود.

«اولکسی دانیلوف» دبیر شورای امنیت ملی و دفاع اوکراین درباره آلمانی‌ها می‌گوید: «آنان از روسیه می‌ترسند. آنان مانعی بر سر راه خرید تسیلحاتی ما هستند».

«سینان اولگن» مدیر مرکز مطالعات اقتصاد و سیاست خارجی مستقر در استانبول می‌گوید: «حمایت ترکیه از اوکراین به دلیل روابط خاص ترکیه با روسیه که دارای عناصری از رقابت است صورت می‌گیرد».

او می‌افزاید: «رقابت همزمان با همکاری در رابطه ترکیه و روسیه وجود دارد. این رویکردی متوازن سازنده، اما ظریف و دشوار است که از سوی آنکارا در پیش گرفته شده است».

این وضعیت منجر به ایجاد روابط ژئوپولیتیکی پیچیده‌ای میان مسکو و آنکارا در چند سال گذشته شده است. سربازان و مزدوران ترکیه و روسیه در درگیری‌های مسلحانه در سوریه و لیبی با یکدیگر جنگیده اند. همزمان ترکیه یک سامانه دفاع هوایی پیشرفته را از روسیه خریداری کرده است اقدامی که خشم شرکای ناتو را برانگیخت و منجر به وضع تحریم‌ها از سوی امریکا شد.

علیرغم آن که دولت ترکیه از به رسمیت شناختن الحاق کریمه به فدراسیون روسیه در سال ۲۰۱۴ میلادی خودداری ورزیده و موضع سرسختانه‌ای در این باره اتخاذ کرده است از اروپا در اعمال تحریم علیه روسیه پیروی نکرده است.

اولگن می‌گوید: «ترکیه هم چنین اوکراین را فرصتی به عنوان یک مشتری خریدار پهپاد‌ها و سایر تجهیزات دفاعی خود از جمله موتور‌های موشکی ترک می‌بیند». دانیلوف با اشاره به پهپاد‌های ترکی می‌گوید: «این پهپاد‌ها متعلق به ما هستند چرا که ما آن را خریداری کرده ایم. موتور‌های این پهپاد‌ها در کشور ما ساخته می‌شوند».

«لی»، اما معتقد است علیرغم آن که پهپاد‌ها در نبرد‌های دیگر بین کشور‌های با سخت‌افزار نظامی کم‌تر پیچیده تغییر دهنده بازی و معادلات بوده‌اند بعید به نظر می‌رسد که تغییر زیادی در برابر روسیه ایجاد کنند.

«لی» می‌گوید: «اگر اوکراین با روسیه وارد جنگ شود روسیه این پهپاد‌ها را نابود خواهد کرد. روسیه می‌تواند پهپاد‌ها را ساقط کند یا حتی پیش از آن، روسیه می‌تواند مراکز پروازی که پهپاد‌های بایراکتار از آن به پرواز در می‌آیند را منهدم کرده و قادر است پایگاه کنترل زمینی آن را درون خاک اوکراین نابود سازد».