نبرد اردوغان با رسانه‌ها

فرارو- «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه با صدور بخشنامه‌ای تازه در مورد ارزش‌های خانوادگی، کنترل خود را بر رسانه‌ها افزایش داده است.

به گزارش فرارو به نقل از المانیتور، اردوغان در بخشنامه‌ای که اخیرا در نیمه شب صادر کرده از رسانه‌ها و گروه‌های نظارتی خواسته تا گام‌های قاطعی را برای محافظت از جوانان و کودکان در برابر برنامه‌های الهام گرفته از غرب و نماد‌های خاص بردارند.

اردوغان با محکم‌تر کردن حلقه بر گردن رسانه‌های مستقل ترکیه از ارگان‌های رسانه‌ای و تنظیم کننده خواسته تا «گام‌های قاطعی» را علیه برنامه‌هایی که از دید او «ساختار ملی و اخلافی» ترکیه را تضعیف می‌کنند بردارند.

بخشنامه ۲۸ ژانویه ریاست جمهوری از «همه نهاد‌ها و احزاب ذیربط» خواسته تا از «محتوای مضر» در رسانه‌های چاپی، سمعی و بصری و اجتماعی جلوگیری کنند و از تلاش‌های جدید برای ترویج برنامه‌های کودکان که از ارزش‌های ملی و خانوادگی حمایت می‌کنند خبر داده است.

از زمانی که حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۲ میلادی به قدرت رسیده است احیای ارزش‌های خانوادگی یکی از اصلی‌ترین شعار‌های اردوغان بوده است. ستایش او در مورد ارزش‌های ملی و خانواده به‌عنوان مبنای جامعه اغلب با وعده‌هایی مبنی بر محافظت از جوانان ترکیه در برابر تاثیرات مضر مشروبات الکلی، سیگار، دسترسی نامحدود به اینترنت و در آخرین بخشنامه او برنامه‌های تلویزیونی الهام گرفته از غرب همراه بوده است.

رئیس‌جمهوری ترکیه که به کاربرد مشت آهنین معروف است خواستار برداشته شدن «گام‌های قاطع» برای حذف برنامه‌هایی شده که از دید او به جوانان ترک آسیب می‌رسانند به ویژه برنامه‌هایی که از الگو‌های غربی الهام گرفته‌اند یا حاوی «نماد‌های خاصی» برای انتقال پیام هستند. این عبارت مبهم باعث شد که برخی از صاحب نظران انگشت خود را به سمت اقتباس ترکی از شوی بین المللی «خواننده نقاب دار» بگیرند که در آن افراد مشهور با با ماسک‌های رنگارنگ برای پنهان کردن هویت‌شان به اجرای آهنگ می‌پردازند.

روزنامه‌های محافظه کار ترکیه این اجرا‌ها را با آیین‌های بت پرستانه یا شیطانی مقایسه کرده‌اند و شورای عالی رادیو و تلویزیون (RTUK) که ناظر بر پخش برنامه‌های تلویزیونی در ترکیه است تحقیقاتی را در مورد این شوی تلویزیونی آغاز کرده است. برخی دیگر گفته‌اند که منظور رئیس جمهوری ترکیه نماد‌هایی مانند رنگین کمان است که برخی از کارشناسان محافظه کار نمایش آن را عادی‌سازی همجنس گرایی می‌دانند و این عمل را محکوم می‌کنند.

«ابوبکر شاهین» رئیس شورای عالی رادیو و تلویزیون بلافاصله حمایت خود را از اردوغان اعلام کرد و در توئیتی نوشت: «بخشنامه رئیس جمهور ما از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌عنوان شورای عالی رادیو و تلویزیون ما همواره از ارزش‌هایی که پایه ملت ما هستند محافظت می‌کنیم و همه شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی را تشویق می‌کنیم که مطابق با آن عمل کنند».

با این وجود، برخی از اعضای شورای عالی رادیو و تلویزیون می‌گویند تاکید بر ارزش‌های خانوادگی بهانه‌ای از سوی اردوغان برای حذف صدا‌های منتقد است، زیرا کشور برای انتخابات اواسط سال ۲۰۲۳ میلادی آماده می‌شود.

«ایلهان تاسچی» نماینده حزب جمهوری خواه خلق از احزاب اصلی اپوزیسیون ترکیه که در هیئت اجرایی ۹ نفره شورای عالی رادیو و تلویزیون عضویت دارد می‌گوید این بخشنامه باعث اعمال محدودیت‌های شدیدتر برای رسانه‌های مستقل می‌شود. «ویسل اوک» وکیل و فعال حقوق بشر در استانبول نیز می‌گوید این بخشنامه یک متن قضایی نیست بلکه یک فرمان سیاسی است.

او به «المانیتور» می‌گوید: «اگر به تصویر کلان‌تر در ترکیه نگاه کنید و حملات اخیر به آزادی بیان و تلاش‌ها برای دوقطبی کردن جامعه بین محافظه‌کاران و لیبرال‌ها را ببینید متوجه می‌شوید که این آخرین قطعه از پازل است. هدف القای ترس است تا کسی جرات بلند کردن صدای انتقاد را نداشته باشد.

این بخشنامه خلاف قانون اساسی است، زیرا نمی‌توانید با فرمان، حق آزادی بیان را که در قانون اساسی آمده است سرکوب کنید. من نگران هستم که این فرمان باعث افزایش کنترل بر رسانه‌ها و تعطیلی بیش‌تر شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی مستقل شود».

در فهرست جهانی آزادی مطبوعات ۲۰۲۱ گزارشگران بدون مرز، ترکیه در بین ۱۸۰ کشور در رتبه ۱۵۳ قرار گرفت.

این بخشنامه در حالی صادر شده که اخیرا «صدف کاباش» روزنامه نگار ترک به دلیل بیان ضرب المثلی که توهین به اردوغان قلمداد شده و در آن او با گاو مقایسه شده بود جریمه شد. مورد تازه دیگر در مورد «سزن آکسو» خواننده پاپ بود که از سوی ملی گرایان اسلام گرا هدف هجمه قرار گرفته است.

آنان معتقد بودند او در ترانه‌ای که خوانده به داستان آدم و حوا توهین کرده، زیرا آن داستان را «جاهلانه» دانسته بود. اردوغان هنگام اقامه نماز جمعه گفته بود: «زبان‌هایی که از آدم، اولین پیامبر و حوا مادر بشریت بد می‌گویند باید از بین بروند».

آکسو با به اشتراک گذاشتن ترانه‌ای با نام «شکارچی» که در آن به طور مستقیم اردوغان را خطاب قرار می‌دهد به این اظهارات او پاسخ داد. او نوشته است: «نمی‌توانی زبانم را درآوری. می‌بینیم چه کسی می‌ماند و چه کسی می‌رود، چون من همه هستم».

در عرض چند ساعت، طرفداران او ترانه را به بیش از ۴۰ زبان ترجمه کردند. «فاضل سای» پیانیست سرشناس اعلام کرد که آن را آهنگسازی خواهد کرد. چند تن از متفکران محافظه کار از جمله «یاسین آکتای» مشاور اردوغان گفتند که اظهارات اردوغان سنگین بوده است. اردوغان در نهایت عقب نشینی کرد و گفت که او «آکسو» را هدف قرار نداده بلکه «نگرش» تحقیر مذهب را هدف قرار داده است.

«لیزل هینتز» نویسنده کتاب «سیاست هویت درون بیرون: رقابت هویت ملی و سیاست خارجی در ترکیه» به «المانیتور» می‌گوید: «من فکر می‌کنم دولت ترکیه فرصت مناسبی برای صدور چنین بخشنامه‌ای با تمام بحث‌های پیرامون آکسو و دیگران پیدا کرده است».

او اشاره کرد که این بخشنامه در همان روزی صادر شد که اردوغان «عبدالحمید گل» وزیر دادگستری را کنار گذاشت مردی که در برابر تلاش‌های مختلف برای به حاشیه راندن دستگاه قضایی مقاومت کرده بود و به جای او «بکیر بوزداغ» یار وفادارش را منصوب کرد. هم چنین، او رئیس اداره آمار دولتی را چند روز پیش از آن به دلیل انتشار داده‌های مرتبط با تورم در ترکیه از مقام خود برکنار کرده بود.

او می‌افزاید: «اردوغان کنترل خود را از هر سو اعمال می‌کند و قدرت‌اش را تثبیت می‌نماید. بله، شاید تلاشی از سوی او برای منحرف کردن افکار عمومی از مسائل سیاسی و اقتصادی وجود دارد. با این حال، حزب عدالت و توسعه و برخی از حامیان آن واقعا معتقدند که نسخه‌شان از ارزش‌های ملی و معنوی در معرض تهدید قرار دارند».

رسانه‌های ترکیه به خصوص رسانه‌های نزدیک به دولت در ماه‌های اخیر هدف انتقاد منتقدان بوده‌اند. برای مثال، «اسرا ارول» مجری برنامه در ترکیه از ۳۰ ژانویه به خاطر نحوه رفتارش با یک جوان ۱۸ساله که با مردی ۴۰ساله و متاهل از خانه فرار کرده بود مورد انتقاد گسترده قرار گرفت.

پس از مراجعه خانواده او که گزارش دادند دخترشان مفقود شده است تیم ارول دختر ۱۸ساله را پیدا کرد و او را به استودیو آوردند. ارول به دختر گفت: «با مردی که آن قدر بزرگ شده که جای پدرت باشد چه می‌کنی؟ چگونه می‌توانی اجازه دهید تو را را لمس کند»؟ ارول فریاد زد در حالی که دختر به گریه افتاد و سعی کرد چهره خود را از دوربین‌ها پنهان کند. گروه‌های فمینیست به رفتار این مجری اعتراض کردند.

منتقدان می‌گویند این نوع برنامه‌ها در ترکیه محتوایی نفرت‌انگیز دارند و از زنان برای کسب درآمد و جذب بیننده بیش‌تر سوء استفاده می‌کنند.

«اوکان کونورالپ» یکی دیگر از اعضای شورای عالی رادیو و تلویزیون از حزب جمهوری خواه خلق می‌گوید: «این برنامه‌های تلویزیونی روزانه در شبکه‌های طرفدار دولت پخش می‌شوند و تمام قوانین اخلاقی و حریم خصوصی را تنها برای ارتقای جایگاه‌شان در رتبه‌بندی‌ها نقض می‌کنند.»

او می‌افزاید:«آیا در یکی از آن شبکه‌های طرفدار دولت نبود که یک کودک کوچک را از طریق آزمایش دی ان‌ای جلوی دوربین آوردند تا بتوانند تشخیص دهند که پدرش کیست؟ این چه نوع نمایشی است که نه به حقوق کودکان احترام می‌گذارد و نه به قوانین مرتبط با حریم خصوصی و شخصی افراد؟»