چرا روسیه از پیوستن اوکراین به ناتو نگران است؟

یک پژوهشگر مسائل اروپا با بیان این که روسیه از تمامی ابزار‌های ژئوپلیتیک علیه ناتو و غرب استفاده می‌کند، گفت: اوکراین خط قرمز روسیه است و مسکو این نگرانی را دارد که با پیوستن اوکراین به ناتو، امنیت ملی روسیه به شدت به خطر بیفتد.

سید نادر نور بخش در گفتگو با ایسنا در تحلیل خود نسبت به افزایش تنش میان روسیه و اوکراین و تبعات احتمالی این تحولات در عرصه بین الملل و اروپا اظهار داشت: در بحث اوکراین چند نکته را باید در نظر داشت؛ نخست این‌که از نظر زمانی یکی از نقاط عطف آغاز این بحران به سال ۲۰۱۴ برمی گردد که از آن زمان تاکنون حدود ۱۴ هزار تن تلفات داشته و همچنین بیش از یک و نیم میلیون نفر نیز آواره شده‌اند.

این کارشناس گفت: در واقع در این مدت هشت سال در شرق اوکراین (دونباس) وضعیت جنگی همچنان ادامه داشته است و در عین حال به محلی برای حضور جنگجویان داوطلب از کشور‌های ثالث هم مبدل شده که به نفع یکی از دو سوی مناقشه حضور دارند.

وی تصریح کرد: نکته دیگری که باید مد نظر داشت این‌که در نواحی شرقی اوکراین اقلیت روس تبار ساکن هستند و جمعیت حدود ۲۰ درصدی را نیز در کل این کشور تشکیل می‌دهند و این منطقه به صحنه رویارویی روس تبار‌ها با حمایت روسیه در مقابل دولت مرکزی اوکراین با حمایت غرب مبدل شده است.

این پژوهشگر مطالعات اروپا همچنین بیان کرد: این بحث را باید در قالب اختلاف میان روسیه و ناتو بررسی کرد؛ زیرا فقط بحث روسیه و اوکراین نیست. در حال حاضر خاطرات و شرایط دوران فروپاشی شوروی که باعث عقب نشینی روسیه شد و بسیاری از کشور‌های اروپای شرقی نیز به اتحادیه اروپا و ناتو پیوستند چندان خوشایند روسیه نیست و مسکو هم این منطقه را حیاط خلوت خود می‌داند و اجازه حضور ناتو را نمی‌دهد.

نوربخش با بیان این‌که کشور‌های حوزه بالتیک مانند لتونی، لیتوانی و استونی در سال ۲۰۰۴ به ناتو پیوستند و روسیه هم مرز ناتو شد، گفت: اوکراین خط قرمز روسیه است و روسیه این نگرانی را دارد که با پیوستن اوکراین به ناتو موقعیت بسیار خطرناکی را از دید امنیت ملی خودش داشته باشد و عمق دفاعی خود را در قفقاز شمالی و نیز ولگوگراد مورد تهدید ببیند، بنابراین تلاش می‌کند تا مانع از پیوستن اوکراین به ناتو شود.

وی یادآور شد: از طرف دیگر از سال ۲۰۱۴ و تحولات پس از روی کار آمدن دولت طرفدار غرب در اوکراین روسیه بلافاصله شبه جزیره کریمه را تصرف و همه پرسی برگزار کرد که مورد پذیرش غرب هم واقع نشد و روسیه در پی آن مورد تحریم قرار گرفت، گرچه نهایتا شبه جزیره کریمه به خاک روسیه ملحق شد که دارای جمعیت روس تبار است و شرایطی مانند شرق اوکراین را دارد.

این پژوهشگر مطالعات اروپا همچنین اظهار داشت: در حال حاضر جبهه‌ای که روسیه در مقابل اوکراین دنبال می‌کند تنها جبهه شرقی نیست، بلکه از سمت جنوب یعنی همین شبه جزیره کریمه نیز صف آرایی کرده و نیرو‌های نظامی مستقر هستند، ضمن این که شمال اوکراین هم با این که خاک بلاروس است، اما بلاروس از نظر سیاسی و نظامی متحد روسیه به شمار می‌رود و خاک خود را در اختیار روسیه قرار داده و لذا جبهه دیگری هم در سمت شمال اوکراین ایجاد شده است که این مساله را هم می‌توان در مجموعه رقابت روسیه و غرب در نظر گرفت.

نوربخش با اشاره به تحولات دو سال اخیر در بلاروس نیز افزود: زمانی که اعتراضات علیه لوکاشنکو در بلاروس شکل گرفت، غرب امید داشت که دولتش سقوط کند، اما با حمایت روسیه او توانست سرکار باقی بماند و از ابزار پناهجویان نیز برای انتقام علیه اتحادیه اروپا استفاده شد، به عنوان مثال چند ماه پیش شاهد بودیم که دولت بلاروس پناهجویان را عامدانه به سمت اروپا می‌فرستاد تا اتحادیه تحت فشار قرار گیرد.

وی با تاکید بر این که روسیه از تمامی ابزار‌های ژئوپلیتیکی علیه ناتو و غرب استفاده می‌کند، گفت: کشور‌های اروپای شرقی نگرانی امنیتی از سمت روسیه احساس می‌کنند به ویژه این‌که به روسیه بدبین بوده و خودشان به حمایت ناتو متکی هستند. آمریکا البته اکنون بر مساله چین متمرکز است و این مساله فرصتی را در اختیار روسیه قرار می‌دهد تا با دست بازتر وارد عمل شود.

این پژوهشگر مطالعات اروپا خاطرنشان کرد: در میان کشور‌های اروپایی نیز آلمان نسبت به دیگر کشور‌های اروپایی حمایت مورد انتظار را از اوکراین نداشته و خویشتنداری کرده است، همین مساله نشان می‌دهد که اروپا ابزار قدرتمند دیگری غیر از تحریم در اختیار ندارد، با این حال اگر این وضعیت همچنان ادامه داشته باشد، اوکراین نیز تا سال‌های آینده می‌تواند خود را از نظر نظامی تجهیز کند و در دراز مدت بهبود بخشد، در واقع همین مساله باعث نگرانی روسیه هم است و تلاش می‌کند تا اوکراین را تحت فشار قرار دهد.

نوربخش در ادامه ابراز داشت: روسیه از کمپین‌های تبلیغاتی تا اخبار جعلی و اهرم سایبری را به کار می‌گیرد و با استفاده از متحدین خود یعنی مخالفان اتحادیه اروپا و یا همان احزاب راست افراطی برای تحت فشار قرار دادن نخبگان حاکم در کشور‌های اروپایی تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد، همه این تحولات نشان می‌دهد وضعیت کنونی اوکراین چیزی نیست که با یک عقب نشینی موقتی یکی از طرفین مساله به طور کامل حل شود.

وی تصریح کرد: هم اکنون اوکراین حالت شرقی و غربی پیدا کرده که شرق آن را طرفداران روسیه تشکیل می‌دهند و غرب نیز طرفداران اروپا، حتی در رقابت‌های انتخاباتی کاندیدایی که طرفدار روسیه بود تنها در ناحیه شرقی حائز موفقیت می‌شد و کاندیدای طرفدار غرب از بخش غربی رای بدست می‌آورد.

این پژوهشگر مطالعات اروپا درباره این که با توجه به سیاست‌های روسیه مبنی بر این که خود عموما آغازگر جنگی نمی‌شود آیا احتمال جنگ بر سر مساله اوکراین وجود دارد؟ گفت: از نظر نظامی شواهد نشان می‌دهد اگرچه احتمال جنگ وجود دارد برای مثال ممکن است حادثه‌ای رخ دهد و یک اتفاق تصادفی باعث شعله ور شدن آتش جنگ در این انبار باروت شود،، اما این لزوما به معنای قطعیت جنگ نیست.

نوربخش افزود: اگر غرب ناچار شود با روسیه بر سر اوکراین مذاکره کند و تضمین دهد که کی‌یف عضو ناتو نمی‌شود، همین مساله برای روسیه کافی است و به مثابه یک پیروزی است.

وی همچنین درباره این که تنش‌ها میان روسیه و اوکراین چه تبعاتی می‌تواند بر اروپا و اتحادیه اروپا داشته باشد؟ گفت: باید توجه داشت اوکراین عضو ناتو و یا اتحادیه اروپا نیست و تمامی اعضای اتحادیه اروپا رویکردشان در قبال مساله اوکراین یکی نیست و روسیه هم به خوبی به این مساله واقف بوده و آن را دنبال میکند، خصوصا اینکه اروپا از نظر انرژی به روسیه وابسته است لذا این امر می‌تواند کشور‌های اتحادیه را با چالش و اختلاف داخلی هم رو به رو کند.

این پژوهشگر مطالعات اروپا در پایان خاطرنشان کرد: کشور‌های اروپای شرقی خاطره خوبی از توسعه طلبی روسیه نداشته و از سمت همسایه شرقی خود نگرانی امنیتی دارند با این حال اگر از زاویه دید روسیه به مساله نگاه کنیم روسیه خود را با دوران شوروی سابق مقایسه می‌کند و معتقد است ناتو بیش از حد پیش رفته و به مرزهایش نزدیک شده است از سویی هم موفقیت در این زمینه می‌تواند محبوبیت رو به کاهش پوتین در داخل روسیه را افزایش دهد.