توهین‌های دیپلماتیک؛ از سلطان سلیم تا لاوروف

فرارو- زمانی که «لیز تراس» وزیر امور خارجه بریتانیا در ۱۰ فوریه برای گفتگو با «سرگئی لاوروف» همتای روس خود به مسکو رفت او امیدوار بود که گفتگو به کاهش تنش‌ها بر سر اوکراین کمک کند. کار‌ها طبق برنامه پیش نرفت. در یک کنفرانس مطبوعاتی پس از گفتگو، لاوروف پیش از آن که برود و تراس را در مقابل دوربین‌ها تنها بگذارد این تجربه را به حضور در میان «کر‌ها و لال ها» تشبیه کرد. لاوروف به درایت شهرت ندارد: در سال ۲۰۱۵ یک میکروفون او را گرفتار کرد چرا که از مقام‌های عربستان سعودی به عنوان «احمق» یاد کرد و صدایش پخش شده بود. او اولین کسی نیست که از توهین به عنوان ابزار دیپلماسی استفاده می‌کند. تاریخچه مبادله لفظی رهبران جهان طولانی است.

به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست، در دوره زمامداری امپراتوری عثمانی رفتار‌ها صدایی بلندتر از واژگان داشتند. هنگامی که سلطان سلیم (که از سال ۱۵۱۲ تا ۱۵۲۰ میلادی فرمانروایی کرد) قصد داشت پیروزی خود را بر دولکادیر یک ایالت حائل بین امپراتوری‌اش و سلاطین ممالیک مصر اعلام کند فرستاده‌ای را به قاهره فرستاد.

وقتی سفیر را پذیرفتند کیسه‌ای را گشود و سر بریده حاکم دولکادیر یکی از نزدیک‌ترین یاران‌اش را به پای سلطان مملوک (مملوک‌ها یا ممالیک دودمان فرماندهان تُرک تباری بودند که در شام و مصر فرمانروایی کردند. این سلاطین در ازای حکومت خود بر مصر و شام یکی از طلایی‌ترین دوره‌های تاریخ آن دو سرزمین را رقم زدند.در گذر نزدیک به سه سده فرمانروایی مملوکان، دو دودمان از پادشاهان به فرمانروایی نشستند) پرتاب کرد. اوضاع چندان دوستانه‌تر نشد.

عثمانی‌ها در نهایت به مصر حمله نموده و آنجا را فتح کردند. در یک رویداد وحشتناک دیگر که اوضاع را بدتر ساخت در سال ۱۸۲۷ میلادی فرماندار الجزیره عجولانه با یک مگس زنی به سفیر فرانسه ضربه زد که پس از آن استعمار فرانسه بر آن ناحیه بیش از ۱۳۰ سال به طول انجامید.

دیپلماسی مدرن کم‌تر ماهیت فیزیکی دارد، اما به همان اندازه دیپلماسی فیزیکی دوران کهن پرخاشگر است. شاید تعجب‌آور نباشد که خودکامگان بیش‌ترین تحقیر را نسبت به مخالفان منتخب دموکراتیک‌شان از خود نشان می‌دهند.

«هوگو چاوز» رئیس جمهور ونزوئلا به مدت ۱۴ سال از سال ۱۹۹۹ به خاطر جنجال‌هایش علیه «جورج دبلیو بوش» شهرت داشت. او مرتبا رئیس جمهور آمریکا را «شیطان» می‌نامید که معروف‌ترین آن در مجمع عمومی سازمان ملل بود. او گفته بود: «دیروز شیطان به اینجا آمد و هنوز قصرش بوی گوگرد می‌دهد». گویی او یک لغت نامه تمسخرآمیز داشت.

او در یک سخنرانی تلویزیونی در سال ۲۰۰۶ میلادی درباره بوش گفت: «تو یک جاهل هستی، تو یک خر هستی، تو یک ترسو، یک قاتل، یک نسل کُش، یک الکلی، یک مست و یک دروغگو هستی.» دیگر رهبران وقت کمی برای شنیدن سخنان چاوز داشتند. در نشست سران کشور‌ها در سال ۲۰۰۷ میلادی پادشاه اسپانیا به طور علنی چاوز را سرزنش کرد و گفت: «چرا خفه نمی‌شوی و دهانت را نمی‌بندی؟»

هتک حرمت‌ها کمک چندانی به ارتقای شهرت یک رهبر در جهان نمی‌کند، اما توجه افکار عمومی و رسانه‌ها را به خود جلب می‌کند چیزی که پوپولیست‌ها و اقتدارگرایان معمولا وسوسه و هوس آن را دارند. اگرچه تعداد اندکی از آنان ممکن است به احترام بین المللی اهمیت دهند در عوض، از نشان دادن احساس قدرت و اعتماد به نفس به هموطنان خود لذت می‌برند، زیرا آن گونه به نظر می‌رسند که با خارجی‌ها مخالفت می‌کنند.

نزدیک به دو دهه پیش، زمانی که «رابرت موگابه» رئیس جمهور وقت زیمبابوه به تمسخر گفت که «تونی بلر» نخست وزیر بریتانیا «پسری با شلوار کوتاه» است او حتی از سوی مخالفان داخلی‌اش نیز مورد خنده قرار گرفت. شاید به دلایل مشابه، دیپلماتی چینی «جاستین ترودو» نخست وزیر کانادا را به عنوان یک «پسر» خطاب کرد و نوشته بود: «پسر، بزرگترین دستاورد تو از بین بردن روابط دوستانه بین چین و کانادا و تبدیل کردن کانادا به سگ دنباله روی آمریکا است».

دیگر زمامداران خودکامه فاقد فیلتر و مانعی بین آن چه در ذهن‌شان می‌گذرد و آن چه بر زبان می‌آورند بوده اند. برای مثال، «رودریگو دوترته» رئیس جمهور فیلیپین که در سال ۲۰۱۶ میلادی پس از انتقاد نمایندگان پارلمان از جنگ بی‌رحمانه‌اش یک شعار مینیمالیستی «لعنت به تو» را سر داد و انگشت میانی‌اش را به نشانه بی‌ادبی به مخالفان‌اش نشان داد.

«کیم جونگ اون» رهبر کره شمالی در سال ۲۰۱۷ میلادی، دونالد ترامپ را یک پیرمرد «خرفت» خواند، اما او این کار را در پاسخ به تهدید شخص ترامپ انجام داد که کیم را «مرد موشکی» خوانده بود.

با این وجود، در نهایت بی‌ادبانه بودن توهین‌های دیپلماتیک می‌توان با ظرافت ترفند‌های حیله گرانه‌تری را به نمایش گذاشت. در سال ۲۰۱۰، ترکیه و اسرائیل با یکدیگر درگیری دیپلماتیک داشتند، زیرا معاون وزیر امور خارجه اسرائیل سفیر ترکیه را در یک جلسه روی مبل در سطحی پایین‌تر از خود مجبور به نشستن کرده بود.

ترکیه بعدا با ترفند مشابهی «اورزولا فون در لاین» رئیس کمیسیون اروپا را مجبور به نشستن روی مبل در حاشیه محل گفتگو کرد در حالی که اردوغان و «شارل میشل» رئیس شورای اروپا روی دو صندلی مخصوص «پسران بزرگ» با هم صحبت کردند و جایی برای اورزولا فون در لاین که یک خانم بود در نظر گرفته نشده بود.

در سال ۲۰۰۷ میلادی، «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه «آنگلا مرکل» صدراعظم وقت آلمان را با معرفی او به سگ لابرادور سیاه‌اش علیرغم فوبیا (هراس) معروف مرکل از سگ‌ها به وحشت انداخت. پوتین بعدا ادعا کرد: «می‌خواستم کاری خوب برای او انجام دهم.»

بدون شک، ناسزا‌ها و توهین‌ها کماکان ادامه خواهند داشت. دیپلماسی مدرن بیش از هر زمان دیگری فرصت‌هایی را برای اشکال جدید نزاع فراهم می‌کند. دیپلمات‌ها اکنون از فضای مجازی برای توهین به یکدیگر استفاده می‌کنند.