نسل بعدی واکسن‌های کووید چگونه خواهند بود؟

فرارو- شیوع کووید -۱۹ ناشی از کرونا وایرِس حاد تنفسی (SARS-CoV-۲) کماکان یک تهدید جهانی است. میلیون‌ها نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست داده‌اند و بسیاری از آنان پس از گذشت مدت‌ها پس از بین رفتن عفونت اولیه خود کماکان از علائم و عوارض مداوم ناشی از ابتلا رنج می‌برند. در حالی که ما در دانش خود در مورد ویروس پیشرفت کرده‌ایم و اکنون دارو‌هایی داریم که در درمان آن بیماری مؤثر بوده‌اند هنوز راهی طولانی برای تقویت واکسن‌ها به منظور پیشگیری از بیماری‌های جدی با منشاء ویروسی پیش رو داریم.

به گزارش فرارو به نقل از الجزیره، توسعه واکسن‌ها بسیار دشوار است و ایجاد واکسن‌های کووید-۱۹ یک دستاورد بی‌سابقه بوده است. با این وجود، در حالی که توزیع واکسن‌های فعلی باید در سراسر جهان ادامه یابد ما هم چنین باید منتظر نسل بعدی واکسن‌هایی باشیم که پاسخ ایمنی گسترده‌تر و قوی‌تری را ارائه می‌کنند. واکسن‌های نسل دوم کووید-۱۹ باید بر اساس موفقیت واکسن‌های فعلی ساخته شوند. در حالی که واکسن‌های mRNA که به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند پاسخ ایمنی به پروتئین SARS-CoV-۲ را تحریک می‌کنند اخیرا مشاهده شده که جهش‌ها و سویه‌های تازه می‌توانند ساختار ویروس را تغییر دهند و واکسن‌ها را کمتر موثر سازند. نسل بعدی واکسن‌ها باید با هدف محافظت از ما در برابر سویه‌های فعلی و آینده صرف نظر از اینکه چقدر عفونی یا خطرناک باشند ساخته شوند.

علاوه بر این، واکسن‌های آینده باید بتوانند خطر انتقال ویروس را از افرادی که واکسینه شده‌اند کاهش دهند. این بدان معناست که واکسن‌ها باید بتوانند بار ویروسی را کاهش دهند که معمولا در مرحله آغازین با سطوح بالایی از آنتی بادی‌های خنثی کننده همراه خواهند بود که می‌توانند ویروس را پیش از اینکه فرصتی برای تکثیر در داخل میزبان و انتشار پیدا کند هدف قرار دهند.

ما هم چنین نیاز داریم که این پاسخ ایمنی تا حد امکان طولانی مدت‌تر باشد به این معنی که در صورت نیاز واکسن‌های تقویتی می‌توانند با فاصله بیش‌تری تزریق شوند. بسیار مهم است که اگر می‌خواهیم با شیوع کرونا در مقیاس جهانی مقابله کنیم واکسن‌ها باید ارزان و در دسترس همگان باشند. یکی از واکسن‌هایی که در حال توسعه است و امکان دارد به حل برخی از این مشکلات کمک کند واکسن «خود تقویت کننده اِم آر ان اِی» (SAM) ساخت شرکت فناوری زیستی «گریتستون» (Gritstone) است که GRT-R۹۱۰ نام دارد. mRNA‌های خود تقویت کننده افزایش بیان آنتی‌ژن و تولید آنتی بادی را در دوز‌های پایین‌تر در مقایسه با mRNA معمولی از خود نشان داده اند. این موضوع نشان می‌دهد که این فناوری ممکن است ایمن‌سازی را بهبود بخشد. سپس به دوز‌های کمتر و احتمالا تقویت کننده‌های کم‌تری نیاز است.

واکسن GRT-R۹۱۰ وارد مرحله اول آزمایش در بریتانیا می‌شود. علاوه بر تولید آنتی بادی برای پروتئین سنبله (یا پروتئین پلپومر در ویروس شناسی پروتئینی است که به شکل یک ساختار بزرگ شناخته شده به عنوان سنبله (اسپایک) یا پلپومر طرح‌ریزی از سطح یک پوشش ویروس است) امید می‌رود که پاسخ ایمنی به پروتئین‌های دیگری که ویروس در خود جای داده است را نیز ایجاد کند.

شرکت داروسازی «گریتستون» در بیانیه‌ای اعلام کرده که GRT-R۹۱۰ ممکن است پاسخ‌های ایمنی قوی، پایدار و گسترده‌ای را در برابر انواع SARS-CoV-۲ ایجاد کند. «اندرو آلن» مدیر عامل گریتستون می‌گوید: «واکسن SAM COVID ما برای ایجاد پاسخ‌های قوی سلول‌های» لنفوسیت تی کشنده «(یکی از انواع لنفوسیت تی و نوعی گلبول سفید است که سلول‌های سرطانی، سلول‌هایی که آلوده شدند (مخصوصاً به وسیله ویروس) یا سلول‌هایی که به شکلی دیگر آسیب دیده‌اند را می‌کشد) CD۸+ T)) طراحی شده است و علاوه بر پاسخ‌های آنتی بادی خنثی کننده قوی، وعده ایمنی طولانی‌تر به ویژه در جمعیت‌های آسیب پذیرتر را ارائه می‌کند.

علاوه بر این، از آنجایی که پروتئین‌های سطح ویروسی مانند پروتئین سنبله (اسپایک) در حال تکامل هستند و گاهی اوقات تا حدی از ایمنی ناشی از واکسن فرار می‌کنند ما GRT-R۹۱۰ را طوری طراحی کردیم که ظرفیت بالقوه درمانی گسترده‌ای در برابر طیف وسیعی از انواع SARS-CoV-۲ با ارائه پروتئین‌های ویروسی بسیار حفاظت شده داشته باشد که ممکن است کم‌تر مستعد رانش آنتی ژنی باشد. این به معنای پاسخ‌های ایمنی قوی‌تر، گسترده‌تر و طولانی‌تر و فرار ایمنی کمتر است. هم چنین، این به معنای آن است که الزام تزریق دوز‌های تقویتی در مواجهه با سویه‌های آتی کاهش خواهد یافت».

بسیاری از کشور‌های با درآمد کم یا متوسط قادر به تامین تعداد واکسن‌های کووید-۱۹ مورد نیاز برای تزریق به کل جمعیت خود نیستند. این کشور‌ها مجبور هستند به برنامه‌هایی مانند طرح کوواکس سازمان جهانی بهداشت (WHO) تکیه کنند که برابری توزیع واکسن را در سراسر جهان تسهیل می‌کند. یکی از شرکت‌هایی که به طور خاص بر دریافت واکسن‌های کووید-۱۹ به کشور‌های کم درآمد تمرکز دارد شرکت سوئدی فناوری زیستی «زیکوم» (Ziccum) است. این شرکت فناوری‌ای برای خشک کردن واکسن‌های موجود در هوا ایجاد کرده و آن را به شکل پودر تبدیل می‌کند که نیازی به نگهداری یا حمل و نقل در دمای پایین را ندارند. «زیکوم» (Ziccum) با شرکت داروسازی بلژیکی «یانسن» (Janssen) در تلاش برای توسعه نسخه‌های پودر خشک واکسن‌های خود از جمله واکسن‌های Janssen's COVID-۱۹ همکاری می‌کند.

با این وجود، پژوهش‌های این دو شرکت صرفا در مورد COVID-۱۹ متوقف نمی‌شود. آن دو شرکت هم چنین در تلاش هستند تا روند تولید و دسترسی به واکسن‌های ابولا و RSV یانسن (واکسنی برای مقابله با ویروس سین سیشیال تنفسی ویروسی که شایع‌ترین علت بیماری دستگاه تنفسی تحتانی در نوزادان و نیز مهم‌ترین پاتوژن در کودکان کم سن است) را تغییر دهند. زیکوم استدلال می‌کند که با استفاده از فناوری خود برای خشک کردن واکسن‌ها در هوا مشکلات لجستیکی مربوط به ذخیره‌سازی واکسن در هوای سرد را برطرف می‌کند. بنابراین، در آن صورت می‌توان واکسن‌ها را به نقاط دورتر یا صعب العبور دنیا تحویل داد.