تبعیض خاموش علیه مسلمانان در فرانسه

در آستانه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه، هرسه رقیب اصلی امانوئل مکرون، کارزار‌های انتخاباتی خود را روی سیاست‌های ضدمهاجرتی متمرکز کرده‌اند. مخالفت با مهاجرت و حضور پناهجویان در فرانسه در شرایطی در صدر برنامه‌های این سه نامزد انتخاباتی قرار دارد که نرخ حقیقی مهاجرت به فرانسه، سال‌هاست که پایین‌تر از دیگر کشور‌های اروپایی قرار دارد.

به گزارش همشهری، اما موضوعی که به ندرت از آن در فرانسه صحبت می‌شود، موضوع مهاجرت از فرانسه است. این کشور طی سال‌های اخیر، شمار زیادی از متخصصان تحصیلکرده خود را از دست داده است. براساس پژوهش‌هایی که نتایج آن‌ها از سوی نیویورک‌تایمز منتشر شده، تعداد زیادی از افرادی که از فرانسه به دیگر کشور‌های اروپایی یا آمریکا مهاجرت می‌کنند، مسلمانان فرانسوی هستند که تبعیض برای آن‌ها اصلی‌ترین دلیل برای ترک این کشور بوده است. به‌گفته این مسلمانان تعصب، سؤالات آزاردهنده امنیتی و حس عدم‌تعلق داشتن برایشان سقف شیشه‌ای ایجاد کرده که مانع از پیشرفت آن‌ها شده و در نهایت آن‌ها را وادار به ترک فرانسه کرده است.

مرگبارترین رویدادی که پس از جنگ جهانی دوم در فرانسه رخ داد، مجموعه حملات تروریستی سال ۲۰۱۵ بود که جان ۱۳۰ نفر را گرفت. مسئولیت این حملات را داعش به‌عهده گرفت و دلیل حملات را انتقام‌جویی از بمباران مواضع داعش در سوریه و عراق توسط ارتش فرانسه اعلام کرد. تبعات این حمله که فرانسه را عمیقا داغدار کرد، بیش از هرچیز به واسطه تقویت احساسات ضد‌مسلمانی، گریبان مسلمانان فرانسه را گرفت. احساس ناامنی که پس از وقوع حملات در فرانسه برای مسلمانان در این کشور ایجاد شد، زمینه مهاجرت بسیاری از آن‌ها را ایجاد کرد.

این مهاجرت از سوی سیاستمداران و رسانه‌ها نادیده گرفته شده است؛ حتی در شرایطی که به اعتقاد پژوهشگران این روند نمایانگر ناتوانی فرانسه درایجاد مسیر پیشرفت برای موفق‌ترین اعضای بزرگ‌ترین گروه اقلیت در این کشور، یعنی مسلمانان است. به این ترتیب، فرانسه طی سال‌های اخیر با پدیده فرار مغز‌ها برای گروهی از نوابغ روبه‌رو بوده که می‌توانستند به مدلی مثال‌زدنی از تلفیق مهاجران با فرهنگ فرانسه تبدیل شوند. درعوض، این گروه اکنون در توسعه اقتصاد آمریکا، کانادا و انگلیس مشارکت دارند. محققان دانشگاه لیل، یکی از برترین مراکز آکادمیک فرانسه، با نظرسنجی از ۹۰۰ مسلمان فرانسوی خارج از کشور و مصاحبه با ۱۳۰ نفر از آن‌ها به این نکته پی بردند که دولت فرانسه با بی‌توجه‌ای نسبت به این مسئله، عملا درحال زدن تیشه به ریشه خود است.

مسلمانان، به کانون دعوای سیاسیون ضدمهاجرت در انتخابات فرانسه تبدیل شده‌اند و این نه‌تن‌ها نشاندهنده التیام نیافتن زخم‌های به جا مانده از حملات تروریستی سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ است، بلکه نشان از تقلای طولانی‌مدت و نافرجام فرانسه بر سر حل مسائل هویتی و ترمیم روابط این کشور با مستعمرات سابقش دارد.

بهره‌برداری انتخاباتی

در سخنرانی‌های اخیر انتخاباتی در فرانسه، هر زمان که جرم و جنایت و دیگر ناهنجاری‌ها و بزه‌های اجتماعی مطرح شده، پای مسلمانان را به میان کشیده‌اند. خانم والری پکرس نامزد راست میانه که اکنون با ماری لوپن نامزد راست افراطی، بر سر جایگاه دوم بعد از مکرون در رقابت است، بار‌ها مناطق مسلمان نشین را «مناطق غیرفرانسوی‌ها» نامیده است. اریک زمور، دیگر نامزد راست افراطی انتخابات، پا را فراتر از کنایه‌های غیرمستقیم گذاشته و اعلام کرده که در دولت او کارفرمایان اجازه دارند اعراب و سیاهپوستان را استخدام نکنند.

کشور‌هایی مانند انگلیس و آمریکا که مسلمانان فرانسه به آن‌ها پناه برده‌اند هم عاری از تبعیض علیه اقلیت مسلمانان نیستند، اما نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند مسلمانان در این کشور‌ها احساس پذیرش بیشتری دارند و فرصت‌های بیشتری پیش روی خود احساس می‌کنند. به‌گفته بعضی از این مهاجران، در خارج از فرانسه برای نخستین بار فرانسوی بودن یا نبودن آن‌ها مورد سؤال قرار نگرفته است.

تحقیق درباره روند مهاجرت مسلمانان از فرانسه به تازگی با همکاری دانشگاه لیل و مرکز ملی پژوهش‌های علمی وابسته به دولت فرانسه آغاز شده است. جدا از این، محققان در ۳ دانشگاه دیگر در بلژیک و هلند پژوهش مشترک درباره مهاجرت مسلمانان از فرانسه، بلژیک و هلند را آغاز کرده‌اند. براساس نتایج پژوهش‌های دانشگاه لیژ بلژیک، بسیاری از جوانان مسلمان فرانسوی از اینکه نتوانستند زندگی‌ای را که می‌خواستند در فرانسه بسازند، به‌شدت سرخورده و ناامید شده‌اند.

آمار‌های رسمی نشان می‌دهند یاس و سرخوردگی جوانان مسلمان فرانسوی بی‌پایه و اساس نیست. براساس شکایت‌های رسمی که توسط کمیسیون ملی حقوق بشر فرانسه گردآوری شده‌اند، جنبش‌های ضدمسلمانان در سال ۲۰۲۰ به نسبت سال پیش از آن در فرانسه افزایشی ۵۲ درصدی داشته‌اند. همچنین در یک دهه گذشته، اقدامات علیه مسلمانان روندی افزایشی داشته و در سال ۲۰۱۵ به اوج خود رسیده‌است. تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۷ در فرانسه انجام شد نشان داد هویت مردان جوانی که عرب یا سیاهپوست هستند، ۲۰ برابر دیگر افراد توسط پلیس مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین براساس تحقیقی جدید، آن‌هایی که اسم عربی دارند، ۳۲ درصد کمتر از دیگر متقاضیان برای مصاحبه کاری دعوت می‌شوند.