اقدامات چراغ خاموش برای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی کالا‌های اساسی

جزئیات جدول تبصره ۱۴ قانون بودجه ۱۴۰۱ که از سوی مجلس و دولت به صورت رسمی منتشر نشده، حاکی از عدم تخصیص ارز جهت واردات کالا‌های اساسی و دارو و لحاظ ۱۶۱ هزار میلیارد تومان منابع ریالی جهت پرداخت ما به التفاوت به مردم است.

به گزارش تسنیم، بعد از تصویب نهایی و تایید بودجه ۱۴۰۱ در شورای نگهبان، قانون بودجه از سوی رئیس مجلس به رئیس جمهور جهت اجرا ابلاغ شد. یکی از نکات مهم حاشیه‌ای در خصوص قانون بودجه عدم انتشار جدول تبصره ۱۴ همراه با تبصره‌های بودجه است. شاید در سنوات گذشته جدول ذیل تبصره ۱۴ به اندازه سال جاری اهمیت پیدا نکرده بود.

علت افزایش اهمیت تبصره ۱۴ که مربوط هدفمندسازی یارانه‌های است این بود که دولت منابع جبرانی حذف ارز ترجیحی را در این تبصره در نظر گرفت تا به صورت مستقیم به مردم پرداخت شود. در واقع دولت ارز ترجیحی را حذف کرده است و منابعی که برای جبران افزایش قیمت کالا‌های اساسی تعیین کرده بود را به منظور پرداخت مستقیم به مردم در تبصره ۱۴ قرار داده است.

شاید بتواند گفت که بحث حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی مهم‌ترین موضوع در بودجه سال ۱۴۰۱ است، موضوعی که به دلیل تاثیر بسیار زیاد آن بر معیشت مردم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است. طبیعتا حذف این ارز سبب رشد قیمت کالا‌های اساسی خواهد شد و این موضوع دلیل اصلی نگرانی‌ها در این خصوص است.

امروز در نیمه فروردین ماه، ظاهرا هنوز پرداخت ارز دولتی به نهاده‌های دامی انجام میشود، وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی بحث نهاده‌ها معتقد است، تصمیم گیر نهایی در این خصوص شورای اقتصادی است که در این شورا علاوه بر وزارت اقتصاد، سازمان برنامه و بودجه نیز یکی از بازیگران اصلی است. فراموش نکنیم که در نسخه اولیه لایحه بودجه که از سوی دولت به مجلس ارائه شد، اساسا ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف شده بود و برای پوشش آثار حذف ارز وارداتی مربوط به نهاده‌های دامی وارداتی، دارو و گندم سر جمع ۱۰۶ هزار میلیارد تومان در تبصره ۱۴ لحاظ شده بود.

از جمله مواردی که در مورد حذف ارز ترجیحی مورد انتقاد کارشناسان قرار گرفت این بود که دولت تنها حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برای جبران اصلاح نرخ کالا‌های اساسی، دارو، یارانه نان و خرید تضمینی گندم در نظر گرفته بود. این درحالی است که رقم مذکور در مقایسه با پیش‌بینی‌های انجام شده از افزایش قیمت‌ها و دهک‌هایی که باید مورد حمایت دولت قرار گیرند، عدد بسیار پایینی به نظر می‌رسید.

جدول تبصره ۱۴ لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ که از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی ارائه شد به شرح زیر است (مبالغ بر حسب میلیارد ریال):

براساس تغییراتی که در مجلس شورای اسلامی اعمال شد، برای پرداخت مابه‌التفاوت واردات و خرید تضمینی گندم و یارانه نان در یک ردیف جداگانه ۷۱ هزار میلیارد تومان منابع پیش‌بینی شد. همچنین مابه‌التفاوت نرخ ارز کالا‌های اساسی، دارو و تجهیزات مصرفی پزشکی نیز ۱۶۱ هزار میلیارد تومان تعیین شد. در نتیجه می‌توان گفت که مجلس منابع جبرانی حذف ارز ترجیحی را حدود ۱۳۰ هزار میلیارد تومان افزایش داده است. البته مجلس یک تبصره هم برای این موضوع لحاظ کرده و بر این اساس بایستی در صورت حذف ارز ترجیحی برنامه مشخص دولت برای تثبیت قیمت‌ها برای دهک‌های مشمول حمایت شفاف شده باشد.

جدول تبصره ۱۴ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ که به دولت ابلاغ شده است، به شرح زیر است (مبالغ بر حسب هزار میلیارد ریال):

با وجود افزایش قابل توجه منابع حذف ارز ترجیحی در مجلس شورای اسلامی دولت همچنان برنامه مشخصی برای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی ارائه نکرده است و با وجود گذشت چند هفته از سال به نظر می‌رسد که تخصیص ارز ترجیحی به ترتیب سال قبل ادامه دارد.

هرچند زمان مشخصی برای حذف ارز ترجیحی تعیین نشده، اما برخی اظهار نظر‌ها مثل بحث حذف ارز ترجیحی دارو که اخیرا وزیر بهداشت اعلام کرد و کمی بعد از سوی وزارت بهداشت تایید نشد، حواشی را ایجاد کرده است. به هر حال باید دید که دولت در نهایت چه زمانی تصمیم به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی خواهد گرفت و آیا سکوت فعلی تنها برای عبور کم تنش قیمتی از فضای پر تقاضا ابتدای سال و ... است یا اختلاف نظری در این حوزه ایجاد شده است. به طور کلی دو راهکار برای جبران افزایش قیمت‌ها پس از حذف ارز ترجیحی مطرح شد، یکی پرداخت یارانه نقدی و دیگری پرداخت یارانه در قالب کارت هوشمند برای خرید کالا‌های اساسی.

در پایان تاکید میشود، یکی از مهمترین مشکلات در خصوص حذف ارز ترجیحی در کشور بحث عدم وجود زیر ساخت‌ها در وزارت خانه‌های اقتصادی برای شناسایی دقیق دهک‌های درامدی است. نمونه بارز چالش‌ها و کاستی‌های مربوط به این موضوع از فاجعه تخصیص سهام عدالت به ثروتمندان و جاماندن اقشار محروم شروع و به توزیع پر انتقاد یارانه بنزینی سال ۱۳۹۸ ختم شده است.