عوامل پشت سر بحران جهانی آب: حقایق، پیامد‌ها و راه حل‌ها

فرارو- آب نام دیگری برای زندگی ماست. ما نمی‌توانیم حتی یک روز بدون آب را تصور کنیم. طی یک قرن اخیر تقاضای جهانی برای آب با سرعتی دو برابر سریع‌تر از رشد جمعیت بشر افزایش یافته است. کمبود آب در حال حاضر یک مشکل برای کشاورزی در هر قاره‌ای است و این موضوع خطر قابل توجهی را برای توانایی جهان به منظور تامین غذای کافی به همراه دارد.

به گزارش فرارو به نقل از مادرن دیپلماسی، یونیسف تخمین می‌زند که بیش از دو سوم جمعیت جهان دست کم برای یک ماه در هر سال با کمبود شدید آب مواجه هستند و بیش از دو میلیارد نفر تحت تاثیر کمبود منابع آب در کشور‌های محل سکونت خود قرار می‌گیرند.

علاوه بر این، سازمان بهداشت جهانی گزارش داده که ۸۸۴ میلیون نفر به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند و نتایج مطالعه دیگری نشان می‌دهد سالانه ۱.۸ میلیارد نفر ازعدم دسترسی به آب سالم رنج می‌برند. در اوایل سال ۲۰۲۵ میلادی ممکن است نیمی از جمعیت جهان در مناطقی زندگی کنند که با کمبود آب مواجه هستند و تا سال ۲۰۳۰ میلادی کمبود شدید آب می‌تواند حدود ۷۰۰ میلیون نفر را مجبور به جابجایی کند.

بارزترین واقعیت این است که این کشور‌ها منابع آبی کافی دارند و کمبود آب در آنجا چندان غیرمعمول نیست. با این وجود، تغییرات آب و هوایی با منشاء انسانی نه تنها عامل بحران آب است بلکه عوامل بسیاری در پس این امر وجود دارند. اگر این وضعیت ادامه یابد آن گاه زمان شومی برای بشریت در راه خواهد بود.

در جهان تنها ۲.۵ درصد آب شیرین وجود دارد و تنها حدود ۱ درصد از آب شیرین قابل دسترسی است. بنابراین، ما می‌توانیم بیش از ۶.۸ میلیارد نفر را با استفاده از تنها ۰.۰۰۰۷ درصد از آب روی زمین تغذیه کنیم. بحران آب زمانی رخ می‌دهد که یک جامعه فاقد آب آشامیدنی باشد که باعث خشکسالی، گرسنگی و مرگ می‌شود. مناطق دچار خشکسالی و شبه قاره آفریقا فاقد آب آشامیدنی سالم هستند.

مردم آن مناطق روز‌ها را صرف کیلومتر‌ها پیاده روی می‌کنند تا به آب آشامیدنی دست یابند. عوامل اصلی مسئول کمبود آب شیرین در جهان تا حد زیادی بر همه چیز تاثیر می‌گذارند: از برداشت محصولات گرفته تا سلامت انسان ها، گیاهان و حیوانات. تغییرات آب و هوایی عمدتا به بحران جهانی آب دامن می‌زند. از مناطقی که بیش‌تر در برابر تغییرات آب و هوایی آسیب‌پذیر هستند می‌توان به خشکسالی سومالی یا باد‌های موسمی شدید بنگلادش اشاره کرد که گاهی اوقات دچار تنش آبی هستند. این منابع با بدتر شدن بحران آب و هوا کمیاب‌تر می‌شوند. علاوه بر این، جنگل‌زدایی باعث ایجاد «جزایر گرمایی» می‌شود که زمین‌های اطراف را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

علاوه بر این، خشکسالی ۸۰ درصد از زمین‌های کشاورزی جنوب صحرای آفریقا را تخریب کرده و افزایش سطح نمک در منابع آب شیرین آن را غیر قابل نوشیدن ساخته است. برای مثال، بر اساس گزارش موسسه توسعه منابع خاک بنگلادش مساحت کل زمین تحت تاثیر شوری ۸۳.۳ میلیون هکتار در سال ۱۹۷۳ میلادی بود در سال ۲۰۰۰ میلادی به ۱۰۲ میلیون هکتار افزایش یافت و در حال حاضر ۱۰۵.۶ میلیون هکتار است و هم چنان در حال افزایش می‌باشد.

علاوه بر این، بلایای طبیعی یکی دیگر از دلایل بحران جهانی آب است. طبق گزارش یونیسف، حدود ۷۵ درصد از بلایای طبیعی از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۸ میلادی مربوط به آب بوده است. از جمله آن می‌توان به سیل و خشکسالی اشاره کرد که می‌توانند منابع آب تمیز را از بین برده امری که منجر به ایجاد بیماری‌های قابل انتقال از طریق آب مانند وبا و اسهال می‌شود.

علاوه بر این، ما در زمینه منابع آبی مشترک همکاری بین المللی کافی نداریم. بسیاری از آبراهه‌ها از مرز‌های بیش از یک کشور می‌گذرند و آب را تبدیل به دارایی مشترک آن کشور‌ها می‌سازند. بر اساس آخرین به روزرسانی از اهداف توسعه پایدار سازمان ملل، تنها در ۲۴ کشور تمام رودخانه ها، دریاچه‌ها و منابع آب زیرزمینی بین المللی توسط ترتیبات مشارکتی محافظت می‌شوند.

بنابراین، اگر طرف مقابل در آنسوی ساحل مراقبت کافی از آب بخش خود در دریاچه را به عمل نیاورد احتمالا برای کشور دیگر سهیم در آب در بخش دیگر بی‌معنی خواهد بود که تمام اقدامات احتیاطی لازم را برای حفظ پاکی بخشی از دریاچه به عمل آورد. علاوه بر این، هدر رفت آب، نبود زیرساخت‌های مناسب و مهاجرت اجباری یا بحران پناهجویان از عوامل ایجاد بحران آب هستند.

در اینجا می‌توان چند راه حل برای رفع بحران کمبود آب شیرین ارائه داد.

نخستین موردی که باید رعایت شود تغییر سبک زندگی و سبک مصرف آب است. مهم‌ترین جنبه این موضوع آن است که مردم از بحران آگاه باشند و بدانند چگونه با آن کنار بیایند. سازمان‌های غیر دولتی و دولت‌ها باید نقش مهمی را ایفا کنند تا اطمینان حاصل شود که همگان از سطح خانوار گرفته تا سطح صنعتی این موضوع را رعایت می‌کنند. نکته دوم ضرورت کنترل رشد جمعیت است. به دلیل رشد سریع جمعیت جهان، بخش‌هایی از جهان ممکن است تا سال ۲۰۳۰ میلادی شاهد شکاف عرضه و تقاضا تا ۶۵ درصد در منابع آب باشند.

جمعیت‌های انسانی باید آموزش ببینند که چگونه آب باران را در برهه‌های خاص زمانی ذخیره کرده و بعدا از آن استفاده کنند. پس از آن، با توجه به مشکل جهانی آب شیرین و حفظ محیط زیست سالم در سراسر جهان دولت‌ها و سازمان‌های غیردولتی باید از وضعیت آگاه باشند و ضروری است که اقدام قاطعانه‌ای را انجام دهند.