پرچم نماد وحدت یا ابزار مخالفت سیاسی؟

محمد نجف‌زاده؛ مناسبت جام جهانی فوتبال و اعتراضات اخیر، دستمایه اقدامات هیجانی برخی از اشخاص داخل و خارج کشور علیه پرچم ملی ایران شده است؛ اما واقعیت موضوع چیست؟

یکم: «پرچم» ابزاری که ریشه تاریخی آن را باید در تمدن‌های باستانی جستجو نمود. هرچند در ابتدا «پرچم» صرفاً جنبه نمادین و تشریفاتی داشت؛ اما به تدریج دارای مفاهیم فرهنگی، سیاسی، مذهبی، قومی و صنفی شد و در واقع نمادی از شهرها، اقوام و قبایل، رهبران، صنوف بازرگانی، مالکان کشتی‌ها و امروزه باشگاه‌های ورزشی شده است.

بر این اساس، «پرچم» در گذر زمان به دلیل نمایندگی از تمدن، فرهنگ ارزش، قدرت، دارایی و ... دارای احترام شد تا آنجا که در نبردها، از دست دادن پرچم، نشانه‌ای از شکست محسوب می‌شد.

دوم: در حوزه اندیشه سیاسی، مفهوم «پرچم ملی» در سه قرن اخیر مطرح شده؛ قبل از آن بیشتر سخن از پرچم حاکمان بود. «پرچم ملی» به طور کلی، نماد ویژگی‌های تغییرناپذیر یک ملت است. این موارد می‌تواند شامل موقعیت‌های فرهنگی، تاریخی، جغرافیایی و یا حتی ساختار حکومت باشد.

سوم: هرچند در تمدن ایرانی از هزاره‌های گذشته تاکنون، پرچم‌های متعددی توسط اشخاص و حاکمان استفاده شده که نمونه آن در مفاهیم اسطوره ای، درفش کاویانی و در مفاهیم مذهبی پرچم سرخ خون‌خواهی سالار شهیدان است؛ اما واقعیت آن است که پرچم ملی ایران از دوران قاجار تاکنون تقریباً یکنواخت باقی مانده است.

توضیح آنکه پرچم سه رنگ؛ سبز – سفید - آبی در سه حکومتی که در سه قرن اخیر در این سرزمین حاکمیت داشته اند؛ ثابت بوده است. یعنی در دوران قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی تغییری در رنگ‌های پرچم داده نشده؛ هرچند ممکن است تفسیری که از این رنگ‌ها وجود داشته با یکدیگر متفاوت باشد. رنگ سفید در پرچم ایران و بسیاری از کشورها، نمادی از صلح‌طلبی تلقی می‌گردد.

رنگ سبز در پرچم کشور‌های اسلامی نمادی از اسلام و در سایر کشور‌ها نمادی از سرسبزی و طراوت است. رنگ قرمز نیز هرچند ممکن است در پرچم کشور‌های مختلف مفاهیم متنوعی داشته باشد، اما در اغلب پرچم‌ها، یادآور خون پاک انسان‌هایی است که تقدیم آبادانی و حفاظت از سرزمین شده‌اند.

سایر علائم منقوش بر پرچم کشور‌ها همانند خورشید، هلال، ستاره، شمشیر و یا عبارت‌های نوشتاری، معرف سایر ویژگی‌های فرهنگی کشور‌ها است. نکته قابل تأمل آنکه پرچم کشور‌ها در گذر زمان تغییرات اندکی دارد.

چهارم: «پرچم ملی» نمادی از فرهنگ و هویت ملی است که در طی هزاره‌ها و قرن‌ها شکل گرفته و لذا وابستگی چندانی به اندیشه‌های سیاسی و جناحی ندارد. بر این اساس، پرچم در واقع معرف یک کشور با جغرافیا و مرز‌های شناخته شده بین‌المللی است و لذا در تمامی ملل دنیا و در دیپلماسی بین الملل؛ احترام به پرچم، امری پسندیده و بی‌احترامی و توهین به آن، زشت تلقی شده و بر همین اساس آتش زدن پرچم ملل دیگر، امری غیرمتعارف تلقی می‌گردد.

پنجم: کشور ایران بر اساس قانون اساسی (اصل هیجدهم)، دارای «پرچم ملی» است؛ مشابه با پرچم‌های ملی قبلی، به همراه نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران و شعار «الله اکبر». هرچند «نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران» در قانون تعیین نشده؛ اما نشان‌واره موجود که در طی چند دهه اخیر استفاده می‌شود؛ در سال ۱۳۵۹ توسط «دکتر حمید ندیمی» استاد معماری دانشگاه شهید بهشتی طراحی گردید و مورد پذیرش قرار گرفت و معرف عبارت‌هایی همانند «لااله الا الله» است.

ششم: امروز ایران در نظام بین‌الملل، همانند هر کشور مستقل دیگر با پرچم ملی آن شناخته می‌شود؛ پرچمی که معرف ایران با گستره جغرافیایی و مردمان ساکن در آن است؛ لذا انکار این واقعیت و معرفی هر نوع پرچم دیگر (جز پرچم موجود) صرفاً توسط کسانی صورت می‌پذیرد که اعتقادی به ایران موجود نداشته و به دنبال تجزیه آن هستند.

طی دو ماه اخیر در برگزاری تجمعات خارج از کشور، صاحبان چندین پرچم مختلف متعلق به گروه‌های تجزیه‌طلب مشارکت داشتند؛ گروه‌هایی که به دنبال جدایی خوزستان، کردستان، سیستان و آذربایجان از سرزمین اصلی خود هستند. پرچم شیر و خورشید، پرچمی که توسط گروه‌های سلطنت‌طلب استفاده می‌شود؛ همانگونه که ذکر شد هرچند تنها در شعارواره با پرچم فعلی ایران متفاوت است؛ اما همین پرچم نیز متعلق به حکومت قاچار است نه پهلوی.

بر این اساس پرچم مذکور به عنوان بخشی از تاریخ گذشته ایران محسوب شده و لذا همانند هر اثر تاریخی باید آن را در موزه جستجو نمود نه در مراسمات رسمی همانند بازی‌های جام جهانی؛ همانگونه که اگر فردی پرچم افشاریان و درفش کاویانی را به همراه آورد؛ مورد تمسخر دیگران قرار می‌گیرد.

هفتم: به نظر می‌رسد توهین و یا بی احترامی به پرچم ملی ایران توسط دو گروه صورت می‌پذیرد نخست افراد منسوب به گروه‌های تجزیه‌طلب و دوم افرادی که از اهمیت و جایگاه پرچم ملی در نظام معاصر آگاهی ندارند. گناه دسته دوم را باید به پای نظام بی‌خاصیت آموزشی و رسانه‌ای که ملی بودن را فقط یدک می‌کشد؛ منتسب دانست.

هشتم: همه آن‌هایی که در هر گوشه جهان خود را ایرانی دانسته و به وحدت سرزمینی ایران می‌اندیشند؛ صرف نظر از مذهب، قومیت و تفکرات سیاسی؛ پرچم ملی را باید خط قرمز تلقی نموده و اجازه هیچگونه بی احترامی به آن را ندهند. متاسفانه طی روز‌های اخیر شبکه‌های معاندی که تجزیه و نابودی ایران را دنبال می‌کنند با شکستن قداست پرچم ملی که تنها معرف رسمی برای سرزمین فعلی ایران است؛ در واقع زمینه را برای نابودی وحدت سرزمینی فراهم می‌کنند.

همانگونه که اگر کسی بخواهد نام کشور ایران را تغییر دهد با مشت آهنین ملت روبرو می‌شود؛ توهین به پرچم ملی نیز باید از سوی تمامی عناصر فکری و فرهنگی ایران دوست، با شدت تقبیح گردد. آیندگان ما را برای کوتاهی در حفظ این سرزمین نخواهند بخشید همانگونه که ما گذشتگانی که نواحی شمالی، جنوبی، شرقی و غربی ایران را به تاراج دیگران سپردند نبخشیده‌ایم.

یکی بر سر شاخ، بن می‌برید                خداوند بستان نگه کرد و دید

بگفتا گر این مرد بد می‌کند                 نه با من که با نفس خود می‌کند