سال ۲۰۲۲ چه معنایی برای جهان داشت؟

فرارو- برخی سال‌ها بی‌نظمی و برخی سال‌ها راه حل به همراه می‌آورند. سال ۲۰۲۲ میلادی کدام یک را به همراه داشت؟

به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست، سال ۲۰۲۲ میلادی سالی بود که دنیا را در معرض آزمایش قرار داد. از حمله روسیه به اوکراین گرفته تا شیوع کووید -۱۹ در چین از تورم گرفته تا تغییرات آب و هوایی از تنش‌های چین و امریکا گرفته تا انتخابات کلیدی سال ۲۰۲۲ امریکا همگی این رخدادها باعث طرح پرسش‌های دشواری شدند.

بزرگترین شگفتی سال تغییر موضع و انعطاف‌پذیری کشورهای لیبرال در غرب پس از حمله روسیه علیه اوکراین در تاریخ ۲۴ فوریه بود. پوتین انتظار داشت در اوکراین با دولتی فاسد و بدون حمایت مواجه شود. هم چنین، پس از عقب نشینی تحقیرآمیز امریکا از افغانستان در سال ۲۰۲۱ میلادی غرب رو به زوال و دچار تشتت آرا و فقدان یکپارچگی به نظر می‌رسید و پوتین با این تصور باور داشت که کشورهای غربی نمی‌توانند حمایتی واقعی از اوکراین به عمل آورند.

در امریکا رای دهندگان افراد پوپولیست و تابوشکن را به حاشیه راندند. میانه روها از برگه‌های رای خود برای حفظ حقوق اساسی استفاده کردند از جمله در برخی از ایالت‌ها که حق سقط جنین با فرمان دیوان عالی امریکا لغو شد نیز رای دهندگان نظرشان که مخالف رای قضات بود را به صندوق رای انداختند. در رقابت‌های انتخابات میان دوره‌ای تقریبا همگی یاران تندرو ترامپ رئیس جمهوری پیشین امریکا با شکست مواجه شدند.

در فرانسه «مارین لوپن» رهبر جریان اصلی راست افراطی فرانسه خود را استتار کرد اما کماکان از سوی «امانوئل مکرون» میانه رو زیر ضرب قرار گرفت. در ایتالیا علیرغم آن که «جورجیا ملونی» به اولین نخست وزیر راست افراطی آن کشور پس از جنگ جهانی دوم تبدیل شد موضع‌اش را به سوی جریان میانه متمایل ساخت. حتی در بریتانیا که دچار مشکلات متعددی شده نیز حزب کارگر و محافظه کار دریافته‌اند که برای پیروزی در انتخابات باید از نیروها و چهره‌های افراطی پوپولیست در هر دو جناح راست و چپ دوری گزینند.

همزمان با آن که دموکراسی‌های آشفته عزم غیر منتظره‌ای را از خود نشان می‌دهند رژیم‌های خودکامه نیز ثابت قدم بودن اراده‌شان را نشان داده اند. پوتین نمونه بارز آن است و قمار فاجعه بارش در اوکراین را به شکلی مضاعف ادامه می‌دهد.

کسانی که رهبران قوی را برای انجام کارها تحسین می‌کنند باید مراقب باشند که چه آرزویی دارند. «شی جین پینگ» سلطه حزب کمونیست چین را گسترش داده و خود را به عنوان رئیس دائمی آن و قدرتمندترین رهبر از زمان «مائوتسه تونگ» منصوب کرده است. با این وجود، اقدامات او برای رونق بخشیدن به بازار املاک، مهار فناوری مصرفی و مهار کووید به اقتصاد آسیب جدی وارد ساخته است. امروزه با گسترش ویروس کرونا واضح است که دولت او چندین ماه فرصت طلایی را هدر داد زمانی که باید سالمندان چینی را واکسینه می‌کرد به ذخیره‌سازی دارو می‌پرداخت و تخت‌های مراقبت‌های ویژه را آماده می‌کرد.

حتی کنترل اجتماعی فراگیر چین نیز وجود شکاف‌ها را نشان داد. واقعیت آن است که تماشای چهره‌های بدون ماسک تماشاگران در جریان برگزاری مسابقات جام جهانی قطر نیز عاملی بود که خشم چینی‌هایی که هنوز مجبور به استفاده از ماسک هستند را برانگیخت.

برای تمام کسانی که از ارزش‌های لیبرال کلاسیک استقبال می‌کنند مشاهده انعطاف‌پذیری غرب دلگرم کننده است و تغییر مهمی محسوب می‌شود. با این وجود، رخدادهای سال ۲۰۲۲ عمق اختلافات موجود در جهان را نیز آشکار ساخته است.

برای سنجش این میزان از اختلافات درجه حمایت تقریبا جهانی از امریکا پس از حملات رخ داده در تاریخ ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ میلادی در آن کشور را با عزم فعلی کشورهای جنوب جهانی برای بیطرف ماندن در نبرد بر سر اوکراین وعدم همراهی‌شان با خواست امریکا مقایسه کنید. در تازه‌ترین رای گیری سازمان ملل متحد علیه روسیه ۳۵ کشور رای ممتنع دادند. بسیار از مردم جهان به طور قابل توجهی از ادعای غرب در این باره که نگرانی‌های کشورهای غربی مسائلی جهانی هستند ناراضی می‌باشند. این در حالیست که جنگ در یمن یا شاخ آفریقا یا خشکسالی و سیل‌های مرتبط با تغییرات آب و هوایی همواره مسائلی منطقه‌ای به نظر رسیده اند.

در بسیاری از کشورهای جهان ارزش‌های لیبرال در معرض خطر قرار دارند. علیرغم شکست «ژائیر بولسونارو» در انتخابات برزیل دموکراسی در امریکای لاتین تحت فشار است.

در ترکیه تحت ریاست جمهوری «رجب طیب اردوغان» آن کشور شاهد افزایش نرخ تورم است و دولت تحت ریاست اردوغان چهره‌های احتمالی اپوزیسیون برای شرکت در انتخابات ۲۰۲۳ را تحت تعقیب قرار می‌دهد. «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر اسرائیل تلاش می‌کند با تشکیل دولتی ائتلافی متشکل از چهره‌های راست افراطی که از اعراب و همجنسگرایان نفرت دارند از رفتن به زندان به دلیل اتهامات مرتبط با فساد که با آن مواجه شده جلوگیری کند.

اندونزی در ماه دسامبر یک قانون جزایی غیر لیبرال را تصویب کرد که رابطه جنسی خارج از چارچوب ازدواج را ممنوع اعلام کرده است. آزادی بیان در اندونزی محدود شده و قوانین سخت گیرانه مذهبی تحمیل شده اند. در هند که اقتصادی مملو از شرکت‌های فناوری را در خود جای داده سیاست‌های اکثریت گرایانه دولت آن کشور زشت و بیرحمانه به نظر می‌رسد.

در سراسر جهان ایده دولت محدود در حال شکست است. به دلیل شوک وارد شده بر حوزه انرژی پس از حمله روسیه علیه اوکراین دولت‌های اروپایی در حال تزریق پول برای تثبیت قیمت‌ها هستند. آنان هم چنین با استفاده از سیاست‌های صنعتی به جای بازار گذار از سوخت‌های فسیلی که هدفی خوشایند محسوب می‌شود را تقویت می‌کنند. پاسخ آمریکا به تهدید امنیتی چین ایجاد موانع تجاری و یارانه برای جدا کردن اقتصاد امریکا از اقتصاد سایر کشورها و تقویت صنایع داخلی آن کشور بوده است. اگر چنین سیاستی به متحدان امریکا آسیب برساند تصمیم بسیار بدی خواهد بود.

ناسیونالیسم اقتصادی محبوبیت پیدا کرده است. دولت‌ها در طول دوران شیوع کرونا بزرگتر شدند و انتظارات پیشین درباره لزوم کوچک‌سازی دولت‌ها تغییر یافت. با این وجود، سرمایه داری بزرگ دولتی کارنامه ضعیفی داشته است.

با توجه به نرخ تورم بالای چندین دهه‌ای که تا حدی ناشی از سیاست‌های مالی و پولی نادرست به ویژه در آمریکا بوده عجیب خواهد بود اگر رای دهندگان بخواهند به سیاستمداران و مقام‌های دولتی با دادن قدرت بیش‌تر به آنان بر بخش‌هایی از اقتصاد که دولت‌ها برای اداره آن مناسب نیستند پاداش اعطا کنند. قهرمانان مورد حمایت دولت در زمینه انرژی و فناوری گاهی موفق می‌شوند اما تجربه نشان داده که هر چه ثروت بیش‌تر در بخش‌های دولتی انباشته می‌شود احتمال رانت خواری نیز افزایش پیدا می‌کند.

با توجه به معیار لیبرال حکومت محدود احترام به کرامت فردی و ایمان به پیشرفت انسانی سال ۲۰۲۲ سالی درهم آمیخته بوده است. با این وجود، دلایلی برای امیدواری وجود دارد. غرب پس از فروپاشی کمونیسم شوروی مغرور شده بود و بهای آن را در عراق، افغانستان و بحران مالی جهانی (۲۰۰۷-۲۰۰۹) پرداخت کرد. در سال ۲۰۲۲ میلادی غرب که تحت تاثیر پوپولیسم در داخل و رشد خارق العاده چین قرار گرفته بود به چالش کشیده شد و جایگاه خود را پیدا کرد.