پاسخ بانک مرکزی به همتی

فرارو- بانک مرکزی به انتقادات  رئیس‌کل قبلی این مجموعه درباره پایه پولی، نقدینگی، ارز و تورم پاسخ داد.

عبدالناصر همتی، رئیس کل سابق بانک مرکزی در انتقاد از سیاست اقتصادی دولت نوشت: «در ۸ ماه اخیر سه برابر مدت مشابه در ۹۹ چاپ پول کردید (۱۲۵ هزار میلیارد تومان)! و ۹۷۵ هزار میلیارد تومان خلق نقدینگی داشتید. دلار ۹ ماهه با رشد نجومی» ۵۲ مواجه و ۴۰،۰۰۰ تومان را رد کرد. تورم یکساله به ۴۵ رسید. از وعده نیم و سپس تک رقمی کردن تورم خبری نیست، رشد ۸ و تقویت پول ملی و وصل نکردن سفره مردم به مذاکرات هم پیشکش البته در بوق‌های تبلیغاتیتان در دستاورد سازی موهومی پیشتازید.»

روابط عمومی بانک مرکزی به این انتقاد همتی پاسخ داد و نوشت: «عبدالناصر همتی رئیس کل سابق بانک مرکزی با انتشار یادداشتی در فضای مجازی با مقایسه غیرکارشناسی افزایش مانده پایه پولی و نقدینگی در هشت ماه ابتدایی سال 1401 نسبت به مدت مشابه در دو سال قبل (سال 1399)، خبر از خلق پول سه برابری در دوره حاضر می دهند. این در حالی است که بر اساس این نوع منطق مقایسه و تحلیل، در سال 1399 معادل یک سوم کل دوران ریاست جمهوری آقای روحانی، 2.5 برابر کل دوران ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد، 17.6 برابر کل دوران ریاست جمهوری آقای خاتمی و 100 برابر کل دوران ریاست جمهوری آقای هاشمی خلق پول در اقتصاد رخ داده است.

فارغ از روش نادرست و مغالطه آمیز رئیس کل سابق بانک مرکزی در تحلیل ارقام کل¬های پولی (مقایسه سطح متغیرهای انباره و بی‌توجهی به رشد آنها در یک دوره زمانی) که پیش از این نیز بارها توسط ایشان استفاده شده و مورد انتقاد متخصصان قرار گرفته است، نرخ رشد دوازده‌ماهه نقدینگی از 42.0 درصد در پایان آبان¬ماه 1400 طی یک روند نزولی به 34.5 درصد در پایان آبان‌ماه 1401 کاهش یافته است.

حتی با در نظر گرفتن اثر افزایش پوشش آماری در رشد نقدینگی آبان ماه سال 1400 (معادل 2.7 واحد درصد از رشد دوازده ماهه که بدون لحاظ آن رشد نقدینگی در آن مقطع 39.3 درصد می بود) نیز ملاحظه می شود که روند رشد نقدینگی در یک سال اخیر به میزان قابل توجهی کاهنده بوده است. بنابراین، در سال جاری به واسطه اهتمام و تمرکز بانک مرکزی بر اجرای سیاست کنترل مقداری رشد ترازنامه بانکها و اعمال جرایم (تعدیل نسبت سپرده قانونی) بانکهای خاطی ملاحظه می شود که رشد خلق پول بانکها و تبع آن نقدینگی به میزان قابل توجهی کنترل شده است. همچنین روند رشد دوازده ماهه پایه پولی با آغاز به کار دولت سیزدهم و متاثر از رویکرد انضباط گرایانه دولت و سیاست های پولی و نظارتی فعال بانک مرکزی به طور قابل ملاحظه ای کاهشی بوده و از 42.6 درصد در پایان تیرماه 1400 به 34.6 درصد در پایان آبان ماه سال 1401 رسیده است.

در مورد تحولات نرخ ارز در بازار غیررسمی لازم به توضیح است که نرخ مزبور عمدتاً متاثر از انتشار برخی اخبار و شایعات ناسازگار و ناهمخوان با واقعیت‌های اقتصادی کشور و به طور خاص ناسازگار با عوامل بنیادین (نظیر تحولات مثبت بخش خارجی اقتصاد)، با نوساناتی مواجه شده است که البته انتظار می‌رود نوسانات مذکور به واسطه وضعیت مطلوب منابع ارزی و جریانات تجاری کشور و نیز اقدامات مثبتی که در حوزه روابط خارجی در دستور کار قرار دارد، با کاهش همراه شود. هر چند بانک مرکزی در چارچوب الزامات و اقتضائات پیاده‌سازی نظام ارزی شناور مدیریت‌شده تلاش نموده است تا از بروز نوسانات در بازار حواله (به عنوان منبع اصلی تامین نیازهای وارداتی کشور که آثار آن به طور مستقیم به معیشت خانوارها انتقال می‌یابد) جلوگیری نماید و ثبات و پیش‌بینی‌پذیری این بازار را برای فعالین اقتصادی تقویت نماید.

عمده مصارف ارزی کشور در بازار نیما تامین می شود و نرخ فروش حواله دلار در سامانه معاملات الکترونیک ارز در پایان آذر ماه سال جاری نسبت به پایان سال ۱۴۰۰ با رشد حدوداً 21.0 درصدی همراه بوده است.

طرح ادعای افزایش نرخ تورم به 45 درصد و انتقاد نسبت به عملکرد اقتصادی دولت از سوی رئیس کل اسبق بانک مرکزی در شرایطی مطرح شده است که شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری، نرخ تورم (دوازده ماهه) در زمان آغاز به کار رسمی دولت سیزدهم به رقم کم‌ سابقه 59.3 درصد در شهریور ماه 1400 رسیده بود، لیکن به دنبال سیاست‌های به کارگرفته شده و اقدامات اجرایی در زمینه مدیریت موثرتر روند تحولات کل‌های پولی، نظارت بر قیمت کالاها و خدمات و تامین مناسب کالاهای اساسی، نرخ تورم از آن مقطع زمانی به بعد، روند نزولی به خود گرفت و به رقم 46.2 درصد در پایان سال 1400 رسید که موید کاهش 13.0 واحد درصدی نرخ تورم می‌باشد.

در همین ارتباط نرخ تورم نقطه به نقطه نیز با 25.3 واحد درصد کاهش از 54.9 درصد در شهریورماه سال 1400 به 29.5 درصد در اسفندماه این سال رسید. اگرچه روند کاهشی نرخ تورم نقطه به نقطه از ابتدای سال جاری متاثر از آثار تورمی اجرای تکلیف قانونی طرح مردمی‌سازی یارانه‌ها و حذف تخصیص ارز ترجیحی متوقف و در چهار ماه ابتدایی سال جاری مطابق انتظار با روند افزایشی مواجه گردید. به طوری که براساس برآوردهای انجام شده در مجموع حدود 10.8 واحد درصد از افزایش نرخ تورم در سال جاری مربوط به اصلاح قیمت‌ کالاهای اساسی متاثر از اجرای اجتناب ناپذیر طرح مردمی‌سازی یارانه‌ها است.

براین اساس انتقاد نسبت عملکرد دولت در کنترل تورم از سوی ایشان در شرایطی مطرح شده است که اولاً نرخ تورم نقطه به نقطه در بهمن 1399 (65.3 درصد) و نرخ تورم متوسط دوازده در شهریور ماه سال 1400 (59.3 درصد) بالاترین ارقام دهه‌های اخیر را تجربه کرده ‌بود. ثانیاً چنانچه سیاست اصلاح تخصیص نرخ ارز ترجیحی از دوره تصدی ایشان به تعویق نمی‌افتاد و در همان زمان اجرایی می‌شد، نرخ‌های تورم سال 1399 و نیمه اول سال 1400 به مراتب بسیار بیشتر از ارقام تورمی مذکور نمایان می‌شد، هر چند بدون اجرای این طرح اصلاحی نیز، نرخ تورم تحویلی به دولت سیزدهم در اوج 70 سال اخیر قرار داشت.

به هر حال باید یادآور شد ‌که با فروکش کردن آثار تورمی اجرای طرح مردمی سازی یارانه‌ها پس از گذشت ماه‌های اولیه اجرا، سطح تورم کالاهای اساسی خوراکی از مردادماه سال جاری به مسیر پیشین خود بازگشت و در مجموع تورم نقطه به نقطه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی از مردادماه سال جاری با کاهش همراه شده که این امر در آبان ماه سال جاری نیز استمرار داشته و از 45.8 درصد در مردادماه سال جاری به 44.3 درصد در آبان‌ماه رسیده است. ضمن آن که دولت با پیش‌بینی و اختصاص یارانه کالاهای اساسی در صدد جبران زیان رفاهی خانوارها ناشی از افزایش قیمت کالاهای مذکور (از محل اجرای این سیاست) برآمد و یارانه نقدی سه دهک اول ماهانه به 400 هزار تومان و شش دهک بعدی ماهانه به 300 هزار تومان به ازای هر فرد افزایش یافت.

از این‌رو، اشاره صرف به افزایش نرخ تورم بدون توجه به اقتضائات اقتصادی دوره اخیر از جمله اجرای طرح بزرگ مردمی‌سازی یارانه‌ها، ارزیابی یکجانبه و به دور از انصاف کارشناسی است.»