نخست وزیر عراق به سمت امریکا و متحدان عربش چرخش می‌کند؟

از روزی که «محمد شیاع السودانی» در عراق برسر کار آمده، نگاه اکثریت در ایران این بود که فردی طرفدار تهران در بغداد به قدرت رسیده است، برای همین انتخاب السودانی را پیروزی سیاسی منطقه‌ای برای ایران قلمداد کردند. اما بعد از برگزاری مسابقات جام ملت‌های خلیج فارس در بصره که برای عراق اهمیت خاصی داشت و استفاده مقامات عراقی از جمله نخست وزیر و «مقتدا صدر» از واژه‌ای مجعول برای خلیج فارس، موجی از انتقادات علیه «محمد شیاع السودانی» در ایران آغاز و به او تهمت‌های گوناگون زده شد تا آنجا که عده‌ای این گونه تحلیل کردند که دولت جدید عراق دوست ایران نیست.

به گزارش اطلاعات،  السودانی از زمانی که به قدرت رسیده است برای حفظ روابط نزدیک تهران – بغداد تلاش‌های جدی کرده است. وی نخستین کاری که کرد به سراغ رفع تهدید علیه ایران از خاک عراق رفت. به همین منظور السودانی مذاکرات فشرده‌ای را با اقلیم کردستان عراق انجام داد تا امنیت مرز‌های ایران و عراق به عهده نیرو‌های ارتش عراق باشد. او در سفرش به ایران نیز تعهد داد که این اقدام را با جدیت دنبال کند و در این رابطه تا کنون دست‌کم ۲۵۰۰ نیروی عراقی در مرز‌های دو کشور در اقلیم کردستان مستقر شده اند و تجهیزات لازم برای برقراری بازرسی‌های مرزی اختصاص داده شده است، اما السودانی با دو مشکل بزرگ رو به روست؛ دو مشکلی که هر کدام به تنهایی قادرند دولت عراق را زمین بزنند و سرنگون کنند. نخست، «مقتدا صدر» که مترصد فرصتی است تا مجددا به صحنه سیاسی عراق بازگردد. دیگری ایالات متحده آمریکاست که دولت السودانی را نزدیک به ایران می‌داند و در خوش بینانه‌ترین حالت به آن فشار می‌آورد تا موضعی میانه در رابطه اش با ایران و امریکا اتخاذ کند.

صدر برای سه هفته است که فراخوان نماز جمعه می‌دهد و نمایندگانش در عراق بیانیه هایش را می‌خوانند. بسیاری از ناظران این اقدام او را آغازی برای بازگشتش به صحنه سیاسی عراق می‌دانند و می‌گویند «مقتدا صدر» مترصد فرصتی است تا با حمله به دولت عراق که او را وابسته به رقبایش می‌داند، مجددا در صحنه حاضر شود و میدان دار عرصه سیاسی عراق شود.

برای همین است که او اخیرا موضوع کاهش ارزش دینار در برابر دلار را دستاویز قرار داده است و تا کنون دو بار طرفدارانش را تحریک کرده تا در مقابل بانک مرکزی عراق در بغداد تجمع کنند. البته او هنوز با قدرت وارد صحنه نشده است، اما صِرف فرستادن هوادارانش برای تظاهرات اعتراضی بیانگر آن است که او می‌خواهد پیام دهد که در صحنه است و همچنان توانایی بالایی برای به هم زدن بازی سیاسی کشورش دارد.

با پایان زمستان و فرارسیدن فصل گرما که عموما در عراق زودتر از جا‌های دیگر آغاز می‌شود، فضای اعتراضی بابت خدمات رسانی دولتی نیز آغاز می‌شود و این مساله نیز می‌تواند زمینه لازم برای میدان داری اعتراضات توسط صدر را فراهم کند. چه بسا امسال زودتر از هر سال فصل اعتراض در عراق آغاز شود.

ایالات متحده فعلا در حال مدارا با دولت السودانی و ارزیابی عملکرد اوست. دیدار‌های مکرر سفیر آمریکا در عراق با «محمد شیاع السودانی» که تا کنون دست‌کم هفت بار در دفتر نخست وزیر حاضر شده و با او ملاقات کرده است، نشان از آن دارد که دولت آمریکا به دقت دولت السودانی را زیر نظر گرفته است.

روشن است که دولت السودانی با سازوکار آمریکایی برسر کار نیامده است و همین مساله کافی است تا آمریکایی‌ها نسبت به او حساسیت داشته باشند. موضوع دلار و نظارت شدیدی که خزانه داری آمریکا بر چگونگی مصرف دلار در عراق دارد و همچنین دستورالعمل سختگیرانه‌ای که برای جلوگیری از قاچاق ارز از عراق به کشور‌های دیگر به ویژه ایران در دستور کار قرار گرفته است، نشان می‌دهد که واشنگتن به دقت رفتار السودانی را زیر نظر دارد و از دلار به عنوان ابزاری برای فشار بر نخست وزیر و کنترل سیاست‌های او استفاده می‌کند به گونه‌ای که در نهایت آنچه را که در عراق مطلوب آمریکا است، روی دهد.

قرار است السودانی طی هفته‌های آینده به ایالات متحده برود و «فواد حسین»، وزیر امور خارجه عراق در راس هیاتی اقتصادی با هدف مهار قیمت دلار در عراق و آماده سازی زمینه‌های سفر السودانی به آمریکا، طی روز‌های آینده به واشنگتن سفر خواهد کرد. این سفر برای السودانی اهمیت بسیاری دارد. اهمیت این سفر زمانی قابل درک می‌شود که به یاد آوریم «عادل عبدالمهدی»، نخست وزیر اسبق عراق در زمان دولتش سه بار تقاضای سفر به آمریکا را داده بود که واشنگتن به دلیل همراهی گسترده بغداد با تهران، آن‌ها را رد کرد و در نهایت بعد از تظاهرات اکتبر و تداوم حدودا ۱۰ ماهه آن، دولتش سقوط کرد.

با توجه به این نکات مهم است که السودانی تلاش دارد روابط عراق را با متحدان عرب ایالات متحده به ویژه کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس و در راس آن‌ها عربستان و امارات گرم‌تر کند. وی قرار است آخر هفته جاری به دعوت «محمد بن زاید» به ابوظبی برود. وی پنج شنبه گذشته نیز میزبان وزیر امور خارجه عربستان بود تا زمینه‌های دور تازه‌ای از گفتگو‌های ایران و عربستان را فراهم کند. نخست وزیر عراق طی هفته‌های گذشته نیز دو سفر به آلمان و فرانسه، کشور‌های متحد آمریکا در اروپا انجام داده بود تا سطحی از دیپلماسی فعال خود را به نمایش گذاشته باشد.

در نتیجه باید گفت که نخست وزیر عراق در مرحله حساسی به سر می‌برد. حساسیت این موضوع را بیش از همه، خود عراقی‌ها درک می‌کنند و دقیقا به همین دلیل است که «چارچوب هماهنگی شیعیان» (تشکل حامی اصلی السودانی) از سیاست‌های وی از جمله سیاست‌های اقتصادی و به ویژه سیاست‌های بانک مرکزی حمایت می‌کند و قبل از همه با برخورد جدی بانک مرکزی علیه قاچاق ارز موافقت خود را اعلام کرد.