ماجرای تخریب بافت تاریخی شیراز

هفت صبح نوشت: ماجرای تخریب بافت تاریخی شیراز به بهانه توسعه حرم حضرت احمدبن موسی معروف به حضرت شاهچراغ آنقدر مهم است که توانسته طی روز‌هایی که حواس افکار عمومی قاعدتا باید هزارجای دیگر باشد توجه‌ها را در افکار عمومی به خود جلب کند مخصوصا وقتی که اسم‌های خاص و بعضی نقل قول‌های جنجالی هم منتشر شود.

یکی از همین مصاحبه‌های مهم که در آن به بعضی هدف‌های پشت پرده و چهره‌های تاثیرگذار پرداخته شده از طریق صفحه شخصی رضا کیانیان در اینستاگرام وایرال شده و دست به دست می‌چرخد. این مصاحبه که به محمدمهدی کلانتری، پژوهشگر دکترای مرمت و احیای بنا‌ها و بافت‌های تاریخی و همچنین دبیر پویش «نجات بافت تاریخی شیراز» تعلق دارد در واقع متعلق به خبرگزاری فارس است که در ۲۷ دی ماه یعنی حدود یک ماه پیش منتشر شد.

جالب اینکه درست یک سال پیش یعنی در بهمن ماه ۱۴۰۰ هم خبرگزاری فارس میزبان کلانتری بود تا همراه با دکتر غلامحسین معماریان استاد رشته معماری به مسئله تخریب بافت تاریخی شیراز برای توسعه حرم بپردازند یعنی زمانی که موضوع هنوز به بحث داغ شبکه‌های اجتماعی تبدیل نشده بود.

اصلا یکی از نکته‌های جالب همین است که خبرگزاری فارس خلاف آنچه ممکن است تصور بشود مدت زیادی است که یکی از رسانه‌های تاثیرگذار برای افشاگری در مورد هدف‌های پشت پرده تخریب بافت تاریخی شیراز است و در همین مصاحبه‌های سریالی‌اش اسم‌های زیادی به میان می‌آید و در آخر اینطور نتیجه‌گیری می‌شود که تمام تلاش‌ها و پافشاری‌ها برای تخریب بافت تاریخی شیراز یک دلیل و هدف بیشتر ندارد….

خرید زمین ۸میلیون فروش قبر ۳ میلیارد

حرف‌های کلانتری را در دو مصاحبه ویدئویی که ظرف یک سال گذشته با فارس داشته با هم مرور می‌کنیم:

 یک سخنرانی هست از رهبر انقلاب که می‌گویند حرم شاهچراغ سومین حرم اهل بیت در ایران است به همین دلیل هم آقایان با اتکا به این فرمایش می‌گویند باید حرف به همین اندازه توسعه پیدا کند در حالی که حرف ما این است که همین حالا هم حرم شاهچراغ سومین حرم از نظر وسعت است که همین وسعت هم در زمان‌های پیک زائر یعنی نوروز و مناسبت‌های مذهبی پر نمی‌شود پس چرا باید به قیمت از بین رفتن بافت تاریخی توسعه پیدا کند؟

 ما این موضوع را به یکی از دوستان که ارتباطاتی دارد گفتیم او گفت که از مسئولی شنیده که درست است حالا پر نمی‌شود، اما ما، چون منتظر ظهور امام زمان (ع) هستیم باید برای ظهور ایشان آماده بشویم و حرام را مناسب زمان ظهور ایشان بکنیم. در حالی که این حرف‌ها بهانه است آقا. جواب ما این است که شما به چه حقی از طرف امام معصوم تصمیم می‌گیرید؟

زمین‌های مردم را به قیمت مفت متری هشت میلیون تومان می‌خرید بعد می‌روید آن را تبدیل به قبر و پاساژ و فضای تجاری می‌کنید متری سه میلیارد می‌فروشید که امام زمان راضی باشد؟ ببینید اولین کاری که وقتی صحن‌ها را می‌سازند انجام می‌دهند چیست؟ ساخت قبر‌های سه طبقه که هر قبر را سه میلیارد تومان می‌فروشند. حالا شما حساب کنید که از ۹ هکتار چقدر قبر در می‌آید تا دستتان بیاید پای چه پولی در میان است.

خبر بدتر و ناگوارتر اینکه سخنگوی شورای شهر شیراز به ایسنا می‌گوید نه تنها بین دو حرم را می‌خواهیم توسعه بدهیم بلکه حد فاصل شاهچراغ تا سید تاج‌الدین غریب که کل محدوده سنگ سیاه و بافت تاریخی می‌شود و همچنین از شاهچراح تا علی بن حمزه و از علی بن حمزه تا دروازه قرآن جزو طرح توسعه حرم است که آن‌ها هم در حال تملک است. این حرف در حالی زده می‌شود که یک برگ کاغذ از جلساتی که نشان بدهد این بخش‌ها چطور تحت طرح توسعه قرار گرفت وجود ندارد، اما سخنگوی شورای شهر می‌گوید که دارند تملک می‌کنند.

 یکی از چهره‌های تاثیرگذار در این ماجرا‌ها آقای محمدرضا رضازاده است که در دوره‌ای استاندار بودند و حالا هم معاون عمرانی حرم شاهچراغ هستند. ایشان طی جریانی که در ادامه می‌گویم به عنوان استاندار اختیار ماجرا را به عهده گرفت و بعدتر وقتی به عنوان معاون عمرانی شاهچراغ منصوب شد هم به تلاش برای تخریب بافت تاریخی ادامه داد یعنی وقتی که حتی تولیت حرم هم چندان اصرار نمی‌کرد ایشان مصر بود که پروژه را ادامه بدهد.

ایشان در حال حاضر هم عضو هیات امنای حرم هم هستند. (آمدن اسم آقای رضازاده در این پرونده سر و صدای زیادی به راه انداخته چرا که او همسر انسیه خزعلی معاون زنان و خانواده رئیس جمهور و پدر حمید رضازاده است که پیش از این نامش به علت حضور در کانادا و… مطرح شده بود)

قصه از کجا شروع شد؟

در دولت آقای احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۹ طرحی به نام «طرح ۵۷هکتاری» مطرح می‌شود. در این طرح ۵۷هکتار از بافت تاریخی شیراز که محدوده اتصال دو حرم است هدف قرار می‌گیرد. خود بافت تاریخی شیراز ۳۶۰هکتار است که ۲هزار بنای ارزشمند ثبت نشده و ۴۱۰ بنای ارزشمند ثبت ملی شده در دل خود دارد. محدوده ۵۷هکتاری در وسط این ۳۶۰هکتار که قدیمی‌ترین قسمت بافت تاریخی است قرار دارد. یعنی دقیقا جایی که مسجد جامع عتیق، حرم امامزادگان مطهر و… در آن جای دارد.

عکس هوایی سال ۱۳۳۵ انسجام بافت تاریخی شیراز را نشان می‌دهد. یعنی اصل تخریب بافت تاریخی شیراز مربوط به بعد از انقلاب است. در این طرح مصوب شده حجم تخریب‌ها به شدت بالاست.

اما نکته جالب‌تر این است که گردانندگان طرح به آنچه بر روی کاغذ هم تصویب کرده‌اند وفادار نیستند و در عمل می‌بینیم که بنا‌های بالای خط طرح تخریب هم تخریب می‌شود. مثلا شرق حرم شاهچراغ به صورت کف‌تراش تخریب و قسمت‌هایی که در طرح، مسکونی دیده شده، در عمل تخریب می‌شود.

تا سال ۱۳۹۴ سه و نیم هکتار خارج از طرح مصوب تخریب می‌شود. همچنین سه‌ونیم هکتار بافت تاریخی دور «مدرسه خان» به مجتمع تجاری تبدیل می‌شود و خیابانی به نام ۹دی هم کشیده می‌شود. برای ساخت خیابان ۹دی میدان احمدی را مسدود و تبدیل به صحن و شبستان کردند. بعد هم گفته شد که، چون مسیر خیابان احمدی بسته شده نیاز به مسیری جایگزین داریم. این مسیر جایگزین به نام خیابان ۹دی در مسیر ساخت خود ۱۲۰پلاک تاریخی را تخریب کرد.

 در سال ۱۳۹۲ با روی کار آمدن دولت آقای روحانی، معاون وزیر راه و شهرسازی آقای حناچی انتخاب می‌شود. آقای حناچی مرمت‌خوانده و متخصص بنا‌های تاریخی هستند. ایشان در سال ۱۳۹۴ طرح ۵۷هکتاری را در شورای عالی استان لغو می‌کند. علت لغو هم اینطور بیان شد که بانیان طرح به آنچه روی کاغذ مصوب شده بود وفادار نماندند، ۱۰بنای ثبت ملی را در جریان کار خود تخریب کردند و حجم تخریب هم بسیار بالا بوده است.

 در آخرین اقدام با همکاری حرم شاهچراغ، شهرداری و اداره راه و شهرسازی، بنا‌های سلیمی‌و منتصری در اواخر سال ۱۳۹۶ تخریب شد. وقتی لغو اجرای طرح ۵۷هکتاری منتشر شد هیچکدام از این ارگان‌ها تخریب‌های انجام شده را گردن نگرفتند، درحالی که برای تخریب‌های بیشتری با هم مشارکت جمعی داشتند.

آقای مونسان وزیر وقت میراث فرهنگی برای تخریب بنا‌های سلیمی‌و منتصری به شورای عالی امنیت ملی شکایت کرد و شورا مقرر کرد که تخریب‌ها متوقف بشود و مسببین تخریب دوبنای ارزشمند مذکور موظف به بازسازی عین به عین شدند.

 از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ این طرح مسکوت باقی ماند .. در سال ۱۴۰۰ سفر استانی آقای رئیسی اتفاق افتاد که مصوبه‌ای با دو بخش درباره بافت تاریخی شاهچراغ گذاشته شد.

در بخش اول گفته می‌شود وزارت کشور ۱۰۰میلیاردتومان پرداخت می‌کند تا در بازآفرینی اطراف حرم شاهچراغ مشارکت کند. مصوبه دوم هم می‌گوید تهیه و تصویب طرح تفصیلی مجموعه ۵۷هکتاری شاهچراغ از طرف شورای عالی شهرسازی و معماری به شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان تفویض گردد. یعنی کل تهیه و تصویب طرح تفویض اختیار به استان و از اختیار شورای عالی خارج می‌شود. درحالی که طرح‌های بزرگ مقیاس به صورت استانی تصویب نمی‌شوند و شورای عالی درباره آن‌ها تصمیم می‌گیرد. در استان هم که همه ارکان از تخریب بنا‌های تاریخی حمایت می‌کردند.

 در آن زمان مرحوم رستم قاسمی‌به عنوان وزیر راه، نامه‌ای به معاون اول، آقای مخبر از امضاکنندگان نامه تفویض اختیار به تهیه و تصویب طرح به استان فارس، می‌زنند و عنوان می‌کنند این کار اعتراضات شدیدی به دنبال داشته و نباید از طریق تفویض اختیار پیگیری بشود. اما متاسفانه استان تا همین الان که من در خدمت شما هستم این موضوع را از طریق تفویض اختیاری که شده پیش می‌برد.

در زمان شروع مخالفت‌ها و نامه‌های اساتید، آقای ضرغامی مصاحبه کردند و گفتند که پژوهشگاه میراث فرهنگی را متولی نظارت بر طرح توسعه حرمین کرده‌ایم. همان موقع بنده هم مصاحبه کردم و گفتم آقای ضرغامی‌گوشت را دست گربه داد! چرا؟ چون خود اعضای پژوهشگاه از مدیران استانی میراث فرهنگی بوده‌اند. یعنی در ۸سالی که تخریب‌های گسترده انجام می‌شد و میراث فرهنگی سکوت کرده بود همین دوستان مسئول بودند و حتی جلوی ثبت بنا‌های ارزشمند جدید را می‌گرفتند.