خداحافظی با دروازه‌بان بودجه

داوود منظور با حکم رئیس‌جمهور، رئیس سازمان برنامه و بودجه شد و دوره ریاست مسعود میرکاظمی پایان یافت. بسیاری معتقدند که او در دوران ریاست خود در تلاش بود تا استقلال سازمان برنامه و بودجه را حفظ کند.

به گزارش دنیای اقتصاد، حتی یکی از گلایه‌های مخالفان، تلاش او برای جلوگیری از هزینه‌سازی در سازمان برنامه و بودجه بود. پس از این تغییر، برخی از طرفداران دولت در فضای مجازی، از رفتن میرکاظمی اظهار رضایت داشتند. هرچند برخی نیز کارنامه او را در جلوگیری از افزایش کسری بودجه قابل قبول دانستند.

خداحافظی با دروازه‌بان بودجه

روز گذشته داوود منظور، رئیس کل سازمان امور مالیاتی، با حکم رئیس‌جمهور به ریاست سازمان برنامه و بودجه منصوب شد. به این ترتیب عمر ریاست مسعود میرکاظمی بر سازمان برنامه و بودجه پس از حدود یک سال و نیم پایان یافت. در شهریور ۱۴۰۰ که او سکاندار سازمان برنامه و بودجه شد، اقتصاد ایران درگیر تورم بود. از آنجا که این تورم ایران ریشه در کسری بودجه دارد، او ۲ مسیر در پیش داشت. اول آنکه به صورت دست‌و‌دلبازانه‌ای منابع را تخصیص دهد و به آتش تورم دامن بزند، یا آنکه با اجرای سیاست‌های سختگیرانه در زمینه تخصیص منابع، عدم‌محبوبیت را به جان بخرد.

برخی معتقدند او در این ایام راه دوم را برگزید و تلاش کرد تا جایی که امکان دارد از استقلال سازمان برنامه و بودجه دفاع کند. این نوع سیاستگذاری یک ساز ناکوک در میان تیم اقتصادی دولت سیزدهم محسوب می‌شد و در نهایت به خداحافظی سیاستگذارش منجر شد. بررسی کارنامه او در این زمان نشان‌دهنده این است که عملکرد قابل‌قبولی داشته و می‌تواند نمره قابل‌قبولی در این جایگاه را دریافت کند. حالا به نظر می‌رسد که با توجه به موافقت محمد مخبر، معاون اول رئیس‌‌جمهور در این انتصاب، تیم اقتصادی دولت بدون حضور مخالفان، هماهنگ‌تر شده است.

اولین خداحافظی ۱۴۰۲ در تیم اقتصادی

همزمان با پایان یافتن تعطیلات نوروزی و آغاز به کار دولت، زمزمه ایجاد اولین تغییرات در تیم اقتصادی دولت سیزدهم به گوش رسید. این تغییر مربوط به ریاست یکی از مهم‌ترین نهادهای اقتصادی کشور یعنی سازمان برنامه و بودجه بود. مسعود میرکاظمی از ابتدای آغاز به کار دولت، ریاست این سازمان را بر عهده داشت.

روز گذشته داوود منظور با حکم رئیس‌جمهور به ریاست سازمان برنامه و بودجه منصوب شد.

به این ترتیب عمر ریاست مسعود میرکاظمی بر سازمان برنامه و بودجه پس از حدود یک سال و نیم پایان یافت. از ابتدای آغاز به کار دولت سیزدهم این دومین تغییر در تیم اقتصادی دولت بوده است. در دی‌ماه سال گذشته، یعنی همزمان با آغاز نوسانات ارزی، علی صالح‌آبادی از بانک مرکزی رفت و محمدرضا فرزین به جای او آمد. هرچند عبدالملکی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز پیش از اینها و در بهار گذشته از کابینه سیزدهم کنار رفته بود.

حالا به نظر می‌رسد تغییرات ایجاد‌شده در تیم اقتصادی باعث یک‌دست‌تر شدن آن شده است. اما پرسش این است که این هماهنگی حول محور چه چیزی شکل گرفته است؟ دولت یک خط مشی مشخص دارد یا اینکه هماهنگی بر اساس روابط اشخاص با یکدیگر است؟ بسیاری معتقدند این هماهنگی در دولت سیزدهم حول محور رابطه با معاون اول رئیس‌جمهور یعنی محمدمخبر صورت می‌گیرد.

عملکرد میرکاظمی

مسعود میرکاظمی از شهریور سال ۱۴۰۰ سکاندار سازمان برنامه و بودجه بود. در واقع او حدودا یک ‌سال و نیم این مسوولیت را بر عهده داشت. بررسی کارنامه او در این زمان نشان‌دهنده این است که عملکرد قابل‌قبولی داشته و می‌تواند نمره ‌قبولی دریافت کند. اولین ویژگی خوب دوران ریاست میرکاظمی آن است که او در تلاش بود تا حدی که می‌تواند استقلال این سازمان را حفظ کند و از ساختن چهره‌ای پوپولیستی از خود پرهیز کرد.

در حال حاضر یکی از مهم‌ترین معضلات اقتصاد ایران که به یک بیماری تبدیل شده، تورم است. ریشه‌یابی چرایی وجود این بیماری ما را به مساله کسری بودجه می‌رساند. بررسی تجربه کشورهایی که در گذشته با تورم دست و پنجه نرم می‌کردند اما این مشکل را حل کرده‌اند، نشان می‌دهد مسیر اصلاحات اقتصادی ابتدا از اصلاح بودجه آغاز می‌شود. بنابراین وجود تورم برای اداره‌کنندگان سازمان برنامه و بودجه معضل بزرگی است. از آنجا که سازمان برنامه و بودجه مسوولیت تخصیص منابع کشور برای فعالیت‌های جاری و عملیات عمرانی در چارچوب‌ برنامه‌ها و توسعه سیاست‌های کشور و همچنین تهیه و تنظیم بودجه کشور با همکاری دستگاه‌های ذیربط را بر عهده دارد، دائما با درخواست‌هایی از جانب دستگاه‌های مختلف مواجه می‌شود.

زمانی که بودجه تصویب و به عبارتی به سند بودجه تبدیل می‌شود، سازمان برنامه موظف است تخصیص منابع را بر اساس این سند تنظیم کند. این در حالی است که دستگاه‌های مختلفی تلاش می‌کنند با فشار آوردن به سازمان برنامه برای دستگاه خود امتیاز بیشتری بگیرند.

این فشارها در حالی است که به دلیل تحریم‌های اقتصادی در سال‌های گذشته، فروش نفت که مهم‌ترین منبع تامین هزینه‌های دولت بود با محدودیت زیادی مواجه شده است. اگر سازمان برنامه کوتاه بیاید و در تخصیص منابع دست‌و‌دلبازانه عمل کند، آنگاه به کسری بودجه دامن زده می‌شود و تورم شعله‌ورتر می‌شود. اما اگر سازمان برنامه در مقابل این درخواست‌‌ها مقاومت کند، سکاندارش محبوبیت خود را از دست می‌دهد و آماج انتقادات گروه‌های مختلفی قرار می‌گیرد.

بسیاری معتقدند که مسعود میرکاظمی از جمله افرادی بود که راه دوم را برگزید. در واقع او در تلاش بود تا در مقابل درخواست‌های دستگاه‌های مختلف مقاومت کند و نفرت آنان را به جان بخرد، اما از استقلال سازمان برنامه و بودجه دفاع کند.

برای مثال او در برابر تامین منابع برای رتبه‌بندی معلمان و همچنین همسان‌سازی حقوق بازنشستگان لشکری مقاومت کرد. همچنین می‌توان گفت با وجود اینکه در این ایام کسری بودجه وجود داشت، اما این کسری بودجه به دلیل وجود هزینه‌های بالای دولت بود و نمی‌توان آن را به دلیل سیاستگذاری سازمان برنامه دانست.

میرکاظمی در آخرین نشست خبری خود به عنوان رئیس سازمان برنامه و بودجه گزارشی در مورد کارنامه کاری خود ارائه داد و گفت: «در سال گذشته هیچ استقراضی از بانک مرکزی نداشتیم. در‌حالی‌که اتفاقاتی در سال مانند افزایش و ترمیم حقوق، افزایش یارانه‌ها و... سبب شد تا مصارف بیشتر شود اما دولت با صرفه‌جویی و پرهیز از ریخت‌و‌پاش بدون استقراض و بالا بردن پایه پولی توانست بودجه کشور را مدیریت کند.»

او همچنین گفت: «جمع درآمدهای عمومی شامل مالیات، عوارض، حقوق گمرکی و سود سهام شرکت‌های دولتی که در بودجه سال گذشته به تصویب رسیده بود ۶/ ۶۷۱هزار میلیارد تومان بود که وصولی آن به ۶۹۶هزار میلیارد تومان یعنی ۱۰۴درصد رسید. همچنین درآمد مالیاتی مصوب در بودجه سال ۱۴۰۱ معادل ۵/ ۴۵۴هزارمیلیارد تومان مصوب شد که بیش از ۱۰۴درصد آن معادل ۷/ ۴۷۱هزار میلیارد تومان محقق شد. در حوزه درآمدهای گمرکی نیز ۲/ ۷۹همت درآمد گمرکی مصوب شده بود که ۷۵ درصد آن معادل ۶/ ۵۹همت محقق شد.»

رصد واکنش طرفداران دولت در فضای مجازی به خداحافظی میرکاظمی متفاوت است. بسیاری متنقد سیاست‌های او بودند و از رفتنش اظهار خوشحالی کردند. این در حالی است که بسیاری از افراد این طیف، طرفدار سیاست‌‌های او بوده و کارنامه او را در زمینه مقاومت در برابر خلق نقدینگی و افزایش کسری بودجه قابل‌قبول می‌دانستند. در حال حاضر داوود منظور جانشین او شده است. احتمالا موفقیت‌های منظور در زمینه وصول درآمدهای مالیاتی در دوران ریاستش بر سازمان امور مالیاتی موجب شده است مسوولیت سنگین سازمان برنامه و بودجه را بر عهده بگیرد.

رئیس جدید سازمان امور مالیاتی

از سوی دیگر اعلام شد که در جلسه دیروز هیات دولت سیدمهدی سبحانیان به عنوان رئیس سازمان امور مالیاتی کشور انتخاب شد. وی پیش از این معاون اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی بود.