روز چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ نزدیک به سه ماه بعد از زلزله‌های ۱۷/۱۱/۱۴۰۱ قهرمان مرعش و البیستان در جنوب ترکیه، پس‌لرزه‌ای با بزرگای ۴.۸ (بزرگای محلی ۵) مجددا پرسش‌هایی در مورد احتمال رخداد زمین‌لرزه شدید دیگری در پهنه زلزله‌های فوریه ۲۰۲۳ ایجاد کرد.
به گزارش اعتماد، زلزله با بزرگای ۷.۸ در ساعت ۱۷: ۴ صبح در ۶ فوریه ۲۰۲۳ رخ داد و بیش از ۵۰ هزار نفر از ساکنان ترکیه و سوریه را کشت. زمین‌شناسان مدت‌ها تلاش کرده‌اند تا هشدار‌هایی درباره مکان، بزرگی و زمان دقیق زمین‌لرزه‌های آینده ارایه دهند، به ویژه برای آنکه مشخص کنند کدام بخش‌های گسل خطرناک‌ترین بخش‌ها هستند و زلزله بعدی با چه اندازه‌ای قابل انتظار است. ترکیه در محدوده یک پهنه برخورد فعال زمین‌ساختی ورقه‌های قاره‌ای واقع است که چندین قطعه از پوسته زمین به‌هم می‌رسند.
در جنوب شرقی ترکیه و شمال سوریه، ورقه عربی به سمت شمال در برابر ورقه آناتولی فشار می‌آورد و آن را به سمت غرب می‌فشارد، اما اصطکاک بین ورقه‌ها موجب می‌شود تا گاه برای قرن‌ها محدوده‌های ترمز و قفل شده روی گسل‌ها ساکن بمانند. هنگامی که تنش بر اصطکاک غلبه می‌کند، ورقه‌ها در دو سوی گسل‌ها از کنار یکدیگر می‌لرزند و انرژی فوق‌العاده‌ای را به شکل زلزله آزاد می‌کنند. این اتفاق بار‌ها و بار‌ها در ترکیه رخ داده است. تنش‌ها در امتداد یعنی گسل آناتولی شرقی در بخش‌های مختلف -قطعات گسله- تقسیم شده و به ترتیب رها شدن تنش‌ها، این قطعات در زمان‌های مختلف می‌لغزند. هنگامی که یک بخش جابه‌جا می‌شود و تکان می‌خورد، تنش روی بخش‌های مجاور همان گسل و سایر گسل‌های نزدیک را تغییر می‌دهد.
این باعث افزایش تنش در برخی مکان‌ها می‌شود و آن‌ها را به گسیختگی نزدیک‌تر می‌کند و البته تنش را بر دیگر قطعات کاهش می‌دهد. مناطقی در سامانه گسله آناتولی شرقی بسیار تحت‌فشار بوده‌اند. بر پایه سوابق تاریخی، تغییرات تنش ناشی از زمین‌لرزه‌ها از سال ۱۸۲۲ نشان می‌داد که منطقه‌ای از پهنه گسله در جنوب قهرمان‌مرش-که در ۶ فوریه گسیخته شد- در معرض خطر فزاینده‌ای قرار دارد تا در آینده گسیخته شود. این مطالعه از حدود سه دهه قبل به عنوان مطالعه «تغییرات تنش کولمب» شناخته می‌شود، به طور دقیق به پیش‌بینی «مکانی» زمین‌لرزه بعدی کمک می‌کند. در سال ۱۹۹۷، مطالعه تغییرات تنش کولومب در گسل آناتولی شمالی ترکیه نشان می‌داد که زمین‌لرزه بعدی ممکن است در محدوده ایزمیت رخ دهد. این زلزله در آگوست ۱۹۹۹ رخ داد. استفاده از این تکنیک در همه جا ممکن نیست. از آنجایی که این مدل نیاز به دانشی در مورد زمین‌لرزه‌های قبلی و به ویژه زلزله‌های تاریخی دارد، از آن برای ارزیابی تنها مناطقی استفاده می‌شود که زمین‌لرزه‌ای مهم با داده‌های ساز و کار ژرفی و بزرگا و اندازه گسیختگی مشخص به خوبی شناخته شده است؛ بنابراین این روش معمولا در پیش‌بینی پس‌لرزه‌ها که معمولا کوچک‌تر از لرزه اصلی هستند، بیشترین موفقیت را دارد. به هر حال مکان زلزله ۲۰۲۳ قهرمان‌مرش قابل پیش‌بینی بود، ولی لرزش از شاخه بسیار کوچک از سامانه گسله آناتولی شرقی گسل شروع شد و سپس به قطعه اصلی سرایت کرد.
ضمنا زلزله اصلی بسیار بزرگ‌تر از چیزی بود که پیش‌بینی می‌شد، احتمالا به این دلیل که یک قطعه به سمت جنوب گسیخته شد که در سال ۱۸۲۲ شکسته شده بود و قطعه‌ای نیز به سوی شمال گسیخته شد که قبلا در سال ۱۸۹۳ شکسته بود. نکته‌ای مورد پرسش فراوان است آنکه آیا در این محل که زلزله بزرگی رخ داده است، آیا احتمال وقوع رخداد زمین‌لرزه مشابه مجدد در آن بیشتر یا کمتر است؟ در کوتاه‌مدت، تصور آن است که احتمال آن کمتر است. اینکه چگونه ممکن است دوباره زمین‌لرزه‌ای با بزرگای ۷.۸ روی آن قطعه گسل رخ دهد در صورتی قابل تبیین است که توزیع و تمرکز تنش روی صفحه گسله در این مرز برخورد شناخته شود.
از آنجایی که میزان جابه‌جایی در مرز زمین‌ساختی سامانه آناتولی شرقی از حدود ۱۰ میلی‌متر در سال در شرق به حدود یک تا ۴ میلی‌متر در سال در غرب می‌رسد، مدتی طول می‌کشد تا تمرکز مجدد تنش برای رخداد مجدد زمین‌لرزه بزرگ اتفاق بیفتد. استثنا اگر هنوز لغزشی در انتظار رخ دادن باشد باز هم ممکن است زلزله بزرگ دیگری در فاصله نزدیک بعد از زلزله‌های ۶ فوریه رخ دهد که البته این موضوع نادر است. پیش‌لرزه‌ها و پس‌لرزه‌ها زلزله‌هایی هستند که قبل یا بعد از بزرگ‌ترین زلزله رخ می‌دهند.
پس‌لرزه‌ها، ازجمله پس‌لرزه‌های بزرگ، در ابتدا بیشتر رخ می‌دهند و سپس به تدریج با گذشت زمان از بین می‌روند. می‌توانید تصور کنید که تکه‌ای از زمین که زلزله اصلی را احاطه کرده، کمی استرس اضافی به آن وارد کرده است، زیرا همه چیز به آرامی حرکت نمی‌کند. پس‌لرزه‌ها بخشی از ته‌نشین شدن تدریجی پس از تغییرات بزرگ ناشی از بزرگ‌ترین زلزله است. بخشی از گسیختگی و افت تنش ممکن است این باشد که گسل دیگری که حدود ۵۰۰ سال استرس روی آن جمع شده بود نیز شکسته شود، این احتمالا همان چیزی است که باعث زلزله دوم، در ۶ فوریه ۲۰۲۳ در راستای گسل چارداک در جنوب البیستان شد و زمین‌لرزه‌ای با بزرگای ۷.۵ رخ داد.
۱۰نگرانی بیمورد که بعدها میفهمید ارزشش را نداشت! 
زیباترین بنادر جنوبی ایران برای گردش و خرید ارزان در فصل سرما 
قطع رابطه با بینظمی به روش مینیمالیستها؛ ۸ حقه ضروری برای منظم کردن خانه 
سفر به دژهای باستانی ایران؛ حیرتانگیزترین قلعههای تاریخی ایران که باید ببینید 
رنگارنگترین گیاهان آپارتمانی برای متفاوت کردن فضای خانه شما 
چطور مینیمالیسم را به بخشی از سبک زندگی خود تبدیل کنیم؟ 
