تمدید «شب‏‏‌مردگی» در تهران

«احیای زیست شبانه» در تهران موضوعی است که از سال ۹۶ با استقرار شورای شهر پنجم به عنوان یک دغدغه در سطح مدیریت شهری مطرح و دنبال شد اما سابقه ورود مدیریت شهری به بحران «تخلیه جمعیتی» در مرکز شهر به چند سال قبل از آن باز می‌‌‌گردد.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، مدیریت شهری وقت در سال ۹۴ طرحی با عنوان احیای محدوده مرکزی شهر تهران در حد فاصل چهار بزرگراه مهم پایتخت را تدوین کرد و بنا بر این بود که هسته مرکزی تهران به ویژه پهنه‌‌‌هایی از مناطق ۶، ۷، ۱۱ و ۱۲ با اجرای راهبردهای ویژه‌‌‌ای از شب‌‌‌مردگی نجات و تغییر چهره پیدا کند. این واقعیت که خلوت شدن محله‌‌‌های اداری در شب خطر بروز آسیب‌‌‌های اجتماعی در این محلات را دو چندان می‌‌‌کند، موجب شد مدیران شهری به ویژه پس از شکل‌‌‌گیری موج تغییر کاربری از مسکونی به اداری و تجاری در مناطق مذکور، درصدد چاره‌‌‌اندیشی برای مهار این آسیب برآمدند.

به این ترتیب برنامه‌‌‌ریزی برای توانمندسازی بافت‌‌‌های اداری مرکز شهر با در نظر گرفتن ملزومات لازم از آن زمان حداقل روی کاغذ کلید خورد اما چرا تاکنون به نتیجه‌‌‌ای نرسیده است؟ کارشناسان شهری درباره ریشه ناکام ماندن سیاست‌‌‌هایی که تاکنون برای احیای پایتخت و نجات از شب‌‌‌مردگی به مساله «مخالفت نهادهای درگیر در امر مدیریت شهری» به عنوان عامل اصلی اشاره می‌‌‌کنند. از همان سال‌‌‌ها مخالفت‌‌‌های زیادی با احیای زیست شبانه در تهران صورت می‌‌‌گرفت.

هر چند اهداف پیش‌‌‌بینی شده در قالب برنامه توسعه زیست شبانه از آن سال‌‌‌ها تاکنون هنوز به جایی نرسیده است، اما واقعیت این است که سبک زندگی شهروندان به‌‌‌ویژه جوانان طی سال‌‌‌های گذشته دستخوش تغییرات تدریجی شده و خواه ناخواه، شب‌‌‌های تهران امروز با یک دهه قبل وضعیت متفاوتی دارد. در ساعات نیمه‌‌‌شب در برخی خیابان‌‌‌ها و بزرگراه‌‌‌ها خودروهایی در حال حرکت هستند اما تقریبا هیچ کسب و کاری به آنها سرویس نمی‌‌‌دهد. به جز معدود رستوران‌‌‌ها و خدماتی که موفق به کسب مجوز فعالیت ۲۴ ساعته شده‌‌‌اند، در تهران هیچ فضایی برای پاسخ به نیاز زیست شبانه طراحی نشده است و حتی کسب و کارها از فعالیت پس از ساعت ۱۲ منع می‌‌‌شوند، چراکه ظرفیت لازم برای تامین امنیت آنها در این ساعات از شبانه‌‌‌روز وجود ندارد.

در دوره کنونی مدیریت شهری نیز نسبت به احیای زیست شبانه مخالفت‌‌‌هایی صورت گرفته و این موضوع دست‌‌‌کم طی این سال‌‌‌ها دغدغه مدیران شهری نیست. اما با این حال کارشناسان اعتقاد دارند مسیری در حال طی شدن است که نتیجه آن گنجانده شدن مساله احیای زیست شبانه در محتوای برنامه کاری مدیریت شهری نه به عنوان یک موضوع مستقل بلکه به عنوان یکی از اهداف توسعه شهری است. به عبارت دیگر چه بخواهیم و چه نخواهیم سبک زندگی افراد تحت تاثیر پیشرفت‌‌‌های فناورانه به نحوی در حال تغییر است که تهران نیز خود به خود به سمت پویاتر شدن شب‌‌‌هایش پیش خواهد رفت و به تدریج همه مدیران مرتبط با این واقعیت مواجه می‌‌‌شوند که در برابر عمل انجام شده قرار گرفته‌‌‌اند.

در عین حال تجربه مدیران شهری سابق تهران که نسبت به نجات تهران از شب‌‌‌زدگی به‌‌‌ویژه در پهنه‌‌‌های اداری و تجاری مرکز شهر دغدغه داشته‌‌‌اند نشان می‌‌‌دهد یکی دیگر از موانع احیای زیست شبانه در پایتخت مساله «کمبود زیرساخت» بوده است. مقصود از زیرساخت این است که باید فضاهای مفرحی برای گذران اوقات فراغت در شب‌‌‌ها پیش‌‌‌بینی شود و زیست شبانه صرفا به باز بودن مال‌‌‌ها و رستوران‌‌‌ها بسنده نشود. بنابراین مدیریت شهری باید به عنوان مقدمه مقابله با شب‌‌‌مردگی، فکری برای پاسخ به نیاز اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان که انگیزه و انرژی گذران اوقات فراغت در بیرون از خانه حتی در آخرین ساعات شب را دارند بکند و زیرساخت‌‌‌های تفریحی و تفرجی را توسعه دهد. البته برخی نگرانی‌‌‌های اجتماعی نیز درباره زیست شبانه در شهری مثل تهران، به‌‌‌خصوص در این ایام که گروه‌‌‌هایی از شهروندان در صدد یافتن فضایی برای اعلام نظر خود درباره دیدگاه‌‌‌های رسمی و رایج هستند، وجود دارد. اینکه ممکن است شهروندان از ساعات شب برای برگزاری تجمع استفاده کنند، حداقل این روزها به عنوان یک نگرانی اجتماعی و سیاسی می‌‌‌تواند در اذهان متولیان مربوطه مطرح باشد. اما گذشته از این، آنچه موجب شده حتی پیش از ایام اخیر نیز زیست شبانه عملا پا نگیرد، وجود موانع زیرساختی و امنیتی است.