آنچه باید درباره عفونت ناشی از لنز‌های چشمی بدانید

دبیر انجمن علمی اپتومتری ایران، در ارتباط با استفاده از عدسی‌های تماسی و جلوگیری از عفونت‌های چشمی، توضیحاتی ارائه داد.

مسعود صادقی دانش‌آموخته دکترای تخصصی اپتومتری، در آستانه برگزاری بیست و پنجمین کنگره سراسری اپتومتری ایران، از عدسی‌های تماسی به عنوان یکی از پرکاربردترین تجهیزات پزشکی در سطح دنیا نام برد و گفت: استفاده از عدسی‌های تماسی بعد از معرفی عدسی‌های تماسی نرم هیدروژل بسیار گسترش پیدا کرد و در حال حاضر با توجه به تنوعی که انواع کنتاکت لنز‌ها از نظر جنس و طراحی دارند، در سطح دنیا بسیار پرکاربرد و مورد استفاده هستند.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با عنوان این مطلب که یکی از مهم‌ترین سوالاتی که ما همیشه با آن مواجه هستیم این است که آیا مصرف عدسی‌های تماسی می‌تواند در همه مصرف‌کننده‌ها به یک میزان ریسک بیماری‌ها و عفونت‌های چشمی را افزایش بدهد، افزود: برای پاسخ به این سوال دانستن مکانیسم‌های دفاعی چشم نقش مهمی دارند؛ چشم انسان مکانیزم‌های دفاعی متعددی دارد که مهم‌ترین آن‌ها حضور اشک و آنزیم‌های داخل آن از جمله لیزوزیم و لاکتوفرین در کنترل عفونت‌های چشمی، شستشوی سطح چشم و مکانیسم پلک‌زدن برای حرکت دادن و دور کردن میکروارگانیسم‌های بیماری زا از سطح چشم است.

وی در همین زمینه ادامه داد: همینطور اپیتلیوم قرنیه و اپیتلیوم ملتحمه دارای اتصالات بین سلولی بسیار محکمی هستند که به جز انواع خاصی از میکروارگانیسم‌ها بقیه انواع میکروارگانیسم‌هایی که در سطح چشم قرار می‌گیرند، امکان نفوذ راحت به بافت‌های زیرین را ندارند؛ بنابراین هنگامی که یک عدسی تماسی در سطح چشم قرار می‌گیرد اگر بتواند باعث اختلال در این مکانیسم‌های دفاعی بشود طبیعتاً می‌تواند افزایش ریسک عفونت را برای مصرف‌کننده به دنبال داشته باشد.

صادقی گفت: جنس عدسی تماسی هم نقش مهمی دارد، عدسی‌های تماسی سخت به دلیل سطح صیقلی و تمایل به چسبندگی کمتر برای عوامل بیماری زا معمولاً ریسک عفونت‌های کمتری دارند و عدسی‌های تماسی نرم بالعکس می‌توانند پتانسیل بیشتری برای چسبیدن میکروارگانیسم‌ها و انتقال آن‌ها به داخل چشم داشته باشند.

اینجاست که نقش مصرف‌کننده در رعایت نکات بهداشتی و روش صحیح ضدعفونی کردن عدسی‌های تماسی مطرح می‌شود؛ بنابراین چنانچه مصرف‌کننده‌ای بتواند طبق آموزش‌های داده شده و با استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده صحیح و مناسب، سطح عدسی تماسی مورد مصرف را ضدعفونی نماید، طبیعتاً خطر ایجاد شرایطی که میکروارگانیسم‌ها در سطح عدسی‌های تماسی باقی بمانند و فرصت کافی برای نفوذ به بافت‌های چشم را داشته باشند، به شدت کاهش پیدا می‌کند.

وی افزود: داشتن اطلاعات مناسب در مورد ساعات مناسب مصرف یک عدسی تماسی در طول روز، آگاهی از عمر مفید هر کدام از این عدسی‌های تماسی و همین‌طور دریافت آموزش صحیح نحوه استفاده از مواد ضد عفونی‌کننده و روش صحیح ضدعفونی کردن عدسی‌های تماسی می‌تواند شرایط مناسب و ایمنی را برای مصرف‌کننده به دنبال داشته باشد.

صادقی ادامه داد: همچنین یکی از عوامل اصلی بیماری زا که بعضاً از دید افراد پنهان می‌ماند، ولی نقش اصلی در بروز عفونت‌های چشمی دارد محلی است که مصرف کننده‌ها کنتاکت لنزهایشان را از آنجا تهیه می‌کنند؛ قطعاً زمانیکه کنتاکت لنز توسط یک فرد حرفه‌ای مشتمل بر اپتومتریست و چشم پزشک در اختیار بیمار گذاشته می‌شود، کاملاً براساس نیاز‌های بیمار و خصوصیات چشم بیمار انتخاب می‌شود و چنانچه افراد خارج از نظارت و تجویز این مجموعه حرفه‌ای، از سایت‌های اینترنتی، صفحات شبکه‌های اجتماعی، عینک فروشی فاقد مسئول فنی اپتومتریست، فروشگاه‌های لوازم آرایشی و حتی داروخانه‌ها که بدون تجویز کنتاکت لنز را در اختیار مصرف کننده می‌گذارند اقدام به تهیه کنتاکت لنز نمایند، خطر بروز عوارض ناشی از مصرف کنتاکت لنز بشدت افزایش پیدا می‌کند.

وی افزود: خطر بزرگ‌تر اینکه کنتاکت لنز‌هایی که خارج از شبکه قانونی و خارج از مجموعه مراکز و مطب‌های اپتومتری و چشم پزشکی در حال توزیع هستند، عمدتاً بصورت قاچاق وارد می‌شوند و تاییدیه اداره کل تجهیزات پزشکی را ندارند و حتی ممکن است محصولات معیوب و از رده خارج شده کمپانی‌های معروف سازنده کنتاکت لنز توسط افراد سودجو تهیه و به صورت غیرقانونی به کشور وارد بشود؛ بنابراین بحث پیشگیری از عفونت ناشی از مصرف کنتاکت لنز وابستگی زیاد به این دارد که این لنز‌ها از کجا تهیه می‌شود.

دبیر انجمن علمی اپتومتری ایران تاکید کرد: این حقیقت را نمی‌شود کتمان کرد که نیاز مستمر به ضدعفونی‌کردن و نگهداری از عدسی‌های تماسی می‌تواند به عنوان یک عامل محدود کننده برای مصرف‌کنندگان عدسی‌های تماسی به شمار برود و بعضاً باعث شود که مصرف کننده به عنوان یک محدودیت ناخوشایند به این قضیه نگاه کند.

وی افزود: تلاش‌های خیلی زیادی انجام گرفته تا خطر عفونت‌های چشمی مرتبط با مصرف عدسی‌های تماسی را به حداقل برساند؛ یکی از رایج‌ترین مواردی که برای جلوگیری از نیاز به ضدعفونی کردن مستمر عدسی‌های تماسی پیشنهاد شده و در بعضی از کشور‌های دنیا رایج شده است، استفاده از عدسی‌های تماسی یکبار مصرف است. طبیعتاً انواع عدسی‌های تماسی یکبار مصرف، به دلیل هزینه‌ای که دارند و هم به دلیل اینکه در تمام شماره‌های مورد نیاز تولید نمی‌شوند این امکان را ندارند که به طور وسیع در تمام کشور‌های دنیا مورد استفاده قرار بگیرند.

دبیر انجمن علمی اپتومتری ایران ادامه داد: مشکل دیگری که در رابطه با مصرف عدسی‌های تماسی یک روزه (یکبار مصرف) مشاهده شده است، آلودگی زیست محیطی ناشی از دور انداخته شدن میلیون‌ها کنتاکت لنز یکبار مصرف در روز است.

پژوهشگران در سطح دنیا چندین سال است که در حال تلاش هستند تا عدسی‌های تماسی را از موادی تولید کنند که خاصیت ضد میکروبی داشته باشند یعنی به میکروارگانیسم‌ها اجازه رشد در سطح عدسی‌های تماسی را ندهند؛ این مهم با روش‌های مختلفی در حال پژوهش است: از بارگذاری عوامل ضد میکروبی بر روی مواد عدسی‌های تماسی توسط روش‌های مختلفی مثل غوطه‌وری در محلول حاوی مواد ضدمیکروبی گرفته تا ایجاد پوشش‌های ضدمیکروبی در سطح عدسی تماسی با انواع مواد آنزیمی و پپتید‌ها که باعث عدم امکان رشد میکروارگانیسم‌ها در سطح عدسی تماسی شود.

صادقی گفت: خوشبختانه در کشور ما هم پژوهش‌های بسیار خوبی در این حوزه انجام شده و با توجه به جایگاه بسیار خوبی که ما در فناوری نانو در دنیا داریم و پژوهش‌هایی که در این حوزه انجام شد، نانوکامپوزیت مواد عدسی تماسی نرم ضد میکروبی تهیه شده و نتایج بسیار خوبی هم تا فاز حیوانی به دنبال داشته است و امید داریم که بتوانیم با ادامه پژوهش و تولید مواد عدسی تماسی که خاصیت ضد میکروبی داشته باشند نیاز بیماران به شستشوی مستمر و ضدعفونی کردن را برطرف کنیم و شانس عفونت‌های میکروبی مرتبط با مصرف عدسی‌های تماسی را به حداقل برسانیم.

بیست و پنجمین کنگره سراسری اپتومتری ایران، از ششم تا نهم تیر ۱۴۰۲ در مرکز همایش‌های ایران مال برگزار می‌شود.