تغییر رقابت گازی ایران- قطر

بعد از ۲۰ سال توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی وارد مرحله جدیدی شده است. جواد اوجی، وزیر نفت روز چهارشنبه هفتم تیرماه و همزمان با جابه‌جایی و نصب سکوی طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی پیش‌بینی کرد که با بهره‌برداری از این فاز مهم پارس جنوبی روزانه ۱۵ میلیون مترمکعب گاز تولید خواهد شد؛ تولیدی که می‌تواند به باور تحلیلگران بخشی از ناترازی گازی ایران را به ویژه در ماه‌های سرد سال حل کند، زیرا هدف نهایی از طرح توسعه فاز ۱۱ میدان مشترک پارس جنوبی، تولید روزانه ۵۶ میلیون مترمکعب گاز است.

به گزارش اعتماد، فاز ۱۱ پارس جنوبی که یک میدان گازی مشترک است در این دو دهه توسط کشور قطر مورد بهره‌برداری قرار گرفته و دست ایران از این منبع خالی مانده بود. اما حالا وعده داده شده که در هفته‌های آینده، تولید ۱۲ تا ۱۵ میلیون متر مکعب از این فاز آغاز می‌شود و به مرور زمان تولید آن به ۵۰ میلیون مترمکعب خواهد رسید.

فراز و نشیب پارس جنوبی

توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی چه زمانی کلید خورد؟ یک‌سال مانده به پایان دولت دوم محمد خاتمی یعنی در سال ۱۳۸۳ طرح توسعه فاز ۱۱ کلید خورد. در آن مقطع وزارت نفت با شرکت توتال قرارداد بسته بود که این طرح را اجرا کند. اما در سال ۸۸ یعنی در دومین سال فعالیت دولت محمود احمدی‌نژاد، شرکت فرانسوی توتال از ادامه فعالیت در فاز ۱۱ دست کشید.

وزارت نفت بلافاصله شروع به مذاکره با طرف‌های چینی کرد، مذاکراتی که موفقیت‌آمیز بود، اما طول عمر حضور چینی‌ها هم کوتاه بود. آن‌ها سال ۱۳۹۱ از توسعه فاز ۱۱ دست کشیدند.

سال ۹۲ وزارت نفت واگذاری طرح توسعه را به شرکت ایرانی پتروپارس واگذار کرد، اما این شرکت به دلیل مشکلات مالی همان سال از طرح خارج شد. در ماه‌های آغاز دور دوم فعالیت دولت حسن روحانی، ایران مجددا قرارداد توسعه فاز ۱۱ را با توتال فرانسه، سی‌ان‌پی سی‌ای چین و پتروپارس بست. براساس این توافق قرار بود طرف فرانسوی با در دست داشتن ۵۰.۱ درصد سهام مدیریتی لیدر کنسرسیوم باشد و طرف‌های چینی و ایرانی به ترتیب ۳۰ درصد و ۱۹.۱ درصد در پروژه قدرالسهم داشته باشند. توافقی که طول عمرش حدود یک‌سال بود. با خروج ترامپ در سال ۱۳۹۷ از برجام، توتال هم از قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی خارج شد، زیرا طبق خواسته این غول فرانسوی امریکا برای ادامه کارش در ایران به او اجازه نداده بود. بدین‌ترتیب طرح توسعه این فاز را شرکت چینی سی ان پی سی‌ای با شرکت ایرانی پتروپارس ادامه دادند.

به دنبال فشار‌های بین‌المللی در مهر سال ۱۳۹۸ طرف چینی هم از پارس جنوبی خارج شد. در نهایت پتروپارس به تنهایی پروژه توسعه را پیش برد. البته در آن مقطع بیژن زنگنه، وزیر نفت وقت اعلام کرد: «شرکت چینی از این قرارداد کنار گذاشته شده و بر همین اساس شرکت پتروپارس ۱۰۰ درصد کار را در اختیار خواهد گرفت.» او می‌افزاید: «پتروپارس تا پایان سال اولین جکت فاز ۱۱ را برای تولید ۵۰۰ میلیون فوت مکعب گاز نصب خواهد کرد.»؛ برنامه‌ای که با تاخیر، اما به سرانجام رسید.

در نهایت در مهر سال ۱۴۰۱ پروژه وارد فاز جدیدی شد. در آن مقطع حفاری ۴ حلقه چاه انجام شد. در مردادماه همان سال عملیات لوله‌گذاری دریایی تکمیل شد. آذر ماه نیز سکوی ۱۲C برای نصب در موقعیت فاز ۱۱ جابه‌جا شد.

در تیر سال جاری هم سکوی ۱۲C در فاز ۱۱ نصب شد. پیش‌بینی می‌شود در زمستان سال جاری روزانه حداقل ۱۵ میلیون متر مکعب گاز از فاز ۱۱ استخراج شود.

ریسک بزرگ

چهارشنبه هفته گذشته اوجی در آیین رسمی جابه‌جایی و نصب سکوی طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی می‌گوید: ۲۰ ماه بعد از خروج توتال و دیگر شرکت‌های خارجی از فاز ۱۱ با همکاری چهار شرکت ملی نفت ایران، نفت و گاز پارس، پتروپارس و مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی، سکوی ۱۲C در موقعیت فاز ۱۱ نصب شد.

وزیر نفت با اشاره به وزن ۳۲۰۰ تنی سکوی ۱۲C می‌افزاید: این جابه‌جایی ریسک بالایی داشت، اما موفقیت‌آمیز بود و اگر در آینده نیاز باشد دیگر این توانمندی را داریم. ما برای این جابه‌جایی، کشتی «اوشنیک» را وارد کشور کردیم.

اوجی ادامه می‌دهد: فاز ۱۱ تنها بخش میدان مشترک پارس جنوبی بود که توسعه پیدا نکرده بود و هر روز که دیرتر برداشت می‌کردیم، طرف مقابل برداشت گاز داشت. وزیر نفت با اشاره به اینکه اکنون ۴ حلقه چاه این فاز تکمیل شده، می‌گوید: در هفته‌های آینده با حضور رییس‌جمهوری، تولید ۱۲ تا ۱۵ میلیون متر مکعب از این فاز آغاز می‌شود و به مرور زمان تولید آن به ۵۰ میلیون مترمکعب خواهد رسید.

اوجی می‌افزاید: درآمد ارزی حاصل از بهره‌برداری این فاز در سال، نزدیک به ۴ تا ۵ میلیارد دلار است.

اوجی تاکید می‌کند: اکنون آخرین فاز دریایی پارس جنوبی به نتیجه رسید و فاز توسعه‌ای تازه‌ای نداریم و روی همین فاز‌ها برای افزایش تولید و فشارافزایی کار خواهد شد.

او در خصوص آخرین وضعیت فشارافزایی پارس جنوبی هم می‌گوید: بحث فشارافزایی به صورت جدی شروع شده و هم در شرکت ملی نفت و هم با شرکت‌های خارجی درحال مطالعه هستیم و مطالعات آن رو به اتمام است و به زودی وارد فاز اجرایی می‌شویم.

داده‌های موجود نشان می‌دهد، درحال حاضر ۲۷ فاز پارس جنوبی نیازمند فشارافزایی هستند که عدم تمرکز روی آن‌ها می‌تواند زیان زیادی را به ایران تحمیل کند.

طبق اظهارات کارشناسان، به دلیل مشترک بودن مخازن گازی ایران با قطر، ایران به دلیل افت فشار امکان برداشت گاز کمتری را دارد. درضمن عملکرد مناسب و کارایی پالایشگاه‌ها در تولید گاز یا مراحل دیگر مانند جداسازی میعانات گازی، منوط به ورود گاز با فشار بالاست. در نتیجه ورود گاز با فشار کمتر از حد پیش بینی شده به عملیات پالایشگاه خلل وارد می‌کند. برهمین اساس گفته می‌شود، با نصب تاسیسات و سکو‌های تقویت فشار از ضرر اقتصادی ایران در برداشت از مخزن مشترک با رقیب جلوگیری می‌شود.

پایان ناترازی گاز؟

مشکل ناترازی گاز که به دلیل افزایش میزان مصرف آن ایجاد شده در سال‌های اخیر پررنگ بوده است. وزیر نفت در این باره گفته است: بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس جنوبی به کاهش ناترازی گاز در زمستان کمک خواهد کرد. او همچنین می‌گوید: پارسال ۱۲ میلیارد دلار پروژه‌های نیمه‌تمام نفتی به بهره‌برداری رسید و امسال ۶۸ پروژه نیمه‌تمام نفتی به ارزش ۱۵ میلیارد دلار بهره‌برداری خواهد شد.