بشر چگونه ماه را هم تبدیل به زباله‌دانی کرده!/ از کیسه زباله تا توپ گلف بر روی کره ماه

فرارو- کریس ایمپی اخترشناس و نویسنده بریتانیایی است. او از سال ۱۹۸۶ عضو هیئت علمی دانشگاه آریزونا بوده است. ایمپی تحقیقاتی در مورد کیهان‌شناسی رصدی به ویژه کهکشان‌های با روشنایی سطح پایین محیط بین کهکشانی و بررسی کهکشان‌ها و اختروش‌های فعال انجام داده است. مقالات و کتب فنی و علمی قابل توجهی از او در حوزه اخترشناسی و مسائل مرتبط با فضا چاپ شده است. او به عنوان نایب رئیس انجمن نجوم آمریکا و عضو انجمن آمریکایی برای پیشرفت علم نیز فعالیت کرده است. او در شورای مشورتی پیام‌رسانی هوش فرازمینی حضور دارد. ایمپی برنده جوایز متعددی شده از جمله جایزه اسلیفر آکادمی ملی علوم (۱۹۹۸)، پژوهشگر برجسته آموزش بنیاد ملی علوم (۲۰۰۲) و جایزه ریچارد اچ. امونز برای تعالی در تدریس نجوم مقدماتی در سطح کالج (۲۰۰۷).

به گزارش فرارو به نقل از آسیا تایمز، در حال حاضر زباله‌های زیادی در ماه وجود دارند از جمله نزدیک به ۱۰۰ کیسه زباله انسانی و با توجه به سفرهای فضایی کشورهای مختلف جهان به ماه تعداد زیادی زباله نیز در سطح ماه و در مدار زمین در راه خواهند بود.

در آگوست ۲۰۲۳ میلادی کاوشگر لونا - ۲۵ روسیه به سطح ماه برخورد کرد در حالی که ماموریت چاندرایان - ۳ هند با فرود موفقیت‌آمیز انجام شد و هند را به به چهارمین کشوری تبدیل کرد که بر روی ماه فرود آمد. با فرود کشورهای بیش‌تر بر روی ماه فضانوردانی که به زمین باز می‌گردند باید به این به این فکر کنند که برای همه فرودگرها، زباله‌ها و زباله‌های متفرقه باقی مانده در سطح ماه و در مدار چه اتفاقی رخ خواهد داد.

من استاد نجوم هستم و کتابی درباره آینده سفرهای فضایی و مقالاتی درباره آینده بشر در خارج از زمین، منازعه در فضا، ازدحام فضا و اخلاق اکتشاف فضایی نوشته‌ام. من نیز همانند بسیاری دیگر از کارشناسان فضایی نگران زباله‌های فضایی هستم.

بشر فضا را وسیع و خالی قلمداد می‌کند این در حالیست که محیط نزدیک به زمین در حال شلوغ شدن است. بیش از ۱۰۰ ماموریت اکتشافی ماه برای انجام در دهه آینده توسط دولت‌ها و شرکت‌های خصوصی مانند اسپیس ایکس و بلو اوریجین برنامه ریزی شده‌اند. مدار نزدیک زمین حتی بیش‌تر از فضای بین زمین و ماه متراکم است و از ۱۶۰ تا ۸۰۴ کیلومتر مستقیم به بالا می‌باشد در مقایسه با ۳۸۶۱۶۰ کیلومتر تا ماه. در حال حاضر نزدیک به ۷۷۰۰ ماهواره در چند صد کیلومتری زمین وجود دارند.

این تعداد می‌تواند تا سال ۲۰۲۷ به چند صد هزار افزایش یابد. بسیاری از این ماهواره‌ها برای ارائه اینترنت به کشورهای در حال توسعه یا نظارت بر کشاورزی و آب و هوا بر روی زمین استفاده خواهند شد. شرکت‌هایی مانند اسپیس ایکس هزینه‌های پرتاب ماهواره را به شکل چشمگیری کاهش داده‌اند و این موج از فعالیت‌ها را هدایت می‌کنند.

«جاناتان مک داول» کارشناس پرتاب فضایی به سایت «اسپیس دات کام» گفته است: «این مانند یک بزرگراه بین ایالتی خواهد بود و در ساعت شلوغی و در شرایط طوفان و برف همگان با سرعت بسیار زیاد رانندگی می‌کنند».

مشکل زباله‌های فضایی

تمام این فعالیت‌ها باعث ایجاد خطرات و زباله می‌شود. انسان‌ها زباله‌های زیادی را بر روی ماه برجای گذاشته‌اند از جمله بقایای فضاپیما مانند تقویت کننده موشک باقی مانده از بیش از ۵۰ فرود، نزدیک به ۱۰۰ کیسه زباله انسانی و اشیاء متفرقه مانند توپ گلف و چکمه که حدودا می‌توان گفت حدود ۲۰۰ تن زباله را شامل می‌شوند. از آنجایی که هیچ‌کس مالک ماه نیست در نتیجه هیچ‌کس نیز مسول تمیز و مرتب نگهداشتن آن نیست.

به هم ریختگی در مدار زمین شامل فضاپیمای از کار افتاده، تقویت کننده‌های موشکی مصرف شده و اقلامی است که فضانوردان آن را دور انداخته‌اند مانند دستکش، آچار و مسواک هم‌چنین شامل تکه‌های کوچک زباله مانند لکه‌های رنگ است.

در آنجا حدود ۲۳۰۰۰ شئ بزرگتر از ۱۰ سانتی متر و حدود ۱۰۰ میلیون قطعه زباله بزرگ‌تر از ۱ میلی متر وجود دارند. تکه‌های کوچک زباله ممکن است مشکل بزرگی به نظر نرسند اما این زباله‌ها با سرعت ۲۴۱۴۰ کیلومتر در ساعت حرکت می‌کنند که ۱۰ برابر سریع‌تر از یک گلوله است. با این سرعت حتی یک تکه رنگ می‌تواند لباس فضایی را سوراخ کند یا یک قطعه حساس الکترونیکی را از بین ببرد.

میزان زباله‌های موجود در مدار از دهه ۱۹۶۰ به میلادی طور چشمگیری افزایش یافته است. «دونالد کسلر» دانشمند ناسا در سال ۱۹۷۸ میلادی سناریویی را تشریح کرد که در آن برخورد بین تکه‌های زباله‌های در حال چرخش زباله‌های بیش‌تری ایجاد می‌کند و میزان زباله‌ها به صورت تصاعدی رشد می‌کند و به طور بالقوه مدار نزدیک زمین را غیر‌قابل استفاده خواهد کرد. متخصصان این معضل را «سندرم کسلر» نامیده‌اند.

هیچ کس در آن بالا مسئولیت برعهده نمی‌گیرد

در پیمان فضایی سال ۱۹۶۷ سازمان ملل متحد اشاره شده که هیچ کشوری نمی‌تواند مالک ماه یا بخشی از آن شود و اجرام آسمانی صرفا باید برای اهداف صلح‌آمیز مورد استفاده قرار گیرند. با این وجود، این معاهده در مورد شرکت‌ها و افراد سکوت کرده و نظری را بیان نکرده است. هم‌چنین، در این پیمان در مورد آن که چگونه می‌توان از منابع فضایی استفاده کرد سخنی به میان نیامده است. به دلیل فقدان مقررات زباله‌های فضایی وضعیت «تراژدی عوام» به وجود آمده؛ این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که گروهی از افراد در یک جامعه از یک منبع مشترک برای منافع شخصی خود استفاده می‌کنند که منجر به تخلیه منابع برای کل جامعه می‌شود.

این یک مشکل زیست محیطی و اقتصادی است که تضاد بین عقلانیت فردی و جمعی را برجسته می‌کند و در جریان آن هیچ منفعتی نمی‌تواند دیگری را از بهره برداری بیش از حد بازدارد. دانشمندان می‌گویند که برای جلوگیری از تراژدی عوام محیط فضا باید به عنوان یک منطقه مشترک جهانی قلمداد شود که ارزش مورد حفاظت قرار گرفتن از سوی سازمان ملل را دارد.

نویسنده اصلی مقاله‌ای در نشریه «نیچر» -که در مورد تراژدی عوام بحث کرده - در مورد پرونده‌ای که در اواخر سال ۲۰۲۱ میلادی به دادگاه استیناف ناحیه کلمبیا در ایالات متحده ارجاع داده شد نوشته است. او و همکاران تحقیقاتی‌اش استدلال کردند که مقررات زیست محیطی ایالات متحده باید برای مجوز پرتاب‌های فضایی اعمال شود. با این وجود، دادگاه از صدور حکم در مورد موضوع زیست محیطی خودداری نمود و اشاره کرد که آن گروه فاقد جایگاه معتبر برای اظهارنظر در این باره است.

منافع ژئوپولیتیکی و تجاری ملی احتمالا بر تلاش‌های حفاظتی بین سیاره‌ای ارجحیت خواهند داشت مگر اینکه سازمان ملل اقدامی انجام دهد. ممکن است یک معاهده جدید از سوی دفتر امور فضای ماورای جو سازمان ملل متحد که در ماه مه ۲۰۲۳ میلادی یک سند سیاستگذاری برای رسیدگی به توسعه پایدار فعالیت‌ها در فضا را مطرح کرد پدید آید.

سازمان ملل تنها می‌تواند فعالیت‌های کشورهای عضو خود را تنظیم کند اما پروژه‌ای برای کمک به کشورهای عضو در ایجاد سیاستگذاری‌ها در سطح ملی برای پیشبرد اهداف توسعه پایدار نیز دارد. ناسا توافق نامه آرتمیس را ایجاد و امضا کرده که حاوی اصول گسترده اما غیر‌الزام آوری برای همکاری صلح‌آمیز در فضا می‌باشد. این توافق نامه از سوی ۲۸ کشور به امضا رسیده اما در فهرست امضاکنندگان امضای چین یا روسیه وجود ندارد. شرکت‌های خصوصی نیز طرف آن قرارداد نیستند و برخی از کارآفرینان فضایی جیب‌های گشاد و انگیزه‌های تجاری و جاه‌طلبی‌های بزرگی دارند.

فقدان مقررات فضایی و رویکرد تهاجمی فعلی برای انجام ماموریت‌های اکتشافی در فضا بدان معناست که زباله‌های فضایی و مشکلات و خطرات مربوط به انباشته شدن آن ادامه خواهند یافت.