شمارش معکوس تا جنگ قفقاز؟

 تنش‌‌‌‌ها بین جمهوری‌‌‌‌های آذربایجان و ارمنستان بار دیگر شدت گرفته و از آنجا که باکو به دنبال قطع مرز ایران و ارمنستان است، این تنش‌‌‌‌ها با جمهوری اسلامی ارتباطی مستقیم پیدا می‌کند. از این رو روز گذشته نیکول پاشینیان، رئیس‌جمهور ارمنستان با ابراهیم رئیسی، تماس گرفت و وی را در جریان آخرین تحولات قرار داد. رئیسی ظهر روز شنبه در پاسخ به تماس آقای نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، در واکنش به گزارش وی از آخرین تحولات منطقه قفقاز، با اعلام مجدد مخالفت جدی جمهوری اسلامی ایران با هرگونه تشنج و نیز تغییر در مرزهای تاریخی منطقه، بر آمادگی کشورمان به عنوان همسایه‌‌‌‌ای قدرتمند، برای ایفای نقش موثر در جلوگیری از درگیری جدید و هرگونه تغییر در ژئوپلیتیک منطقه تاکید کرد.

به گزارش دنیای اقتصاد، رئیسی با اعلام حمایت جمهوری اسلامی ایران از تمامیت ارضی تمام کشورهای منطقه گفت: «معتقدیم مسائل منطقه باید با گفت‌وگو میان کشورهای منطقه حل و فصل شده و به طور جدی مخالف باز شدن پای کشورهای بیگانه به منطقه قفقاز هستیم. ایران آمادگی دارد نقش خود را برای کمک به حل و فصل مسائل از طریق گفت‌وگوهای دیپلماتیک ایفا کند.»رئیس‌جمهور در بخش دیگری از این مکالمه تلفنی، از گزارش نخست‌وزیر ارمنستان درباره روند مطلوب پیشرفت همکاری‌‌‌‌های اقتصادی و اجرای توافقات فیمابین ابراز خرسندی و آمادگی کشورمان را برای گسترش بیش از پیش تعاملات اقتصادی و تجاری و تسریع در اجرای توافقات با ارمنستان اعلام کرد.

نخست‌وزیر ارمنستان نیز در این گفت‌وگوی تلفنی با ارائه گزارشی مفصل از آخرین تحولات منطقه قفقاز جنوبی و نیز تحولات میدانی در قفقاز اظهار کرد: «جمهوری اسلامی ایران همواره نقش موثر و سازنده‌‌‌‌ای در برقراری، حفظ و تقویت صلح، ثبات و امنیت در منطقه داشته است.» نخست‌وزیر ارمنستان همچنین با قدردانی از مواضع جمهوری اسلامی ایران در منطقه قفقاز، گزارشی از آخرین وضعیت همکاری‌‌‌‌های اقتصادی دو کشور و نیز اقدامات انجام شده برای تسریع در اجرای توافقات به دست آمده در سفر سال گذشته وی به تهران ارائه کرد.

همچنین محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌‌‌‌جمهور طی توییتی از تماس تلفنی رئیس‌جمهور ایران و نخست‌وزیر ارمنستان خبر داد و نوشت: «پاسخ دکتر رئیسی به گزارش تلفنی پاشینیان از اوضاع میدانی قفقاز: ۱- هرگونه تغییر ژئوپلیتیک و مرزهای منطقه خط قرمز ماست ۲- غیر از فرمت ۳+۳، همکاری با هر بیگانه، اجرای رزمایش با آنها و سفرهای مشکوک فقط اوضاع را پیچیده می‌کند ۳. ایران آماده هرگونه کمک به دو طرف برای حل و فصل موضوع است.»

دفتر نخست‌‌‌‌وزیری ارمنستان نیز درباره این گفت‌وگوی رئیسی و پاشینیان بیانیه‌‌‌‌ای صادر کرد. به گزارش «ایسنا»، طبق این بیانیه، مسائل مربوط به منطقه، بدتر شدن بحران انسانی در منطقه ناگورنو-قره‌‌‌‌باغ به دلیل «محاصره غیرقانونی کریدور لاچین، تجمع نظامیان جمهوری آذربایجان در منطقه ناگورنو-قره‌‌‌‌باغ و افزایش تنش‌‌‌‌ها در مرز ارمنستان-آذربایجان» به طور ویژه مورد توجه قرار گرفت. دفتر نخست‌‌‌‌وزیری ارمنستان اعلام کرد که پاشینیان دوباره بر تعهد نسبت به توافق‌‌‌‌های پراگ در ۶ اکتبر ۲۰۲۲ و بروکسل در ۱۴ مه ۲۰۲۳ و رویکرد حل‌‌‌‌وفصل تمامی مسائل، منحصرا از طریق شیوه‌‌‌‌های دیپلماتیک و فضایی سازنده تاکید کرد.نخست‌‌‌‌وزیر ارمنستان همچنین برای مذاکرات فوری با رئیس جمهور آذربایجان و کاهش تنش‌‌‌‌ها اعلام آمادگی کرد. در این گفت‌‌‌‌وگو، همچنین مسائلی که در دستورکار روابط دوجانبه ایران و ارمنستان قرار دارد، مورد بحث قرار گرفت.

خبرهای غیررسمی از هشدار تهران

تنش‌‌‌‌های مرزی بین آذربایجان و ارمنستان و احتمال حمله نظامی باکو به مرزهای ایران و ارمنستان باعث شده که نیروهای نظامی ایران در این منطقه فعال شوند. البته اخبار رسمی در این رابطه منتشر نشده اما سایت آخرین خبر فیلمی ضبط شده از گشت زنی بالگرد نظامی ایرانی در مرز آذربایجان و ارمنستان منتشر کرده است.همچنین به گزارش خبرگزاری مهر، همزمان با تشدید تنش‌‌‌‌ها در منطقه قره باغ و قفقاز، برخی منابع خبری در شبکه‌‌‌‌های اجتماعی از ارسال پیام جدی ایران به جمهوری آذربایجان سخن گفته‌‌‌‌اند. از جمله اکانت خبری تحلیلی با عنوان «گزارش جنگ قفقاز» در شبکه اجتماعی ایکس مدعی شده است که ایران از طریق تماس‌‌‌‌های دیپلماتیک و جلسات مختلف به آذربایجان برای خویشتنداری در صورت حمله به منطقه سیونیک ارمنستان هشدار داده است. این اکانت خبری در ادامه همچنین افزوده است: «آذربایجان با اسرائیل و ترکیه اقداماتی را برای ایجاد طرحB در صورت مداخله نظامی تهران علیه باکو انجام داده است.»

جمهوری اسلامی ایران پیش‌تر نیز نسبت به هرگونه تغییرات در جغرافیای سیاسی منطقه هشدار داده و اعلام کرده بود در صورتی که هرکدام از طرفین تنش در قره باغ قصد تغییر ژئوپلیتیک منطقه قفقاز و تغییر مرزهای بین‌المللی را داشته باشد، جمهوری اسلامی ایران خویشتنداری و سیاست بی‌طرفانه خود را کنار گذاشته و مستقیما اقدام متقابل خواهد کرد.در این بین نخست‌‌‌‌وزیر ارمنستان که هم با مساله حمله احتمالی آذربایجان مواجه است و هم اگر با اهمال منجر به تغییرات ژئوپلیتیک در مرزهایش با ایران شود، نگران تحولات است. پاشینیان در گفت‌وگویی با صدراعظم آلمان تاکید کرده که آماده است با الهام علی‌‌‌‌اف، رئیس‌‌‌‌جمهوری آذربایجان با هدف کاهش تنش گفت‌‌‌‌وگوهای فوری انجام دهد.

به گزارش «ایسنا»، از رادیو عمومی ارمنستان، نیکول پاشینیان، نخست‌‌‌‌وزیر ارمنستان روز شنبه با اولاف شولتس، صدراعظم جمهوری فدرال آلمان تلفنی گفت‌‌‌‌وگو کرد. طرفین درباره تشدید بحران انسانی در قره‌‌‌‌باغ به دلیل انسداد کریدور لاچین، تجمع نیروهای جمهوری آذربایجان در اطراف قره‌‌‌‌باغ و افزایش تنش در مرز ارمنستان و جمهوری آذربایجان گفت‌‌‌‌وگو کردند. نخست‌‌‌‌وزیر ارمنستان بر پایبندی خود به رویکردهای حل و فصل همه مسائل منحصرا از طریق ابزارهای دیپلماتیک و در فضایی سازنده، بر اساس توافق‌‌‌‌های به دست آمده در ۶ اکتبر ۲۰۲۲ در پراگ و در ۱۴ مه ۲۰۲۳ در بروکسل، تاکید کرد. صدراعظم آلمان هم خاطرنشان کرد که آماده است از تلاش‌‌‌‌هایی که با هدف برقراری صلح و ثبات در این منطقه است، حمایت کند.در روزهای اخیر تنش‌‌‌‌ها میان باکو و ایروان دوباره شدت گرفته و آذربایجان نیروها و تسلیحاتش را به مرز ارمنستان و همچنین قره‌‌‌‌باغ فرستاده است. نیروهای ارمنستان هم برای دفاع از خاک خود به نواحی مرزی اعزام شده‌‌‌‌اند و طرفین یکدیگر را به تشدید تنش‌‌‌‌ها متهم می‌کنند.

ماموریت هیات نظامی تهران در باکو

در این بین همچنانکه پیش‌تر برنامه‌ریزی شده بود، فرماندهان نیروهای مسلح و نماینده وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران با وزیر دفاع جمهوری آذربایجان در باکو دیدار و کمیسیون مشترک نظامی بین دو کشور را برگزار کردند. وزیر دفاع آذربایجان در این دیدار اعلام کرد: «اخیرا تعداد تحریکات گروه‌‌‌‌های مسلح غیرقانونی ارمنی در خاک آذربایجان که یگان‌‌‌‌های نیروهای مسلح ارمنستان و نیروهای حافظ صلح روسیه در آن مستقر هستند، افزایش یافته است و این اقدامات تحریک‌‌‌‌آمیز بلافاصله توسط یگان‌‌‌‌های ارتش آذربایجان پاسخ داده شد.» هیات ایرانی با ابراز خرسندی از عملیات بازسازی و ساخت‌وساز در مناطق آزاد شده توسط آذربایجان، نگرانی خود را نسبت به فعالیت‌هایی که ممکن است ثبات و امنیت در منطقه را تهدید کند، ابراز کرد.

در این دیدار در خصوص چشم‌انداز توسعه همکاری‌های نظامی بین دو کشور، مسائل امنیتی منطقه‌ای و سایر موضوعات مورد علاقه تبادل نظر شد. سرهنگ ذاکر حسن اف در پایان با آرزوی موفقیت اعضای کمیسیون مشترک جمهوری آذربایجان و ایران در فعالیت‌های خود، ابراز امیدواری کرد که این گونه دیدارها کمک‌های مثبتی به همکاری‌های نظامی دوجانبه باشد و خواستار ابلاغ سلام خود به رئیس ستاد کل نیروهای مسلح شد.