بازداشت فیلمساز اویغور به اتهام تروریست بودن؛ در شین‌جیانگ چه می‌گذرد؟

فرارو- همه با هم ایستاده بودند چهار مرد در فرودگاه قدیمی پکن. سه افسر لباس شخصی که از اورومچی مرکز شین جیانگ سفر کرده بودند در کنار اکرام نورمهمت بودند. در آن لحظه اکرام این فیلمساز ۳۱ ساله با کفش‌های کتانی، شلوار گشاد و کلاه بیسبال یک مسافر معمولی به نظر می‌رسید، اما واقعیت آن است که سفری که او می‌خواست انجام دهد داوطلبانه نبود.

به گزارش فرارو به نقل از اشپیگل، او به تازگی بازداشت شده است. صبح روز ۲۹ مه ۲۰۲۳، پلیس پکن تلفنی با نورمهمت تماس گرفت. او با همسر و فرزندش در یک ساختمان مسکونی در حومه شهر در بخش شمالی پایتخت چین زندگی می‌کند. دوستان اش می‌گویند افسران پلیس از او خواسته بودند از خانه بیرون بیاید، زیرا خواستار روشن شدن "حقایق یک پرونده" بودند.

در نهایت، او با اجبار و توسط افسران پلیس به زور سوار خودرو شد و آنان عازم فرودگاه شدند. ماموران از داخل خودرو با همسرش تماس گرفتند و از او خواستند با خود لباس بیاورد. این اولین باری بود که او شنید شوهرش به "تروریست بودن" متهم شده است. او نمی‌دانست چرا چنین اتهامی را علیه شوهرش مطرح کرده بودند. او اکرام نورمهمت را در فرودگاه دید و این آخرین دیدارشان برای مدت زمانی طولانی بود.

او به آشنایان گفت که اکرام نورمهمت رنگ پریده به نظر می‌رسید. نورمهمت با هواپیما به شین جیانگ منطقه‌ای در شمال غربی چین که محل زندگی اویغورهاست انتقال یافت. نورمهمت نیز یک اویغور است. دوستان و خانواده از ترس این که ممکن است با شدیدترین سرکوب دولتی مواجه شود روایت او را برای "اشپیگل" نقل کرده اند.

دولت چین از سال ۲۰۱۷ میلادی اردوگاه بازآموزی را در شمال غرب آن کشور راه اندازی کرده است مراکزی که مجهز به موانع جلوگیری از فرار، برج‌های نگهبانی و سیم خاردار هستند. رهبری چین از آن اردوگاه‌ها به عنوان "مراکز آموزش حرفه‌ای" یاد می‌کند و مدعی شده که افراد داوطلبانه در آنجا حضور دارند و سعی می‌کند این مراکز را کم اهمیت جلوه دهد.

صد‌ها هزار نفر احتمالا بیش از یک میلیون نفر به طور موقت در چنین اردوگاه‌هایی در چین تحت بازداشت به سر می‌برند. دولت چین از آن زمان تلاش کرده است تا این تصور را ایجاد کند که وضعیت در شین جیانگ عادی شده است. دولت چین می‌گوید دیگر نیازی به مراکز بازآموزی نیست و اقتصاد آنجا در حال رونق است و همه چیز عالی می‌باشد.

حکومت چین حتی تور‌های تبلیغاتی برگزار می‌کند. روزنامه "برلین زایتونگ" در این باره نوشته است: "اداره اطلاعات دولتی چین به منظور ایجاد تصوری از تغییرات اقتصادی عظیم در حال وقوع در آن منطقه برای دنیا، از ۲۲ روزنامه نگار از ۱۷ کشور جهان برای انجام یک سفر مطبوعاتی به منطقه خودمختار اویغورنشین شین جیانگ دعوت بعمل آورد".

در ماه مه ۲۰۲۳ میلادی چند روز پیش از دستگیری نورمهمت در پکن "توماس هبرر" و "هلویگ اشمیت گلینتزر" دو تن از کارشناسان چینی شناخته شده در آلمان، عازم شین جیانگ شدند.

روزنامه سوئیسی "نویه زورشر زایتونگ" در مورد بازدید خبرنگاران اش از منطقه شین جیانگ در ماه سپتامبر با انتشار گزارشی اشاره کرد که نشانه‌های روشنی از بازگشت وضعیت شین جیانگ به حالت "عادی" وجود دارد. آن روزنامه نوشته بود: "اردوگاه‌های مختلفی که در اوج مبارزه علیه تروریسم ایجاد شده بودند ظاهرا اکنون تا حد زیادی منحل شده اند".

"آدریان زنز" انسان شناس آلمانی که عمده شهرت اش به دلیل مطالعه در مورد اردوگاه‌های اجباری شین جیانگ بوده تقریبا به تنهایی توانسته بود وجود اردوگاه‌های بازآموزی در آن منطقه از چین را اثبات کند. او شواهد مرتبط با ساخت و ساز‌های تازه در شین جیانگ را در اینترنت در سال ۲۰۱۷ یافته بود. در اسناد او به مواردی مانند سیم خاردار، بتن و تله مخزن اشاره شده است. او اولین کسی بود که ثابت کرد که صد‌ها هزار اویغور مجبور شده اند برخلاف میل شان در مزارع شین جیانگ همانند بردگان به برداشت پنبه بپردازند. زنز اولین فردی بود که پرونده‌های پلیس شین جیانگ را فاش ساخت. تعداد اندکی از محققان به اندازه او در مورد ظلمی که اویغور‌ها با آن مواجه هستند آگاهی دارند.

زنز می‌گوید: "آن چه هبرر و اشمیت گلینتزر انجام می‌دهند منعکس کننده روش شناسی علمی نیست. کار آنان بیش‌تر پروپاگاندا بوده است. برخی از کارشناسان مسائل چین روابط دوستانه‌ای با حکومت آن کشور دارند افرادی که در واقع، متخصص مسائل شین جیانگ نیستند و براساس مشاهدات سطحی می‌گویند همه چیز خوب است. درست است که دولت پلیسی در شین جیانگ مانند گذشته دیده نمی‌شود، اما هنوز آنجا حضور دارد. فرهنگ اویغور از بین رفته است. اعضای جامعه اویغور‌ها از سوی حکومت برای گردشگران مناطق دیگر به کار رفته شده اند تا برقصند و آواز بخوانند، اما صد‌ها هزار اویغور به خصوص نخبگان آنان در بازداشت به سر می‌برند". درست مانند مورد اکرام نورمهمت.

مقام‌های حکومتی در سال ۲۰۱۸ میلادی به او دستور داده بودند که به اورومچی رفته و گذرنامه اش را تحویل دهد، اما در آن زمان بازداشت نشد. شاید به همان خاطر بود که به گمان یکی از دوستان اش تصور می‌کرد از آن زمان به بعد از آزار و اذیت در امان خواهد بود.

"مایا وانگ" مدیر موقت چین سازمان دیده بان حقوق بشر می‌گوید: "اویغور‌هایی که در خارج از شین جیانگ در سایر استان‌های چین زندگی می‌کردند واقعا احساس امنیت داشتند. با این وجود، اکرام نورمهمت مثال متقابل غم‌انگیزی است که نشان می‌دهد اویغور‌ها باید بدون توجه به جایی که هستند در ترس به زندگی خود ادامه دهند. ما تخمین می‌زنیم که حدود نیم میلیون نفر در پایان سال ۲۰۲۲ در شین جیانگ محبوس شده اند و میانگین محکومیت آنان ۱۲ سال و نیم است".

این تخمین با موارد مستند شده در "پرونده‌های پلیس شین جیانگ" اثبات شده است. یکی از موارد مورد "عدال جان تی" است.

زمانی که به دوربین نگاه می‌کند خسته به نظر می‌رسد سوابق رسمی نشان می‌دهند که او دارای مدرک دیپلم است و گروه خونی اش AB به نظر می‌رسد. او به عنوان یک جوان ۱۸ ساله ظاهرا دو هفته را در یک مرکز تناسب اندام در اورومچی به تمرین ورزشی پرداخت. او در تاریخ ۲۸ اکتبر ۲۰۱۷ میلادی به اتهام تدارک انجام "اقدام تروریستی" دستگیر و به ۱۲ سال زندان محکوم شد.

نمونه دیگر فردی است که او را با نام مستعار"ئی" معرفی می‌کنیم. او متولد ۱۳ آگوست ۱۹۹۱ میلادی و تقریبا همسن نورمهمت است. گونه هایش در عکس زندانی می‌درخشد. نیرو‌های امنیتی خاطرنشان کردند که در مارس ۲۰۱۲ میلادی او و مادرش حدود یک ساعت به فایل صوتی پخش شده توسط پدرش در تلفن همراه خود در مورد مالیات‌های مذهبی، زنان محجبه و مردان ریش دار گوش دادند. او در تاریخ ۲۵ دسامبر ۲۰۱۷ میلادی به اتهام طراحی یک اقدام تروریستی به ۲۰ سال زندان محکوم شد.

اکرام نورمهمت در سالیان اخیر خود را به عنوان یک فیلمساز در پکن تثبیت کرده بود. او فیلم‌های تبلیغاتی و فیلم‌های کوتاه ساخته بود. هم چنین، برای شرکت در جشنواره‌های بین المللی فیلم از او دعوت به عمل آمده بود. شخصیت‌های اصلی در فیلم هایش اغلب اویغور بودند. گاهی اوقات او پیام‌هایی از نظر حکومت چین خرابکارانه را لابلای فیلم‌های می‌گنجاند و به مخاطب ارائه می‌کرد. برای مثال، در فیلم ۱۸ دقیقه‌ای "فیل در ماشین" ساخته او در سال ۲۰۲۰ میلادی یک زن چینی از قوم هان و دو اویغور با هم سوار تاکسی مشترکی می‌شوند.

دوربین آنان را در حالی که شبانه در پکن در جاده به سر می‌برند تعقیب می‌کند. زمانی که مسافران مرد با راننده تاکسی دوست می‌شوند زن احساس ناراحتی می‌کند. با این وجود، ترانه‌های اویغوری که آنان همراه با آواز می‌خوانند حتی پس از پیاده شدن از ماشین هنوز در ذهن آن زن باقی مانده بود بدان معنا که علیرغم رد اولیه فرهنگ اویغوری از سوی آن زن از قوم هان تصوری از آن فرهنگ در ذهن او باقی ماند.

نورمهمت در تشریح افکار خود درباره این فیلم گفته بود:"هر روز عادی، هر لحظه و هر ثانیه می‌گذرد، اما تجربیات ما منحصر به فرد و غیرقابل جایگزین هستند. زمانی که این تجربیات تبدیل به خاطره می‌شوند یک عمر با شما باقی می‌مانند چه خاطرات خوب و چه بد".

یکی از دوستان نورمهمت او را فردی با احساس عدات جویانه قوی و به عنوان فردی که هم ایویغور‌ها هم بسیاری از چینی‌های هان او را در زمره دوستان شان قلمداد می‌کردند توصیف می‌کند.

نورمهمت در دانشگاه مرمره استانبول در رشته مطالعات سینما تحصیل کرد و در سن ۱۸ سالگی شین جیانگ را به مقصد ترکیه ترک کرده بود. مدتی پیش یکی از دوستان اویغور دوران کودکی نورمهمت با او دیدار داشت، اما بعدا بازداشت شد. خانواده نورمهمت می‌گویند احتمالا بازداشت او نیز به دلیل دوستی اش با آن فرد بوده است. آدریان زنز محقق می‌گوید:"متاسفانه این یک الگوی بسیار معمول در چین است. مقام‌های حکومتی شبکه‌های روابط را می‌سازند. چه کسی با چه کسی چه کار دارد؟ سپس دستگیری‌ها شروع می‌شود".

با این وجود، حامیان نورمهمت دریافته اند که نام او در فهرستی که در سال ۲۰۲۰ میلادی به بیرون درز کرده بود ذکر شده بود فهرستی که توسط مقام‌های چینی تهیه شده و حاوی نام هزاران اویغور مانند او به همراه شماره شناسایی آنان بوده است. طبق این فهرست او یک "مظنون تروریسم" در نظر گرفته شده بود، اما خود از این ادعا بی خبر بود.

نورمهمت در اوایل سال جاری نیز تماس دیگری از مقام‌های شین جیانگ دریافت کرده بود. آنان به او گفتند به اورومچی برود، زیرا مدارک شناسایی هویتی اش گم شده است. این در حالیست که کارت شناسایی او گم نشده بود. نورمهمت نگران شده و در فکر خروج از کشور بود و پیش‌تر درخواست دریافت گذرنامه تازه را ارائه داده بود. در همان زمان، او مطمئن نبود که آیا واقعا باید چین را ترک کند یا خیر چرا که همه چیز از نظر حرفه‌ای برای او خوب پیش می‌رفت. در سال ۲۰۲۲ میلادی همسرش صاحب فرزند شد. نورمهمت اکنون اولین تولد پسرش را به عنوان متهم در شین جیانگ سپری خواهد کرد. محاکمه علیه او قرار است در تاریخ ۲۵ اکتبر آغاز شود. جزئیات بیش تری درباره پرونده او مشخص نیست.