ایران، شاهراه «اکو» شد

دولت سیزدهم تکمیل زنجیره کریدوری را از اولویت‌های اصلی خود قرار داد و توانست برگ طلایی در کریدور‌های بین المللی را از آنِ ایران کند، به گونه‌ای که ایران بار دیگر در منطقه غرب آسیا در راس توجه تجار وسرمایه گذاران کشور‌های مختلف قرار گرفت و در ششمین اجلاس اکو ایران به عنوان شاهراه ارتباطی شرق و غرب معرفی و مورد تاکید سران کشور‌ها واقع شد.

به گزارش خبرنگار حوزه دولت ایرنا، ایران شاهراه ارتباطی شرق و غرب؛ این کلیدی‌ترین محور سخنان سران کشور‌های عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) در ششمین اجلاس این سازمان بود. به گفته آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، نیمی از سران کشور‌ها در سخنرانی‌های خود نسبت به ترانزیت کالا از مسیر جمهوری اسلامی ایران تاکید و بر مزیت‌های مسیر ترانزیتی ایران در اتصال شرق و غرب و شمال و جنوب و محوریت و اهمیت نقش تنظیم‌گری ایران در این زمینه اتفاق‌نظر داشتند.

«صدیر جپاروف» رئیس‌جمهوری قرقیزستان در سخنان خود، همگرایی بر پایه منافع اقتصادی مشترک را عنصر کلیدی در آینده این سازمان برشمرد و حوزه‌های تجارت، حمل‌ونقل، لجستیک، امنیت انرژی و اطلاعات و فناوری ارتباطات را برای موفقیت اکو مهم ارزیابی کرد و خواستار همکاری اعضا در این محور‌ها شد.

«الهام علی‌اف» نیز در شانزدهمین اجلاس سران کشور‌های عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی، با بیان اینکه ساخت بخش مربوط به آذربایجان در کریدور شمال- جنوب و کریدور شرقی- غربی کامل شده گفت: در حال حاضر، در حال کار بر توسعه ظرفیت‌های حمل بار در بخش ریلی این دو کریدور هستیم.

وی با بیان اینکه تمام زیرساخت‌های ترانزیتی و لجستیکی آذربایجان در دسترس اعضای اکو قرار دارد، تصریح کرد که کشورش در ۲۰ سال گذشته، میلیارد‌ها دلار در بخش زیرساخت‌های حمل‌ونقل سرمایه‌گذاری کرده است.

به گفته علی‌اف کریدور ۷هزار و ۲۰۰ کیلومتری بین‌المللی شمال-جنوب، هند را از طریق بنادر چابهار و بندر عباس ایران به روسیه و فنلاند متصل می‌کند. شاخه غربی این کریدور از خاک جمهوری آذربایجان عبور می‌کند. بخشی از کریدور میانی شرق به غرب نیز از جمهوری آذربایجان عبور کرده و این کشور را از طریق ارمنستان یا گرجستان به ترکیه متصل می‌سازد.

تاکید ازبکستان بر استفاده از کریدور ایران

«میرضیایف» رئیس‌جمهور ازبکستان که میزبان این دوره از اجلاس اکو بود، از اعضای سازمان همکاری‌های اقتصادی خواست تا به توسعه کریدور ازبکستان، ترکمنستان، ایران و ترکیه کمک کنند. وی در این باره تصریح کرد: بیشتر اعضای اکو دسترسی مستقیم به دریا نداشته و کشور‌های محصور هستند. به طور همزمان، استفاده کامل از ظرفیت کریدور‌های حمل و نقل بین قاره‌ای که ما را به بازار‌های کلیدی در منطقه آسیا و اقیانوسیه، آسیای جنوبی، خاورمیانه و اروپا متصل و از سرزمین‌های ما عبور می‌کند، بسیار مهم است.

میدضیایف خاطر نشان کرد: در آینده، راه‌اندازی راه چند منظوره چین، قرقیزستان و ازبکستان و همین طور کریدور ترانس افغان به نفع تمامی کشور‌های عضو اکو خواهد بود.

موفقیت دولت سیزدهم در توسعه روابط تجاری و اقتصادی با کشور‌های همسایه

ایران برای ساماندهی به مبادلات چند هزار میلیارد دلاری منطقه و جهان، از موقعیت جغرافیایی برجسته‌ای برخوردار است و امنیت بالا در کنار تنوع مسیر‌های دریایی، زمینی و هوایی در کنار موقعیت استراتژیک منطقه‌ای باعث شده که نگاه بسیاری از کشور‌های شرقی و غربی را به خود جلب کند و این همان نکته‌ای است که در سخنرانی سران کشور‌های عضو اکو مورد تاکید قرار گرفت.

موفقیت سیاست‌های دولت سیزدهم در توسعه روابط تجاری و اقتصادی با کشور‌های همسایه و هدف، در یک سال گذشته باعث شده تا بسیاری از موانع در این مسیر برطرف شود و ایران بار دیگر در منطقه غرب آسیا، مورد توجه تجار و سرمایه‌گذاران کشور‌های مختلف قرار بگیرد. پیوستن ایران به سازمان شانگ‌های و اتحادیه اقتصادی «اوراسیا» هم فرصت‌های بی نظیری را در اختیار طرف‌ها قرار داده و ایران مصمم است کلیه موانع تعرفه‌ای و غیر تعرفه‌ای خود را در کوتاه‌ترین زمان ممکن برطرف کند.

به گفته کارشناسان، برخی تصمیمات در دولت دوازدهم باعث شده تا نقش ایران در کرویدور‌های بین‌المللی کمرنگ شود، اما توسعه کریدور‌های ارتباطی از شرق به غرب در دولت دولت سیزدهم با اقداماتی که انجام داد، آب رفته را به جوی برگرداند. دسترسی به آب‌های آزاد و قرار گرفتن در مسیر ترانزیت کالا، یکی از مهم‌ترین پارامتر‌های توسعه اقتصادی است؛ چه بسا کشور‌هایی که به سبب قرار گرفتن در مسیر تبادلات تجاری، توانستند رشد خوبی داشته باشند و از سوی دیگر کشور‌هایی که محصور در خشکی هستند و دسترسی به آب‌های آزاد ندارند، با مشکلات عدیده‌ای برای پیوستن به جریان تجارت جهانی مواجه هستند.

با توجه به اینکه در طی دهه‌های اخیر به ‎دلیل ضعف سازمان‌دهی سیاسی فضا و مشکلات مدیریتی در دولت قبل، توسعه کریدور‌ها صورت نگرفت این دولت اهتمام خود را برای توسعه کریدور‌ها به کار گرفت و این امر، از نگاهش مغفول نماند و نتایج تلاش‌ها و اقدامات دولت آیت‌الله رئیسی در این زمینه به ثمر نشست. با این تفاسیر، توسعه کریدور‌های منطقه‌ای که در دستور کار اجلاس اکو قرار گرفت، یکی از مهم‌ترین محور‌هایی است که زمینه را برای تحقق اهداف اقتصادی تعریف شده کشور‌های عضو فراهم خواهد کرد.

گسترش دیپلماسی اقتصادی با توسعه کریدور‌ها

توسعه کریدور‌ها افزون بر ارتقاء جایگاه کشور از منظر اقتصادی، تجاری، سیاسی و نظامی، می‌تواند دیپلماسی اقتصادی ایران را نیز گسترش دهد، زیرا کریدور‌های حمل‌ونقلی و ترانزیتی شریان‌های حیاتی در کالبد اقتصاد هستند و توسعه اقتصادی با وجود این کریدور‌ها همبستگی دارد. در دنیای مدرن، کریدور‌ها و زیرساخت‌های حمل‌ونقل از جمله مهم‌ترین پیش‌نیاز‌های پیشرفت تلقی می‌شوند و در ایران نیز بر اهمیت توسعه این شریان‌ها تاکید فراوان وجود دارد.

ایران از دیرباز، مسیر عبور و اتصال شرق و غرب جهان بوده و به همین دلیل، راه‌های فراوانی در کشور از سمت شرق به سمت غرب گسترده شده که از لحاظ تاریخی می‌توان به «جاده ابریشم» به عنوان یکی از مهم‌ترین مسیر‌های بین‌المللی ایران اشاره کرد.

راهگذر شمال به جنوب که راهگذر راهبردی و مهمی برای کشور‌های در مسیر این کریدور یعنی روسیه، ایران، آذربایجان و هند و همچنین کشور‌های حاشیه این راهگذر به شمار می‌رود، می‌تواند در بهره‌مندی کشور‌ها از اثرات مثبت این کریدور نقش ایفا کند. تکمیل این کریدور و بهره‌مندی از آن در کنار درآمد‌های مختلفی که در کشور وجود دارد می‌تواند درآمد خوبی از ترانزیت را نصیب جمهوری اسلامی ایران کند.

تکمیل زنجیره کریدوری؛ از اولویت‌های اصلی آیت‌الله رئیسی

سال‌های سال است که راجع به تکمیل کریدور‌ها صحبت می‌شود، اما تا پیش از این، هیچ دولتی نتوانست گام عملی در این زمینه بردارد، اما به گفته مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی، تکمیل زنجیره کریدوری از تأکیدات اصلی رئیس‌جمهور است و در عین حال، تکمیل کریدور‌های شمال- جنوب کشور از مهم‌ترین اولویت‌های توسعه شبکه حمل ونقلی به شمار می‌رود.

البته نبود خط ریلی در مسیر رشت – آستارا یکی از حلقه‌های مفقوده کریدور شمال – جنوب محسوب می‌شود که دولت سیزدهم در تلاش برای راه‌اندازی آن در قرارداد‌هایی با روسیه است. در عین حال که برای فعال‌سازی همه ظرفیت‌های کریدور شمال – جنوب نیازمند تقویت شبکه حمل و نقل در دریای خزر، از طریق ایجاد ارتباط بیشتر با بنادر روسیه و سایر کشور‌های این حوزه هستیم.

برخی همسایگان ایران مانند قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و افغانستان محصور در خشکی هستند و برای رسیدن به دریا، باید از طریق ایران کالا‌های خود را حمل کنند. بهره‌مندی ایران از کریدور‌ها از جمله کریدور شمال‌-جنوب، از این منظر، بسیار حائز اهمیت است. این کریدور، می‌تواند دیپلماسی سیاسی ــ اقتصادی ایران در قفقاز را بیش از پیش فعال و نقش‌آفرین کند. تکمیل کریدور شمال‌-جنوب علاوه بر توسعه ترانزیت بین‌المللی و استفاده از ظرفیت‌های سرزمینی، یک منبع درآمد پایدار برای ایران است.

پیش‌بینی می‌شود با عملیاتی‌شدن این کریدور، ایران سالانه حدود ۲۰میلیارد دلار درآمد از این مسیر ترانزیتی کسب کند که می‌تواند تا حدی وابستگی کشور به درآمد‌های نفتی را کاهش دهد. ظرفیت ترانزیت کریدور شمال‌- جنوب، ۳۰ میلیون تن در سال است، اما در حال حاضر ایران از دو میلیون تن این ظرفیت بهره می‌برد.

توسعه جایگاه ایران در کریدور‌ها چه مزایایی دارد؟

نتایج بازیابی نقش ترانزیتی ایران را در چند مزیت می‌توان تعریف کرد؛ مزیت نخست، کاهش جدی وابستگی ایران به درآمد نفتی است؛ ایجاد و توسعه مسیر ترانزیتی علاوه بر دریافت عواید ترانزیتی از دولت‌های خارجی، مشاغل زیادی را در داخل کشور فعال می‌کند.

مزیت دوم، بازیابی نقش فرهنگی ایران در حوزه تمدنی ایران بزرگ است؛ توسعه پیوند فرهنگی با کشور‌های همسایه، از جمله کشور‌های شمالی، شرقی و غربی به واسطه اتصال ترانزیتی، می‌تواند در بلندمدت نفوذ سیاسی و اقتصادی ایران را افزایش دهد. مزیت سوم، توسعه اجباری بنادر مهم ایران از جمله بندر چابهار و شهید رجایی است.

مزیت چهارم، گره‌خوردن منافع کشور‌های منطقه به منافع ایران است که وزن ژئوپولیتیک ایران در منطقه را رشد می‌دهد؛ این مساله دست ایران را در بازی با قدرت‌های بزرگ جهانی باز خواهد کرد. با توجه به اینکه ایران تلاش می‌کند نظم جدیدی در منطقه جنوب غرب آسیا شکل دهد، بازیابی جایگاه کریدوری ایران، در این بین راه‌گشا خواهد بود.

مزیت پنجم، تبدیل ایران به چهارراه ترانزیتی جهان است که علاوه بر بی‌اثرکردن تحریم‌ها، با افزایش گردشگری تجاری و تفریحی، همگرایی در منطقه را به نفع ایران افزایش می‌دهد. البته ناگفته نماند که زمینه اتفاقی که در ششمین اجلاس اکو رخ داد، در اجلاسی که ۱۱ آبان ماه در شهر تاشکند ازبکستان برگزار شد، فراهم گشت.

در آن اجلاس، سهم ترانزیت شرقی ایران از حجم ترانزیت چین به اروپا به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش پیدا خواهد کرد. این در حالی بود که قرار شد یکسان‌سازی تعرفه‌ها، رویه‌های حمل‌ونقلی و فرایند‌های مرزی در چهارچوب پروتکل امضا شده میان کشور‌ها به اجرا گذاشته شود که بر این اساس، پیش‌بینی می‌شود بتوان سهم قابل توجهی از حجم ترانزیت چین به اروپا را به مسیر ترانزیت شرقی‌-غربی ایران جذب کرد.

ضرورت تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی منطقه اکو با مشارکت بانک توسعه آسیایی، تکمیل حلقه‌های مفقوده ریلی و جاده‌ای و همچنین راه‌های تجاری‌سازی و تقویت کریدور‌های منطقه‌ای از جمله اسلام‌آباد -تهران-استانبول، آلماتی-تهران-استانبول و کریدور‌های شرقی- غربی برای اتصال چین به اروپا و همچنین مسیر‌های دریایی خزر، از دیگر مواردی بود که نمایندگان کشور‌های عضو اکو درباره آن به گفتگو پرداختند و تصمیماتی درخصوص آن اتخاذ شد.

با این تفاسیر، برگ طلایی ایران در کریدور‌های بین‌المللی را می‌توان تلاقی کریدور‌های شرق به غرب با شمال به جنوب عنوان کرد.