نام خیابان‌هایی که پس از جنگ جهانی دوم تغییر کردند

در سال ۱۳۲۲ پس از پایان جنگ جهانی دوم سران متنفقین در سفارت اتحاد جماهیر شوروی در تهران دور هم جمع شدند و تصمیمات مهم پس از جنگ گرفته شد. در گفتگوی زیر ارتباط این کنفرانس با تغییر نام سه خیابان تهران را که پس از این رخداد صورت گرفت می‌خوانید.

به گزارش همشهری آنلاین، «نصرالله حدادی»، تهران‌شناس، با اشاره به اینکه بعد از کنفرانس تهران تصمیم گرفته شد نام سه خیابان همزمان تغییر کند، می‌گوید: «هر سه خیابان به نام‌های سران دول پیروز در جنگ جهانی دوم و شرکت‌کنندگان کنفرانس تهران یعنی استالین، چرچیل و روزولت نامیده شد. اما باید توجه داشت که دو روزولت در تاریخ سیاسی امریکا وجود داشته است؛ یکی فرانکلین روزولت که سی و دومین رئیس جمهور ایالت متحده از حزب دموکرات بود و دیگری تئودور روزولت از حزب جمهوریخواه منتخب بیست و ششمین دوره ریاست جمهوری ایالت متحده. اما آن که در کنفرانس تهران شرکت کرد فرانکلین بوده است.»

با اینکه بنا به اظهار رهبر معظم انقلاب، «سران ۳ کشور بدون اجازه و ویزا و بدون اطلاع سران بی‌عرضه آن زمان وارد کشور شدند و جلسه‌ای گذاشتند، شاه ایران محمدرضا وارد جلسه این‌ها شد، چرچیل و روزولت حتی جلوی او بلند نشدند و تحقیرش کردند. استالین فقط بلند شد و بعد‌ها در خاطرات کمونیست‌ها نوشتند برای اینکه او را جذب کنند جلوی او بلند شد.»، اما سران کشور از این اتفاق خوشنود و راضی بودند بطوری که گلشائیان، شهردار وقت تهران، چند ماه بعد از سه تابلو سنگی به نام روسای جمهور سه کشوری که سرنوشت پایان جنگ جهانی دوم را در سفارت شوروی رقم زده بودند، رونمایی کرد.

خیابان روزولت

چند ماه پس از کنفرانس، اولین رونمایی از تابلو خیابان روزولت صورت گرفت و تا مدتی بعد از انقلاب هم به همین نام خوانده می‌شد. اما بعد از ترور دکتر محمد مفتح که یکی از اصلی‌ترین اعضای تشکیل کمیته استقبال از امام خمینی در بهمن ۵۷ بود، نام خیابان روزولت به شهید دکتر مفتح تغییر نام داد. او که ۲۷ آذر ماه سال ۱۳۵۸ مقابل دانشکده الهیات واقع در این خیابان توسط گروه فرقان به‌همراه دو محافظش به شهادت رسید، دکترای فلسفه داشت و قبل از پیروزی انقلاب به چاپ مقالات در روزنامه‌ها و مجلات اسلامی و سازماندهی نیرو‌های انقلابی علیه حکومت پهلوی شهره بود.

خیابان شهید مفتح کنونی واقع در منطقه ۶ شهرداری خیابانی جنوبی - شمالی است که از دروازه شمیران در جنوب شروع می‌شود، از تقاطع طالقانی عبور می‌کند و به میدان هفت تیر می‌رسد. ادامه این خیابان به سمت شمال تا خیابان بهشتی، مفتح شمالی نام دارد.

خیابان استالین

دومین خیابانی که پس از کنفرانس تهران تغییر نام داد خیابان قوام‌السلطنه خوانده می‌شد که به نام استالین رونمایی شد. این خیابان در امتداد خیابان سی‌تیر کنونی تیر قرار دارد و از تقاطع جمهوری تا نوفل لوشاتو کشیده شده است. «نصرالله حدادی» از نام این خیابان می‌گوید که چندان تناسبی با محتوای آن ندارد: «این خیابان تا کنون چندین اسم عوض کرده است. خیابان‌های قزاقخانه، موزه، رافائل، قوام‌السلطنه و سی‌تیر. به نظر من انتخاب نام سی‌تیر برای این خیابان چندان مرتبط نیست. در این خیابان هیچ اتفاقی مرتبط با ۳۰ تیر سال ۱۳۳۱ رخ نداده. تنها دلیل انتخاب این نام، وجود خانه قوام‌السلطنه در این خیابان بوده است.»

به دلیل وجود بنا‌های مذهبی و تاریخی مانند آتشکده آدریان، کلیسای حضرت مریم، مسجد حضرت ابراهیم (ع) و کنیسه حییم این خیابان به نام خیابان ادیان هم مشهور است. پس از پیروزی انقلاب برای زنده نگه داشتن نام میرزا کوچک خان جنگلی و نهضت جنگل که علیه استیلای شوروی فعالیت می‌کرد، خیابان استالین به میرزا کوچک خان جنگلی تغییر نام یافت.

خیابان چرچیل

سومین خیابان به دلیل وجود سفارت انگلستان به نام نخست وزیر بریتانیا «وینستون چرچیل» نامگذاری شد. این خیابان شرقی-غربی از خیابان فردوسی تا خیابان حافظ کشیده شده و در واقع در ضلع شمالی سفارت انگلستان را در بر می‌گرفت. در دههٔ ۱۳۶۰ خیابان چرچیل به خیابان بابی ساندز تغییر داد. این مبارز ایرلندی پس از ۶۶ روز اعتصاب غذا در سن بیست و هفت سالگی در زندان درگذشت. پس از انتشار خبرفوت بابی ساندز، تعدادی از دانشجویان به دولت پیشنهاد می‌کنند که نام خیابان مجاور سفارت انگلیس از چرچیل به بابی ساندز تغییر داده شود. در پی رسمی شدن نام این خیابان، سفارت بریتانیا مجبور شد هنگام ارسال نامه به سفارتشان در ایران آدرس را به صورت «تهران - خیابان بابی ساندز» بنویسند و برای اینکه در مکاتبات مجبور به استفاده از نام "بابی ساندز" نشود، دری را در جهت مخالف خیابان بابی ساندز احداث کند تا آدرس‌های خود را با توجه به در جدید بنویسد!

این خیابان در دهه ۷۰ به نوفل لوشاتو تغییر نام داد. نوفل لوشاتو نام دهکده‌ای در فرانسه است که امام خمینی مدتی در دوران تبعید آنجا اقامت کردند. سال ۱۳۴۲ زمانی که محمد رضا شاه از حضور امام خمینی (ره) بشدت وحشت کرده بود ایشان را به عراق تبعید کرد. سپس با همکاری صدام حسین امام را مجبور به ترک عراق کردند. با پیشنهاد ابراهیم یزدی امام به فرانسه رفتند و مدت کوتاهی در آپارتمانی در مرکز پاریس اقامت داشتند. بعد از مدتی ایشان به ویلای یکی از انقلابیون در نوفل لوشاتو نقل مکان کردند که تا زمان بازگشت به ایران آنجا ساکن بودند.