در حالی که نهاد‌های حقوق بشری و بازیگران جهان کماکان درگیر فعل و انفعال‌ها و محدودیت‌های اعمالی طالبان و نقض حقوق بشر در افغانستان هستند، مخالفان به بهانه برگزاری دو نشست امنیتی در دوشنبه (پایتخت تاجیکستان) و وین (پایتخت اتریش)؛ گردهم آمده و تلاش کردند تا با تکیه بر چنین کنفرانس‌هایی راهی برای پایان دادن به وضعیت حاکم بر افغانستان بیابند. نشست‌ها در حالی برگزار شد که گروهی از ناظران با اشاره به چند صدایی حاکم بر افغانستان که ریشه در مولفه‌های قومی، زبانی و مذهبی دارد، بر این باورند که عدم اجماع نظر، مهم‌ترین مانع پیش روی منتقدان طالبان محسوب می‌شود. با این همه، آنگونه که گزارش‌ها می‌گویند، منتقدان در نشست وین توانستند در باب سندی واحد که از آن تحت عنوان «نقشه راه» یاد شده، به توافق دست یابند؛ توافقی که گروهی از تحلیلگران آن را گامی نخست برای وحدت نظر و گروهی دیگر، سندی نمادین قلمداد می‌کنند.
به گزارش اعتماد، اسماعیل خان که در اواسط دهه ۷۰ زندگی خود قرار دارد در گردهمایی دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، تاکید داشت که تنها دو راه برای آزادی افغانستان وجود دارد: گفتگو یا جنگ. به باورش مذاکره با طالبان هرگز کارساز نبوده است. پس جنگ تنها گزینه باقیمانده است. اما این موضع‌گیری ظاهرا در نشست وین مورد استقبال قرار نگرفت. با وجودی که در اعلامیه سال ۲۰۲۲ این نشست تاکید شد که شرکت‌کنندگان از مقاومت علیه طالبان حمایت می‌کنند، مدتی که گذشت، رهبران و احزاب سیاسی از مقاومت مسلحانه علیه طالبان حمایت قابل‌توجهی نکردند. رهبران حزب جمعیت اسلامی از جمله عطامحمد نور و صلاح‌الدین ربانی بر اتحاد و همبستگی تاکید کردند و از دستیابی به اتفاق‌نظر بر ادامه مبارزه علیه طالبان سخن گفتند.
ناظران می‌گویند، دو سال بعد از بازگشت طالبان به قدرت، قرار بود این گردهمایی‌ها، فرصتی برای گروه‌های مخالف باشد تا طرحی جهت اصلاح مسیر این کشور ارایه کنند. کشوری که امروز بیش از هر زمان دیگر درگیر جنگ داخلی، قوم‌گرایی، ایده‌های رادیکال و نگران‌کننده است. برخی از تحلیلگران غربی انگشت اتهام را به سوی گروهی از چهره‌های برجسته افغان و منتقد طالبان نشانه رفته و مدعی‌اند، این مقوله که چهره‌های برجسته افغان قادر به کنار گذاشتن کیش‌های شخصیتی و جاه‌طلبی‌های‌شان نیستند، برای آینده افغانستان چالش‌برانگیز خواهد بود. رحمت‌الله نبیل، رییس سابق سرویس‌های امنیتی افغانستان در دوران جمهوری، از فقدان شفافیت، بینش و اجماع - در میان اپوزیسیون و در کل جهان انتقاد کرد و گفت که نبود این سه گزاره به طالبان اجازه داده تا قدرت خود را تثبیت کند. با این همه گروهی دیگر باور متفاوتی دارند و با استناد به ترکیب جمعیتی جماعت حاضر در نشست‌ها؛ همان‌هایی که بیشترین محدودیت‌ها را تحمل کرده و خواهان تغییراتی برجسته هستند، رهبری احمد مسعود برای گذار از بحران حاکم را امیدوار‌کننده می‌دانند.
چند صدایی میان مخالفان در حالی است که شواهدی مبنی بر رویکرد تند طالبان در قبال مردم افغانستان و تهدید آن‌ها برای امنیت جهانی بالاخص بازیگران منطقه در این دو سال ثبت شده است. چندین آژانس مرتبط با سازمان ملل از نقض مداوم حقوق بشر و حمایت از گروه‌های رادیکال توسط طالبان در سراسر منطقه و حتی اروپا نوشته‌اند. دولت مجارستان می‌گوید که طالبان در قاچاق افراد برای جمع‌آوری پول جهت ترور دست دارد. نبیل در گفتگو با فارین پالسی تاکید داشت در منطقه‌ای درگیر سلاح هسته‌ای، طالبان می‌تواند برای به دست آوردن این سلاح هولناک گام‌هایی جدی بردارد، اما نه برای استفاده، برای سود. ناظران می‌گویند عدم توجه بین‌المللی به تهدید طالبان در افغانستان، زمینه را برای آنچه هانس یاکوب شیندلر، مدیر ارشد پروژه مبارزه با افراط گرایی مستقر در برلین و نیویورک، از آن تحت عنوان «بازگشت گذشته به آینده» یاد می‌کند، فراهم کرده است.
در این میان، حمایت گروهی از بازیگران از طالبان به تهدیدی جدی علیه خود این گروه تبدیل شده است. پاکستان که از طالبان برای خنثی کردن جاه‌طلبی‌های هند برای رهبری منطقه‌ای حمایت می‌کرد، از حملات رادیکال متعدد توسط گروه وابسته به کابل، بالاخص تحریک طالبان پاکستان که هدف آن از بین بردن دولت پاکستان بود، آسیب دیده است. تاجیکستان که همیشه محتاط و در عین حال عمل‌گرا است، تهدید طالبان را درک می‌کند، زیرا در سال جاری چندین حمله را خنثی و اسلحه، مهمات، مواد و پول نقد را ضبط کرد. شیندلر تاکید دارد که سازمان ملل متحد با محدودیت مواجه است: از یک سو، این سازمان گروگان است و برای امنیت کارمندان خود در افغانستان به طالبان وابسته و در عین حال در جست‌وجوی راهی برای کاهش بحران انسانی است، «خودارزیابی» جدید سازمان ملل هیچ آینده جدیدی را برای آینده پس از طالبان ارایه نمی‌دهد. در باب مقابله با این تهدید‌ها پاسخ‌های کمی در دوشنبه و وین ارایه شد.
اسماعیل خان در حالی که رهبری یک گروه نظامی در هرات را بر عهده داشت، در نشست دوشنبه نتوانست راه‌حل منسجمی برای خروج از بحران حاکم ارایه دهد، از همین رو گروهی مدعی‌اند حضور امیر هرات ناامید‌کننده بود؛ آن‌ها اسماعیل خان را تجسم گارد قدیمی شکست‌خورده می‌دانند. یکی از نمایندگان که نخواست نامش فاش شود، گفت: بازگشت اسماعیل خان تفاوتی را ایجاد نخواهد کرد. خان ظاهرا نماینده شورای عالی مقاومت ملی، ائتلافی از جنگ‌سالاران مانند عبدالرشید دوستم بود.
اما در باب احمد مسعود، نظر‌ها متفاوت است. مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی، غایب بزرگ نشست دوشنبه و حاضر برجسته نشست وین بود. بسیاری از جوانان افغان که به او به عنوان رییس‌جمهور آینده امید دارند، اکنون شاهد کیش شخصیتی هستند که آینه پدرش، رهبر سابق ائتلاف شمال، احمد شاه مسعود است. از همین رو شیندلر گفت که فارغ از بی‌میلی برای بازگشت به جنگ در افغانستان، با رصد کردن خواسته‌های نسل جوان افغانستان متوجه خواهید شد که چه کسانی باید در داخل خیمه بمانند تا ظهور دیدگاه بدیل برای افغانستان فراتر از مرز‌ها را تسهیل کنند.
