حصار کشی محوطه تئاتر شهر؛ طرحی مبهم با طرفداران و منتقدانی سرسخت

فرارو- ظهر روز شنبه ۲ دی ماه، کلنگ ایجاد حریم یا حصار برای مجموعه فرهنگی هنری تئاتر شهر با حضور مسئولان تئاتر و ارشاد بر زمین زده شد. پروژه‌ای که مسئولان برای نهایی شدن آن وعده یک ساله داده اند.

به گزارش فرارو، سیدمحمدجواد طاهری، بازیگر، کارگردان و رئیس مجموعه تئاترشهر یکی از مهمترین علل این تصمیم را حضور معتادان و دعوا‌های خشن اطراف ساختمان تئاترشهر، روشن کردن آتش مقابل درب وردی این مجموعه و حضور گسترده دست‌فروشان اطراف پارک دانشجو مطرح کرده است.

تئاتر شهر را به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه‌های نمایش تئاتر ایران، می‌توان از مهمترین بنا‌هایی دانست که در طول هفته تعداد زیادی از تئاتری‌ها را به سمت سالن‌های خود جذب می‌کند. تاریخ ساخت این مجموعه به سال ۱۳۴۶ باز می‌گردد و در سال ۱۳۵۱ با اجرای نمایش باغ آلبالو، در‌های سالن اصلی این مجموعه به روی علاقه‌مندان تئاتر گشوده شد. تغییرات فضای اطراف این مجموعه در طول سال‌های مختلف، شامل حذف نرده‌هایی است که حدود ۳ دهه پیش اطراف تئاتر شهر وجود داشت و در دوران شهرداری غلامحسین کرباسچی در دهه هفتاد، این نرده‌ها حذف شد. حالا با گذشت چندین دهه دوباره حصارکشی اطراف تئاتر شهر شروع شده است. ایده‌ای که موافقان و مخالفانی دارد.

مسئله حصار کشیدن و نکشیدن نیست

اگرچه وضعیت فضای اطراف تئاتر شهر همیشه موضوع مهمی بوده، اما برخی هنرمندان معتقدند مسئله چیزی فراتر از دیوار کشیدن یا نکشیدن است. بهرام ابراهیمی، بازیگر تئاتر و سینما در این باره به فرارو گفت: «یادم هست آن زمانی که پای من به تئاتر شهر رسید، دور تئاتر شهر نرده وجود داشت و تئاتر شهر از پارک دانشجو جدا بود. حتی دور پارک دانشجو هم حصار بود یعنی دو حصار کنار هم، با راهی که بین این دو حصار باز بود. من آن شرایط را که حصار دور فضای تئاتر شهر بود، دوست نداشتم، اما به دلایلی به نظرم می‌رسد که به لحاظ امنیت آمد و شد اهل تئاتر می‌توان حصار را پذیرفت. اما مشروط بر آن که خبری از نگهبانی و حراست در این حصار‌ها وجود نداشته باشد. وجود نگهبانی منفی است چرا که اهالی تئاتر که خانه خود را خراب نمی‌کنند. مردمی هم که در این محوطه حضور دارند، می‌خواهند با عبور از حصار‌ها در فضای هنر شرکت کرده و تئاتر ببینند. منظورم از این مردم، بیننده‌های اصلی تئاتر است. نمی‌توانم بگویم که مثبت یا منفی بودن این اقدام چقدر اهمیت دارد، حصار داشتن و نداشتن چقدر اهمیت دارد، فقط این را می‌دانم که معمولا برخی از افراد که جای آن‌ها دور تئاتر شهر نیست، در این فضا حاضرند. مجموعه تئاتر شهر یک موقعیت جغرافیایی است که همه مایلند از آن عبور کنند.»

وی افزود: «حصار کشیدن و نکشیدن اهمیت بسزایی ندارد، آن شخصی که می‌خواهد در فضای تئاتر شهر وقت خود را به بطالت بگذراند و بی هدف در این فضا حضور دارد، اگر لازم بداند از روی نرده‌ها می‌پرد، همانطور که وقتی کنار خیابان نرده گذاشته می‌شود که مردم از روی خط عابر عبور کنند نیز، ملت باز هم از روی نرده می‌پرند، بنابراین نمی‌توانم بگویم که چقدر مهم است حصار داشته باشیم یا نه. حصار به لحاظ حفظ شأن یک محیط فرهنگی شاید ایده بدی نباشد، اما اگر قرار باشد هنرمندان را از مردم جدا کند، به نظرم می‌رسد که باید بگویم نه. ایده خوبی نیست.»

از شلوغی محوطه تئاتر شهر تا اشکالات خروجی مترو

مسئله شلوغی محوطه اطراف تئاتر شهر، تعبیه ورودی مترو در محدوده تئاتر شهر و حضور دستفروشان و افراد متفرقه در این فضا از مدت‌ها پیش مورد نقد برخی هنرمندان بود. امیرجعفری از جمله اولین افرادی است که در اواخر دهه هشتاد به این موضوع واکنش نشان داد و نسبت به حضور بازارچه‌های فروش لباس و سایر اقلام در اطراف تاتر شهر اعتراض کرد. اما همچنان به ویژه در فصل تابستان انواع و اقسام فروشنده‌ها و حتی بلال فروشان در محوطه اطراف تئاتر شهر حضور دارند.

ایرج راد، هنرمند عرصه تئاتر درباره درخواست‌های اهالی تئاتر برای کاهش حضور فروشنده‌ها و دوره گرد‌ها در محوطه تئاتر شهر گفت: «بار‌ها جلساتی با حضور نماینده شهرداری، نماینده شورای شهر، رئیس پلیس تهران، نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نمایندگان خانه تئاتر برای مسئله حضور دست‌فروشان و تعیین حدود حریم مجموعه تئاتر شهر برگزار شد، اما نتیجه این جلسه که رضایت‌بخش هم بود، هیچ‌وقت اجرایی نشد. در سال‌های قبل فضای بین پارک دانشجو و تالار وحدت به‌عنوان یک گذر فرهنگی تعریف شده بود که امیدوارم با تلاش‌های اداره کل هنر‌های نمایشی و دیگر سازمان‌های مرتبط، فضایی آبرومند برای فعالیت‌های هنری و فرهنگی به وجود بیاید. به‌طور مثال فروش کتاب توسط عزیزانی که از این راه امرارمعاش می‌کنند، یکی از اتفاقاتی است که می‌تواند در این فضا اجرایی شود. مسئله ما در حقیقت این است که هر فضایی امکانات مختص به خود را دارا باشد و فضای فرهنگی مثل مجموعه تئاتر شهر هم باید امکانات و فضای اطرافش با مشخصات و مختصات فرهنگی و هنری آن همخوانی داشته باشد»

اگرچه بسیاری از هنرمندان نسبت به شرایط ایجاد شده در فضای اطراف تئاتر شهر نارضایتی دارند، اما ایده‌های مختلفی برای پاکسازی این محوطه وجود دارد. برخی، استفاده از دیوار‌های شیشه‌ای را پیشنهاد می‌دهند و برخی دیگر می‌گویند مسئله اصلی پاکسازی فضای پارک است نه حصارکشی در اطراف بنای تئاتر شهر. رضا کیانیان از افرادی است که نسبت به وجود ایستگاه مترو در حریم مجموعه‌ی تئاتر شهر، گلایه‌مند است و شلوغی این فضا را به وجود مترو مرتبط می‌داند. گلایه‌ای که با کشیده شدن دیوار نیز تغییری در ازدحام محدوده تئاتر شهر ایجاد نمی‌کند. او در این باره گفت: «در آن دوره، تمام هنرمندان تئاتر و حتی زنده‌یاد آقای سمندریان در مجموعه‌ی تئاتر شهر جمع شدیم و از شهرداری و مسوولان مترو خواستیم تا این ایستگاه را در حریم تئاتر شهر نسازند. ما از آن‌ها خواستیم این ایستگاه در ضلع دیگر پارک «دانشجو» ساخته شود و قرار هم بود چنین شود؛ اما متأسفانه این اتفاق نیفتاد و با ساخته شدن این ایستگاه، به زیبایی تئاتر شهر لطمه زده شد. در آن دوره، هنرمندان تئاتر می‌توانستند به‌دلیل این بدقولی، شلوغ کنند، اما نکردند و ما خیلی منطقی با این قضیه کنار آمدیم؛ ولی مترو نباید زیر حرف خود می‌زد.»

طرحی که هنوز در هاله‌ای از ابهام است

سروناز امتیازی، طراح حصار مجموعه تئاتر شهر وعده داده است که این حصار مردم را از تئاتر جدا نمی‌کند. با این وجود طرح‌های سه بعدی منتشر شده از این حصارکشی نیز نامشخص هستند و نمی‌توان با قطعیت گفت قرار است ورود به محدوده اطراف تئاتر شهر به معنای عبور از یک حراست یا مسیر ویژه با بازرسی خاصی باشد یا ورود به این محدوده برای عموم آزاد است و حصار صرفا با هدف پیشگیری از ورود افراد متفرقه طراحی شده است.

معمار طرح حریم مجموعهٔ تئاتر شهر گفت: «تلاش ما ایجاد حریم امن است تا هنرمندان تئاتر در فضایی امن‌تر و آزادتر به فعالیت بپردازند و قرار نیست مجموعه را از مردم جدا کنیم؛ چون مردم باید فرهنگ را ببینند. پس هیچ سانتی از کار پیدا نمی‌کنید که ما انقطاعی میان بنا و مردم ایجاد کرده باشیم. حریم و حائلی که داریم، دیوارهٔ شفاف مواجی است و قسمت‌هایی مانند مترو، هواکش‌ها یا ورودی‌ها، هر یک، مانند صحنهٔ تئاتر خواهند شد. یعنی حریم تئاتر شهر، خود، یک صحنهٔ تئاتر است که مردم از لا‌به‌لای آن حرکت می‌کنند. تیغه‌هایی که با آن‌ها حریم را ایجاد کرده‌ایم، همچون نگاتیو‌هایی است که پشت هم حرکت می‌کند.»

با این وجود طرحی که اول هفته جاری کلید خورد، مود نقد برخی کارشناسان قرار دارد. علی اعطا، سخنگوی شورای شهر پنجم پایتخت معتقد است، عملیات خالص سازی که امروزه در ادبیات سیاسی کشور مفهوم‌سازی و تثبیت شده است، از حوزه نیرو‌های سیاسی فراتر رفته و در «عرصه عمومی» و «فضا‌های شهری» در حال اجرا شدن است. وی در اکانت توییتر خود نوشت: «معمار محترم حصار تئاتر شهر، که امروز از او و طرحش رونمایی کرده‌اند، بهترین انتخاب بوده؛ مصداق شایسته «اپراتور کارفرما» به جای معمار! انتقاد از اپراتورِ کارفرما، آدرس غلط دادن است. خالص‌سازی در فضای عمومی شهر، مجری گوش به‌فرمان می‌خواهد. اپراتور می‌خواهد، معمار نمی‌خواهد.»

با وجود این که کلنگ اجرای این طرح رسما بر زمین خورده است، اما مسئولان اعلام کرده اند این طرح تا سال آینده تکمیل خواهد شد؛ بنابراین تا پایان طرح، مشخص نیست که قرار است طرح مذکور با چه مکانیسمی عمل کند و تا چه حد در اعتلای فضای تئاترشهر موفق عمل می‌کند.