ظهور و سقوط امپراتوری‌ها؛ قدیمی‌ترین امپراتوری ثبت شده تاریخ کدام است؟

این یک کلیشه رایج است که بگوییم امپراتوری‌ها ظهور و سقوط می‌کنند، اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید که قدیمی‌ترین امپراتوری در تاریخ ثبت شده کدام است؟ خب به نظر می‌رسد این عنوان به امپراتوری اکد، اولین امپراتوری چند ملیتی شناخته شده در جهان، تعلق دارد.

به گزارش یورونیوز فارسی، نشریه آی‌اف‌ال ساینس در مطلبی به اولین امپراتوری ثبت شده در جهان پرداخته است. طبق این گزارش، امپراتوری اکد برای مدت کوتاهی بین ۲۳۳۴ تا ۲۲۱۸ قبل از میلاد مسیح وجود داشت و توسط سارگون بزرگ (یا سارگون اکد)، احتمالاً مشهورترین فرمانروای آن تأسیس شد. اما با وجود عمر نسبتا کوتاه آن، این امپراتوری باستانی مجموعه‌ای از «اولین‌های» جهانی را رقم زد که توسط فرمانروایان بعدی تکرار و استانداردسازی شد.

این امپراتوری با مرکزیت شهر اکد، منطقه جنوب بین‌النهرین (عراق باستان) را متحد کرد که قبلاً توسط دولت-شهر‌های رقیب (از جمله اور، اوروک، لاگاش، کیش، ماری و ابلا) اداره می‌شد. هر کدام از این دولت‌شهر‌ها حاکمان سلسله‌ای خود را داشتند.

طبق این گزارش، شهر اکد (آگده) هنوز توسط باستان شناسان شناسایی نشده است، اما تصور می‌شود در امتداد ساحل غربی رود فرات، جایی بین شهر‌های باستانی «سیپار» و «کیش» واقع شده باشد. با این حال، برخی دیگر بر این باورند که بین شهر‌های ماری و بابل قرار داشته، در حالی که برخی دیگر فکر می‌کنند به طور کامل در جای دیگری قرار داشته است.

صرف‌نظر از اینکه دقیقاً این شهر در کجا قرار وجود داشته است، نفوذ قابل توجهی بر منطقه اطراف خود داشته است. طبق گفته‌های سارگون (یا کاتبان او)، کنترل اکد در نهایت از خلیج فارس از طریق آسیای صغیر به دریای مدیترانه و قبرس گسترش یافت. با این حال، برخی استدلال می‌کنند که امپراتوری تا کرت، در یونان امروزی گسترش یافته است.

با متحد کردن بسیاری از ایالت‌های پیشین متخاصم، سارگون و جانشینانش توانستند مسیر‌های تجاری را معرفی کنند و به کالا‌ها اجازه دهند تا با امنیت از طریق رود فرات از شمال بین‌النهرین به جنوب جریان یابند. ثبات در منطقه همچنین به توسعه هنر، ادبیات، کشاورزی و علوم کمک کرد. برای مدت کوتاهی، زبان اکدی به زبان رایج در منطقه تبدیل شد و به طور موقت سومری را در همه چیز به جز مراسم و مناسک‌های مقدس جایگزین کرد.

اکدی‌ها حتی اولین سیستم پستی را معرفی کردند، به این ترتیب که لوح‌های گلی با خط میخی اکدی در گلی محصور می‌شدند که سپس با نام و آدرس گیرندگان مورد نظر علامت گذاری می‌شد. تنها راه برای «باز کردن» این پاکت‌های گلی شکستن آن‌ها بود، به این معنی که به راحتی می‌شد فهمید که آیا کسی نامه شما را خوانده است یا خیر.

سارگون فرمانروایی زیرک بود و وفادارترین پیروان خود را در موقعیت‌های نفوذ در سراسر قلمرو خود قرار می‌داد - یکی از مهم‌ترین آن‌ها دخترش انهدوانا بود که به مقام کشیش اعظم اینانا در اور رسید. انهدوانا که اکنون به عنوان اولین نویسنده زن جهان شناخته می‌شود، به دلیل موقعیت خود توانست نفوذ قابل توجهی از طریق امور مذهبی و فرهنگی اعمال کند.

سارگون، ۵۶ سال سلطنت کرد و پسرش ریموش، جانشین او شد و سیاست‌های او را ادامه داد. با این حال، اوایل سلطنت او با شورش‌های متعدد از شهر‌های فتح شده قبلی و مبارزه برای بازگرداندن نظم همراه بود. ریموش تنها ۹ سال حکومت کرد و سپس درگذشت و برادرش مانشتوشو جانشین او شد که او هم مجبور به سرکوب شورش در سال‌های اولیه سلطنت خود شد. اینکه مانشتوشو چگونه مرده است همچنان نامشخص است، اما ممکن است توسط درباریانش کشته شده باشد.