گلوگاه رشد تولید

بررسی‏‏‌ها حاکی از این است که روند تشکیل سرمایه ثابت در کشور طی سال‌های اخیر کاهشی بوده و موجب پیشی گرفتن استهلاک سرمایه شده است. بر این اساس رشد شاخص بهره‏‏‌وری کل عوامل تولید گروه صنایع و معادن طی یک‌دهه منتهی به سال ۱۳۹۹ منفی بوده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، این موضوع در کنار فرسودگی جدی ماشین‏‏‌آلات و خطوط تولید، بازسازی و نوسازی بنگاه‏‏‌ها را به یکی از اولویت‏‏‌های بخش تولیدی کشور تبدیل کرده است؛ چرا که جهش تولید در سال ۱۴۰۳ بدون ارتقای کیفیت خطوط تولید امکان‏‏‌پذیر نیست. از همین رو کارشناسان بر نهادسازی و ایجاد اکوسیستم برای بازسازی و نوسازی بنگاه‏‏‌ها و اتخاذ رویکرد اصولی و عقلایی به فرآیند نوسازی و هزینه‌کرد هدفمند منابع در این مسیر تاکید دارند و معتقدند ایجاد یک اکوسیستم برای بازسازی و نوسازی بنگاه‏‏‌ها ضروری است.

بازسازی و نوسازی بنگاه‌ها از جمله موضوعاتی است که از طریق آن، بسیاری از صاحبان کسب‌وکار می‌توانند علاوه بر حل مشکلات بنگاه، زمینه ارتقای بهره وری و رقابت پذیری را فراهم کنند. دانستن اینکه عوامل تاثیرگذار بر پدید آمدن مسائل و محدودیت‌ها در بنگاه‌ها کدامند و چگونه می‌توان آن‌ها را رفع کرد، علاوه بر آنکه برای حل مساله پیش آمده، سبب می‌شود به نوعی با دانش حاصل از تجارب دیگران و گذشته خود، مانع بروز دوباره آن‌ها یا مسائل جدید شوند، این مهم موجب شده تا راه‌حل های متفاوتی مدنظر قرار گیرد که در این میان عمدتا تصمیم های اتخاذشده منحصر به خرید و تغییرات در تجهیزات و دستگاه‌ها بوده و تامین مالی در راستای تهیه و نصب ماشین آلات بوده است، حال آنکه باید دید نیاز واقعی واحد تولیدی الزاما تجهیزات جدید است؟ مضافا اینکه تامین مالی صورت‌گرفته، هدفمند استفاده شده است یا خیر؟ در کنار این‌ها براساس تجارب گذشته تعدادی از واحد‌ها پس از بازسازی و نوسازی مجددا با گذشت چند سال رو به افول رفته و با حداقل ظرفیت خود ادامه داده یا به تعطیلی کشیده شده‌اند.

بررسی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی حاکی از این است که روند کاهشی تشکیل سرمایه ثابت در کشور طی سال‌های اخیر و پیشی گرفتن استهلاک سرمایه، رشد منفی شاخص بهره‌وری کل عوامل تولید گروه صنایع و معادن طی یک‌دهه منتهی به سال ١٣٩٩، سهم حدود ٢٦ درصدی واحدهای غیرفعال از کل واحدهای صنعتی دارای پروانه بهره‌برداری تا ١٤٠١، فرسودگی ماشین آلات و خطوط تولید، کوچک شدن اندازه بازار به واسطه کاهش قدرت خرید خانوار، قاچاق و...، کمبود و محدودیت در تامین مواد اولیه، وجود مشکلات در تامین ارز و واردات نهاده های مورد نیاز تولید، کمبود نیروی کار متخصص در صنعت و ماشین آلات و تجهیزات تولید، نبود تقاضای موثر ناشی از عدم‌تخصیص بودجه و تسهیلات لازم برای نوسازی صنایع، عدم‌همکاری شرکت‌های خارجی تامین کننده و...، ضعف در دانش فنی و عدم‌امکان رقابت با محصولات مشابه خارجی در برخی صنایع از جمله دلایلی است که نوسازی و بازسازی صنایع را ضروری می‌کند و از همین رو بازسازی و نوسازی واحدهای تولیدی و بازفعال‌سازی و احیای واحدهای راکد و غیرفعال در اولویت قرار دارد.

ضرورت ایجاد یک زیست بوم برای بازسازی و نوسازی بنگاه‌ها

انجام فرآیند نوسازی و بازسازی نیازمند نگرشی سیستمی و مشارکت جمعی است. زیست بوم کسب‌وکار مفهوم جدیدی است که سطح بالایی از همکاری، هم افزایی و مشارکت را در فضای اقتصادی و کسب‌وکار مدنظر قرار می‌دهد. هر یک از نقش آفرینان با بیشترین سطح مشارکت و فارغ از هرگونه رقابت کاذب یا رفتارهای فرسایشی، به ارائه بالاترین ارزش‌های موجود و قابل ارائه می‌پردازند. این امر نشان‌دهنده اهمیت فزاینده روابط بین سازمانی در شرایط کنونی است و رویکرد اکوسیستمی در پی بهره‌برداری از تعاملات بین سازمانی است؛ بنابراین ضرورت ایجاد یک زیست بوم برای تحقق چگونگی بازسازی و نوسازی بنگاه‌ها نکته ای است که باید مورد مداقه قرار گیرد؛ چرا که مجموعه اقداماتی که هرکدام توسط یکی از بازیگران یک زیست بوم عملی است می‌تواند ما را به فرآیند هدفمند و قابل اعتنا سوق دهد.

اقدامات ضرروی بنگاه‌ها

به‌منظور این مهم مجموعه اقداماتی توسط بنگاه، سایر نقش آفرینان و بازیگران این زیست بوم انجام می‌پذیرد. پذیرفتن اینکه بنگاه دچار مشکل شده (نشانه‌هایی نظیر جابه‌جایی کارکنان، سود کمتر، بی‌انگیزگی، تاخیر در پرداخت، کارنامنظم و...)، ایجاد وفاق و همدلی برای حل مساله (شاید نیاز به تصمیم سخت برای تحول، نیاز به تشریح مساله به صورت جامع و عواقب ناشی از آن) و جمع آوری داده‌های موردنیاز و احصای گلوگاه‌ها براساس نظرات داخلی از جمله اقداماتی است که باید در اولویت بنگاه‌ها قرار بگیرد.

اقدامات سایر نقش آفرینان زیست بوم

انتخاب مشاور، منتور جهت فرآیند عارضه یابی یا تشکیل تیم و دپارتمان در بنگاه تولیدی و عارضه یابی سریع براساس خوداظهاری بنگاه (در رشته های صنعتی هدف‌گذاری‌شده و براساس اولویت های تعیین شده) از اولین اقدامات است.

در این مرحله گزارش عارضه یابی و نتایج آن براساس مدل‌های تعریف شده و در سطح بنگاه به صورت توصیفی خواهد بود. به این منظور پس از اسکن اولیه بنگاه براساس داده‌های ارائه شده، عارضه‌ها در سطح کلان و نسبت به جایگاه بنگاه در شاخص‌ها مختلف از جمله مالی، حقوقی، تجهیزات و ماشین آلات، نیروی انسانی، فناوری و دانش فنی، بازاریابی و فروش، نوآوری و تحقیق و توسعه، زیرساخت و... احصا و وضعیت کلی بنگاه و حوزه‌های دارای مساله شناسایی خواهند شد.

بازدید میدانی و شناخت عوامل داخلی و خارجی موثر بر بنگاه؛ عارضه یابی عمیق براساس خروجی عارضه یابی سریع؛ تهیه طرح‌ها و روش‌های تامین مالی از طریق مشاوران صلاحیت دار و براساس دستورالعمل های مرتبط؛ تامین مالی اجرای برنامه‌ها بر پایه روش‌های مختلف تامین مالی اعم از بازار سرمایه، بازار پول، جذب سرمایه‌گذار، مشارکت، واگذاری واحد، تخصیص مشوق‌ها و حمایت های مالی دستگاه‌های عضو زیست بوم و...؛ اجرای برنامه های اولویت دار از طریق BDS ها، ارائه دهندگان خدمات، نظارت بر اجرا و پیشرفت پروژه‌های بازسازی و نوسازی؛ پیگیری تخصیص معافیت‌ها و مشوق‌ها به واحدهای صنعتی براساس نتایج حاصله و میزان تحقق اهداف تعیین‌شده، پایش نتایج و دستاوردهای نوسازی و بازسازی در بازه زمانی مشخص (برنامه اقدام پروژه‌ها، عملکرد مشاوران، تخصیص منابع و...)، مدیریت دانش، مستندسازی و ثبت نتایج از جمله این اقدامات است.

همچنین نهادسازی و واگذاری مسوولیت جهت اجرای برنامه نوسازی و بازسازی بنگاه‌ها از طریق طراحی زیست بوم نوسازی و بازسازی با همکاری دستگاه‌ها و نهادهای ذی صلاح بخش دولتی و غیردولتی (وزارت صمت، سازمان برنامه، معاونت علمی ریاست‌جمهوری، سازمان استاندارد، سازمان محیط‌زیست، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، بانک مرکزی، اتاق بازرگانی، ارائه دهندگان خدمات کسب‌وکار و...)؛ تدوین برنامه سالانه و تخصیص اعتبارات و مشوق‌های دستگاه‌ها از طریق تایید برنامه های نوسازی و...؛ تربیت و رتبه بندی مشاوران و مراکز ارائه خدمات کسب‌وکار و توانمندسازان؛ مدیریت دانش، مستندسازی و انتشار تجارب حاصل از بازسازی و نوسازی صنایع؛ ایجاد پلتفرم و سرویس های لازم جهت ذی‌نفعان اعم از بنگاه‌ها، دستگاه‌های دولتی، ارائه دهندگان خدمات و... و تسهیلگری در فرآیند دریافت تسهیلات و یارانه نوسازی و بازسازی موضوع طرح از جمله پیشنهاد‌ها در این زمینه است.

بدیهی است با اجرای این مهم علاوه بر رویکرد اصولی و عقلایی به فرآیند نوسازی و بازسازی منابع در اختیار به صورت هدفمند هزینه خواهد شد و علاوه بر اقدامات فوق مرجعی به عنوان متولی و مجری نوسازی و بازسازی، نقش ممیز و ناظر در اعطای طرح‌های حمایتی، توسعه ای، مشوق‌ها، معافیت‌ها و... را برعهده خواهد داشت.