کپی ایتالیایی، اجرای ایرانی

فوتبال ایران در ۴۸ ساعت اخیر سرگیجه جدیدی را تجربه کرده که این یکی مستقیما مربوط به قوانینی است که سازمان لیگ وضع کرده، ولی در اجرای آن دو حالت مختلف را در پیش گرفته است. ماجرا مربوط به قانون بازی‌های رودررو در رقابت‌های لیگ، جهت تعیین سرنوشت تیم‌ها در صورت تساوی امتیازات، در جدول است.

پیش از این، لیگ‌های فوتبال ایران، مثل بسیاری دیگر از لیگ‌های مختلف، بنای رده‌بندی در جدول را بر پایه تفاضل گل گذاشته بودند. به این معنا که اگر امتیازات دو یا چند تیم در جدول مساوی می‌شد، تیمی بالاتر قرار می‌گرفت که تفاضل گل بهتری داشته باشد. اما این قانون دو، سه سالی می‌شود که تغییر کرده و به‌جای تفاضل گل، نتیجه بازی رودررو بین تیم‌هایی که امتیازات‌شان مساوی شده است، لحاظ می‌شود. به این معنا که اگر دو یا بیش از دو تیم در جدول رده‌بندی امتیاز برابر داشته باشند، آن‌وقت تیمی که در بازی رودررو نتیجه بهتری گرفته باشد، در جدول رده‌بندی بالاتر قرار می‌گیرد.

این مورد این روز‌ها دوباره تبدیل به جنجالی جدید شده است. دلیلش این است که دو تیم استقلال و پرسپولیس، رقابت فشرده‌ای در صدر جدول برای رسیدن به قهرمانی دارند. استقلال این روز‌ها و در فاصله هفت هفته مانده به پایان، با یک امتیاز اختلاف از پرسپولیس جلوتر است، ولی با توجه به هفته‌های باقی‌مانده، این پرسش دوباره مطرح می‌شود که اگر دو تیم در انتهای فصل امتیازشان برابر شد، آن‌وقت کدام‌یک قهرمان خواهد شد؟

پاسخ تا روز گذشته، استقلال بود، ولی دقیقا از دیروز تا به الان، سناریو عوض شده و اعتراض استقلالی‌ها را همراه داشته است. دلیلش اظهارات سهیل مهدی، مدیر کمیته مسابقات سازمان لیگ، در تلویزیون است. او گفته اگر امتیازات دو تیم برابر شد، تفاضل گل، تیم قهرمان را مشخص می‌کند. اینکه چرا این موضوع باعث ناراحتی استقلالی‌ها شده، به موارد قبلی برمی‌گردد.

پیش از این، چنین برداشت شده بود که اگر دو تیم امتیازات‌شان مساوی شد و در بازی‌های رودررو هم نتیجه مساوی حاصل شد، آن‌وقت قانون گل زده در خانه رقیب، تیم بالاتر در جدول رده‌بندی را مشخص می‌کند. در این فصل، استقلال در دیداری که خودش میزبان بوده صفر-صفر کرده و در دیداری که پرسپولیس میزبان بوده، بازی یک-یک شده است. آبی‌پوشان به همین دلیل اعتقاد دارند به علت گل زده در خانه رقیب، حتی اگر امتیازشان با تیم پرسپولیس برابر شد، آن‌ها باید در جدول رده‌بندی بالاتر قرار بگیرند؛ موضوعی که حالا سازمان لیگ فدراسیون فوتبال، آن را رد کرده است.

اما این ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ چرا‌که قبلا در سناریویی مشابه، سازمان لیگ و شخص سهیل مهدی، عنوان کرده بودند در صورت چنین اتفاقی، یعنی هم‌امتیازی دو تیم و تساوی بازی رفت و برگشت، گل زده در خانه حریف ملاک است. در لیگ بیست‌ویکم بود که قانون تفاضل گل برداشته شد و موفقیت در بازی رودررو، ملاک قرار گرفت. همان زمان اعلام شد در صورت برتری‌نداشتن تیمی نسبت به دیگری در دو مسابقه رفت‌وبرگشت، گل زده در خانه حریف در اولویت خواهد بود. در همان فصل، استقلال و پرسپولیس مثل حالا در کورس قهرمانی بودند و دو مسابقه رودرروی‌شان با تساوی به اتمام رسید. بازی رفت به میزبانی آبی‌پوشان با نتیجه مساوی بدون گل خاتمه یافت و در رقابتی که تیم قرمزپوش میزبان بود، دو تیم به تساوی یک-یک رضایت دادند. گل زده استقلال در دیداری که میهمان بود، باعث شد تا این تیم با دستِ بالا در دوئل رودررو به لیگ ادامه دهد.

اگرچه هنوز زمان زیادی از آن اتفاق نگذشته، ولی چرخش جدید سازمان لیگ باعث به وجود آمدن یک جنجال تازه شده است.

کپی از ایتالیایی‌ها

فدراسیون فوتبال ایران برای اینکه گامی روشن‌تر جهت شفافیت نتایج در لیگ داشته باشد، با الهام‌گرفتن از رقابت‌های سری A ایتالیا، تغییراتی در قانون به وجود آورد. آن‌ها دقیقا با کپی‌برداری از قوانین آن لیگ، تفاضل گل را برداشته و ماجرای بازی رودررو را در قانون گنجاندند. البته که مسئولان فوتبال ایتالیا در این زمینه شفاف عمل کرده و جایی برای بحث و جدل باقی نگذاشتند. در قوانین وضع‌شده برای سری A ایتالیا، چنین آمده که در صورت تساوی امتیازات بین دو یا چند تیم، مراحل زیر اجرا می‌شود:

۱- امتیازات بازی رودررو

۲- تفاضل گل بازی‌های رودررو

۳- تفاضل گل

۴- گل‌های زده بیشتر

۵- برگزاری بازی پلی‌آف در صورت مساوی‌شدن تمامی مراحل بالا برای تعیین تیم قهرمان، تیم‌های شرکت‌کننده در لیگ‌های اروپایی و....

مسئولان سازمان لیگ فوتبال ایران، دقیقا چنین سناریویی را برای لیگ ایران تجویز کرده‌اند، ولی بندی که محل جنجال شده، موضوع گل زده در خانه حریف است که در گذشته ادعا شد در لیگ ایران اعمال می‌شود. با‌این‌حال، به‌تازگی اسنادی منتشر شده است که نشان می‌دهد سازمان لیگ از فصل گذشته، این موضوع را به‌طور شفاف از دستور کار خارج کرده و همه چیز را شبیه به لیگ ایتالیا کرده است. به همین دلیل است که حالا ماجرای گل زده در خانه رقیب حذف شده و تیم‌ها در صورت تساوی در امتیاز بازی‌های رودررو و تفاضل گل آن بازی‌ها، بسته به تفاضل گل‌شان در لیگ برتر، در جدول تعیین رتبه می‌شوند.

از آنجا که این موضوع به‌صورت شفاف ابلاغ شده، تازه آن‌هم در سال ۱۴۰۲، استقلالی‌ها نمی‌توانند اعتراضی داشته باشند، چون از قبل چنین موردی را می‌دانستند؛ بااین‌حال، اینکه چرا یک کپی ساده از ایتالیایی‌ها به سبک ایرانی‌ها اجرا شده تا تولید دردسر شود، از آن دست موضوعاتی است که نیاز است مسئولان سازمان لیگ درباره آن توضیح دهند.

ضمن اینکه نباید فراموش کرد، این قانون، حتی اگر از روی دست ایتالیایی‌ها کپی شده باشد، بدون نقص نیست. کلا دلیل آنکه تفاضل گل حذف و قانون بازی‌های رودررو جایگزین شده، این است که احتمال تبانی به صفر برسد. پیش‌تر در لیگ‌های مختلف سابقه داشته که در هفته‌های پایانی برای بالا‌رفتن تفاضل گل، تبانی شکل گرفته است. برای از‌بین‌بردن این عادت زشت، قانون تفاضل گل برداشته شد تا فوتبال به سمت سالم‌تر‌شدن حرکت کند. حالا، اما قانون‌گذار فراموش کرده که اگر در شرایطی مشابه با‌این‌حال و روز، یعنی در شرایطی که امتیازات برابر باشد، دو تیم هم بازی‌های رودررو را مساوی کرده باشند، باز قانون تفاضل گل کلی می‌تواند همان شائبات همیشگی را در پی داشته باشد.

البته این موضوع دال بر متهم‌کردن تیم‌ها نیست، ولی واقعیت امر آن است که اگر تفاضل گل شک و شبهه باقی می‌گذارد، باید سازوکاری اتخاذ شود که این فاکتور، کمترین میزان از اثرگذاری را بر سرنوشت تیم‌های مختلف داشته باشد.

به‌هر‌روی، ماجرا حالا اگرچه با جنجال همراه بوده، ولی ساده شده است. در ایران شبیه به نسخه اصلی در ایتالیا عمل خواهد شد. دقیقا به همان سبکی که سهیل مهدی گفته، در صورت تساوی امتیازات، بر رتبه دو تیم استقلال و پرسپولیس در انتهای فصل، از آنجا که بازی‌های رودررویشان هم برابر شده، تفاضل گل کل اثرگذار خواهد بود؛ هرچند این مورد در ادامه فصل می‌تواند منجر به سناریو‌های جذاب‌تری هم شود؛ برای مثال اگر تفاضل گل دو تیم و گل‌های زده‌شان در انتها برابر شود، آن‌وقت یک تک‌بازی در زمین بی‌طرف، تکلیف تیم قهرمان را مشخص خواهد کرد.