تراکوتا؛ احیای یک فناوری باستانی ۳۰۰۰ ساله

این ظروف گلی آب را آن مقداری خنک نگه می‌دارند که موقع نوشین آزادهنده نباشد و معمولا با گذاشتن پارچه خراطین بالای این کوزه‌های گلی به پایین آوردن دمای آب کمک می‌کنند. استفاده از کوزه‌های گلی برای خنک نگه داشتن آب در هندوستان سنتی دیرینه است، اما به تازگی دوباره رواج زیادی یافته است.

به گزارش راهنماتو، همانطور که آب محبوس‌شده در داخل این منافذ تبخیر می‌شود، این فرآیند به آرامی گرمای نهان را از آب داخل کوزه خارج می‌کند. کوزه گلی پس از از دست دادن حرارت خود در اثر تبخیر خنک می‌شود و بنابراین آب باقی‌مانده داخل آن نیز خنک می‌شود. قرن‌هاست، نواحی روستایی هند برای رفع نیاز خود به آب خنک به گلدان‌های سفالی روی آورده‌اند - اولین سوابق شناخته شده مربوط به تمدن هاراپا، بیش از ۳۰۰۰ سال پیش است.

در سال‌های اخیر هند بیش‌ازاندازه گرم شده است و نیاز به خنکی بیش‌ازپیش به امری ضروری تبدیل شده است. موج گرمای هند در تابستان امسال تحمل‌ناپذیر است. دمای هوا در دهلی به ۵۲.۳ درجه سانتی‌گراد نیز می‌رسد که رکورد محسوب می‌شود. نیاز به خنک‌کننده‌های هوا از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ در روز‌های گرم در هند افزایش یافت که منجر شد مصرف برق در این کشور ۲۸ درصد افزایش پیدا کند.

حالا ظروف گلی باستانی در هند فراتر از آشپزخانه‌های روستایی در این کشور خواهان پیدا کرده است.

تراکوتا

تراکوتا واژه‌ای ایتالیایی برای «گل پخته» است و در جهان باستان از چین تا یونان و مصر و ایران شناخته شده بوده است. اما در سال ۲۰۱۴، مونیش سیریپوراپتو، موسس و معمار، با نگاهی تازه به این مواد باستانی نگریست.

یکی از مشتریان او در یک کارخانه الکترونیکی مشکلی داشت. یکی از ژنراتور‌های دیزلی در محل آن‌ها به قدری در فضای بین دو ساختمان هوای داغ پرتاب می‌کرد که تحمل‌اش برای کارگران سخت بود و باعث سردرد و تهوع آن‌ها می‌شد. سیریپوراپتو می‌خواست ببیند که آیا تراکوتا را اگر با تکنولوژی جدید ترکیب کند، می‌تواند کمک کند یا خیر.

او می‌گوید: «همیشه در طراحی‌هایم نگاهم به طبیعت است.»

ایده ماتکا به ذهن سیریپراپتو رسید: «آب داخل این ظرف گلی به طور طبیعی به دلیل تبخیر شدن خنک می‌ماند، تبخیر آب گرمای ظرف را می‌گیرد..، اما اگر این فرایند را معکوس کنیم چه؟ این ایده به ذهنم رسید که باید هوای اطراف تراکوتا را به شکلی مشابه خنک کنیم.» در طراحی سیریپوراپتو، آب بازیافتی روی تراکوتا پمپاژ می‌شود. همانطور که آب از داخل منافذ تراکوتا تبخیر می‌شود، هوا اطراف نیز خنک می‌شود.

این تکنولوژی که «کندو» نام دارد، از ۸۰۰ تا ۹۰۰ تراکوتای دست‌ساز مخروطی تشکیل شده که به شکل لانه‌زنبوری در اطراف یک چارچوب فولادی ضدزنگ نصف و چیده شده‌اند.

او می‌گوید: «چینش مخروط‌ها به شکل لانه‌زنبوری سطح مورد نیاز برای خنک‌سازی موثر را ارتقا می‌دهد.»

شرکت او از زمان نصب اولین کندوی تراکوتا، ۳۵ برج خنک‌کننده دیگر را برای مدارس، فضا‌های عمومی، فرودگاه‌ها و ساختمان‌های تجاری در سراسر هند ساخته است. اکنون شکل طراحی از لانه زنبوری به اشکال دیگر تغییر یافته و در یکی از طراحی‌ها حتی نیاز به آب نیست.

دانشجویان مهندسی مکانیک از ماهاراشترا، هند، یک دستگاه تهویه مطبوع سفالی ساخته‌اند که از یک فن برای مکیدن هوا و بیرون راندن آن از روی سفال خیس استفاده می‌کند. آن‌ها گزارش دادند که این اختراع به کاهش ۱.۵ درجه سانتیگراد (۲.۷ فارنهایت) دمای محیط، انجامیده است.

ساختمان‌هایی که نفس می‌کشند

یکی دیگر از استفاده‌های گل سنتی تراکوتا برای مبارزه با گرما در هند، ساختن صفحات گلی برای ساختمان‌هاست. این صفحات از آجر‌های سفالی بازیافتی درست می‌شوند. در یکی از نمونه‌ها، یک ساختمان تجاری در بنگالورو، با سایه‌بانی از تراکوتا در قسمت جنوبی تزیین شده که باعث می‌شود نور خورشید ساختمان را کم‌تر تحت تأثیر قرار دهد.

در حوالی ساعت ۱۲ تا ۳ بعدازظهر که خورشید در شدیدترین حالت خود قرار دارد، سایه کاهشی‌های بالا روی قسمت انتهای ساختمان میفتد، تا تابش خیره‌کننده خورشید به داخل ساختمان نفوذ نکند. این شیوه معماری ۴۰۰ تا ۵۰۰ سال قبل در همه جای هند رایج بود و امروز دوباره رواج پیدا کرده است.