پیش بینی ارزِ جایگزین در تجارت؛ نفت به دلار پشت می‌کند؟

ایمان ناصری معتقد است که تا زمانی که ارز‌های خاورمیانه به دلار آمریکا متصل باشند، آن‌ها می‌خواهند ذخایر بزرگ دلاری را حفظ کنند و نفت خود را به دلار بفروشند.

به گزارش تابناک، در دهه‌های اخیر، دلار آمریکا به عنوان ارز اصلی در تجارت جهانی نفت و گاز شناخته شده است. این وضعیت که به «پترودلار» معروف است، نقش اساسی در تقویت قدرت اقتصادی و سیاسی ایالات متحده داشته است. با این حال، تحولات اخیر در روابط بین‌الملل و تلاش برخی کشور‌ها برای کاهش وابستگی به دلار، بحث‌هایی را درباره امکان جایگزینی این ارز با ارز‌های دیگر در تجارت نفت و گاز برانگیخته است.

مشروح گفتگو با ایمان ناصری، مدیر بخش خاورمیانه شرکت بین المللی FGE به شرح ذیل است:

آیا جایگزینی دلار با ارز دیگری در تجارت نفت و گاز امکان‌پذیر است؟

برای سال‌ها، اقتصاددانان و استراتژیست‌های سیاسی این سوال را مطرح کرده‌اند که آیا امکان جایگزینی دلار آمریکا با ارز دیگری به عنوان استاندارد تجارت نفت وجود دارد یا خیر. توافقات ماه‌های اخیر بین روسیه و چین در حالی که پرداخت‌ها به یوان انجام می‌شود، و روسیه و هند که برخی پرداخت‌ها به روپیه صورت گرفته است، به این بحث رونق بیشتری داده‌اند. همچنین، توافق تجاری امارات و هند برای استفاده از ارز‌های محلی به جای دلار، بار‌ها و بار‌ها این سوال را مطرح کرده است.

علاوه بر این، افزایش قدرت کشور‌های بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) و درخواست‌های اخیر حدود ۴۰ کشور برای پیوستن به بریکس، نظریه‌ای را مطرح کرده که بریکس با گروه هفت یا گروه بیست رقابت خواهد کرد. این که ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی در میان متقاضیان هستند، به این استدلال که دلار می‌تواند کنار گذاشته شده و با ارز دیگری جایگزین شود، دامن زده است.

تا چه اندازه این ایده عملی است؟

تاکنون، در اکثر معاملات قیمت‌ها هنوز به دلار آمریکا تعیین می‌شود، اما پرداخت‌ها به ارز‌های مختلف برای جلوگیری از احتمال تحریم‌های آمریکا انجام می‌شود. در دو دهه گذشته، آمریکا ابزاری را کشف کرده که می‌تواند قوی‌تر از ارتش آمریکا باشد و آن چیزی نیست جز تهدید خزانه‌داری آمریکا به وضع تحریم‌ها. تحریم‌ها می‌توانند به سرعت، هر بانک و سرمایه‌گذاری را نگران کند و یک شرکت یا کشور را به زانو درآورند.

در حالی که رؤسای جمهور قبلی آمریکا این ابزار را به کار گرفته‌اند، رئیس جمهور پیشین دونالد ترامپ آن را به سطح دیگری رساند و تحریم‌ها را علیه طیف گسترده‌ای از دشمنان، از هواوی تا ایران، هدف قرار داد. در یکی دو سال اخیر، روسیه نیز تحت تحریم‌های مختلفی قرار گرفته که می‌توانند به تدریج سخت‌تر شوند.

بر همین اساس، تعجبی ندارد که بسیاری از کشور‌ها خوشحال نیستند و به دنبال جایگزین‌هایی برای دلار می‌گردند. در صنعت انرژی نیز، ما گهگاهی شاهد معاملات نفت خام و گاز مایع (ال ان جی) به یوان، روبل، روپیه و ... هستیم. این معاملات در رسانه‌ها توجه زیادی را به خود جلب کرده‌اند.

آیا بازار نفت به ویژه صادرکنندگان خاورمیانه در نهایت می‌توانند دلار آمریکا را کنار بگذارند؟

این موضوع پیچیده است، اما پاسخ صریح این است که خیر. ما همچنان شاهد معاملات نمادین به ارز‌های دیگر خواهیم بود، اما موضوع در همین اندازه باقی خواهد ماند. واقعیت ساده این است که دلار آمریکا به مراتب پیشروترین ارز قابل تبدیل در جهان است و تجارت با هر ارز دیگری هزینه‌ها را افزایش می‌دهد. این موضوع در تمامی معاملات، چه بزرگ و چه کوچک، صادق است. به یک صرافی در سفر خود که مراجعه می‌کنید مشاهده می‌کنید که نرخ بهتری برای دلار آمریکا خواهید گرفت.

تا زمانی که ارز‌های خاورمیانه به دلار آمریکا متصل باشند، آن‌ها می‌خواهند ذخایر بزرگ دلاری را حفظ کنند. به تبع، آن‌ها می‌خواهند نفت خود را به دلار بفروشند. هر جایگزینی، هزینه‌های بالاتر و ریسک‌های ارزی را به دنبال خواهد داشت. توجه داشته باشید که ذخایر دلاری آن‌ها قابل توجه است. در ژوئن ۲۰۲۳، عربستان سعودی (۱۰۸ میلیارد دلار)، امارات متحده عربی (۶۵ میلیارد دلار) و کویت (۴۱ میلیارد دلار) مجموعاً ۲۱۴ میلیارد دلار اوراق خزانه‌داری آمریکا را در اختیار داشتند.

در نهایت، حتی اگر محموله‌های نفت و گاز با ارز دیگری معامله شوند، قیمت به دلار آمریکا مقایسه خواهد شد. نکته اصلی این است که کسب‌وکار نفت و گاز به یک مخرج مشترک نیاز دارد و آن دلار آمریکا است.

چه مشکلاتی می‌تواند در استفاده از ارز‌های دیگر مانند یوان یا روپیه در معاملات نفت ایجاد شود؟

همان‌طور که در کسب‌وکار نفت و گاز می‌دانیم، نقدینگی برای هر شاخص قیمتی بسیار مهم است؛ بنابراین پاسخ به این سوال که چرا علیرغم تلاش‌های مکرر برای حذف آن‌ها شاخص‌های قیمتی نامناسب نفت باقی می‌مانند و همچنین چرا دلار در تجارت بین‌المللی، جریان‌های سرمایه، بازار‌های بدهی، ذخایر بانک‌های مرکزی و ... باقی می‌ماند، نقدینگی است. جایگزین‌های پیشرو، مانند یوان چینی، تحت کنترل‌های سرمایه‌ای قرار دارند و از نظر نقدینگی عقب‌تر هستند. روپیه هند هم برای برخی از محموله‌ها استفاده شده است، اما علاقه فروشندگان به نگه داشتن ذخیره ارزی به روپیه محدود است.

در سال گذشته شاهد محموله‌هایی بودیم که با درهم امارات تسویه شدند، اما درهم یک ارز قابل تبدیل است که به دلار آمریکا متصل است؛ یعنی باز هم دلار آمریکا در این تجارت دخیل است! تقریباً ۹۰ درصد از معاملات ارزی خارجی شامل دلار آمریکا است؛ بنابراین در واقع اجتناب از آن به طور عمدی چالش‌برانگیز و پرهزینه است. در اکثر موارد، قیمت همچنان به دلار آمریکا تعیین شده، اما در نقطه پرداخت به ارز دیگری تبدیل می‌شود. این موضوع ما را به سوال صادرکنندگان خاورمیانه‌ای درباره دوری از دلار می‌رساند. باز هم، واقعیت‌ها واضح هستند.

استفاده آمریکا از دلار به عنوان یک سلاح چه تأثیری بر روابط بین‌المللی داشته است؟

واقعیت این است که استفاده دولت آمریکا از دلار به عنوان یک سلاح، بسیاری از مردم، حتی دوستان آمریکا را آزار می‌دهد. علیرغم این موضوع، بسیاری از کشور‌ها حجم عظیم معاملات نفتی را یک نیروی بی‌ثبات‌کننده برای ارز‌های با نقدینگی کمتر خود خواهند یافت. تصور کنید یوان دچار نوسان شود، زیرا تغییرات در بازار نفت ارز را بالا یا پایین می‌برد! اگر شما فروشنده نفت باشید، ممکن است این پیوند را یک پیشنهاد پرریسک بیابید.

سال‌ها پیش، دولت انگلیس تأثیرات قیمت‌گذاری نفت به پوند را بررسی کرد و نتیجه گرفت که چنین قیمت‌گذاری برای اقتصاد بریتانیا مضر خواهد بود.

با استفاده از دلار آمریکا به عنوان یک سلاح، آمریکا مطمئناً شانس خود را به خطر می‌اندازد. در نهایت جایگزین‌های اصلی برای دلار در تجارت نفت و گاز ممکن است ظهور کنند، اما ما در آینده نزدیک، حتی یک دلار هم نمی‌توانیم بر روی این موضوع شرط بندی کنیم.