گفتمان دکتر پزشکیان در کلام مولا علی (ع)

دکتر رحمن پاداش؛ آن چیزی که انسان را به سمت مقاصد و اهداف عالی هدایت میکند طرز فکر، اندیشه و نحوه برخورد با مسایل و مشکلات می‌باشد. در دنیای مدرن و بخصوص در عالم سیاست این موارد تحت عنوان گفتمان مطرح می‌شود و چنانچه دولتی بخواهد (چنانچه میخواهد؟!) نهادینه شود و در ذهن و روان مردم جا باز کند و سهمی از آینده را به خود اختصاص دهد باید قادر باشد گفتمان خود را مطرح کرده، ابزار‌های لازم برای جا انداختن آن را فراهم نموده و در نهایت نسبت به تثبیت آن اقدام کند. تجربه زیسته در جمهوری اسلامی و نگاهی به سیر تثبیتی دولت‌های پنجم تا سیزدهم نشان می‌دهد که ایجاد گفتمان و گفتمان سازی پیش شرط موفقیت آن‌ها بوده است.

در دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی گفتمان اصلی سازندگی، در دولت آقای خاتمی جامعه مدنی و آزادی‌های سیاسی، در دولت آقای دکتر احمدی نژاد بحث عدالت و لزوم توجه به طبقات فرودست و در دولت آقای روحانی، اعتدال در سیاست، مذاکره و ارتباط همراه با تعامل با دنیا می‌باشند. همچنین شعار گفتمانی دولت مرحوم شهید رییسی در طول سه سال استقرار عدالت و مبارزه با فساد و فاسد بوده است. دولتی موفق‌تر است که بتواند گفتمان خود را در جامعه نهادینه کند. پرواضح است که داشتن گفتمان می‌تواند چراغی فرا راه دولت در آینده باشد به قسمی که همه برنامه‌های آتی دولت تحت تأثیر آن قرار گیرد. در این نوشتار قصد بر آن است از صحبت‌های آقای دکتر پزشکیان، سرفصل‌های اصلی گفتمان ایشان و دولت چهاردهم را با تأسی از نهج البلاغه نشان داد.

۱. آقای دکتر پزشکیان در مناظرات انتخاباتی بیش از هر کلمه دیگری به حق، عدالت و برابری تاکید کردند. ایشان عدل و عدالت را معادل با استفاده از ظرفیت‌ها و پتانسیل آحاد جامعه اعم از زن و مرد، همه اقوام و مذاهب و همه جناح‌های سیاسی می‌دانند، مشروط بر اینکه بر مبنای شایستگی‌ها باشد.

حضرت علی (ع) میفرمایند:

((استعمل العدل واحذر العسف والحیف فان العسف یعود بالجلإ والحیف یدعوا الى السیف)) (قصار الحکم, ۴۷۶.).

کار به عدالت کن و از ستم و بیداد بپرهیز که ستم مردم را به آوارگى وادارد و بیدادگرى شمشیر را در میان آرد.

دکتر پزشکیان بار‌ها تاکید کرده است همه مردم از هر قوم، نژاد، مذهب و جنسیت برای ایشان یکسان هستند. شرط برتری افراد و به خصوص کارگزاران را عمل صالح می‌داند و عمل صالح مورد نظر خود را رضایت مردم عنوان می‌کند. ایشان آحاد مردم را مشتری حکمرانی دانسته و شرط حمایت مشتریان را رضایت آن‌ها از کالای حکمرانی می‌داند. گذر از اشتباهات مردم را وظیفه حکومت می‌داند و تاکید می‌کند که درصورت درشت‌خویی، مردم از ما رویگردان می‌شوند.

امام على علیه السّلام فرمودند:

... فَاِنَّهُمْ صِنْفانِ: اِمّا اَخٌ لَکَ فِى الدِّینِ وَ اِمّا نَظیرٌ لَکَ فِى الْخَلْقِ یَفْرُطُ مِنْهُمُ الزَّلَلُ وَ تَعْرِضُ لَهُمُ الْعِلَلُ وَ یُؤْتى عَلى اَیْدیِهمْ فِى الْعَمْدِ وَ الْخَطَأِ فَاَعْطِهِمْ مِنْ عَفْوِکَ وَ صَفْحِکَ مِثْلَ الَّذى تُحِبُّ اَنْ یُعْطیَکَ اللّه ُ مِنْ عَفْوِهِ وَ صَفْحِهِ...؛ مردم دو گروهند: یا هم دین تو هستند، یا هم نوع تو، که از همه آن‌ها خطاهایى سر مى زند، و به آنان حالات گوناگون رو مى آورد، و به عمد یا خطا دچار لغزش هایى مى گردند، پس از گذشت و بخشش خویش بهره شان ده (نهج البلاغه، از نامه ۵۳).

۲. جناب آقای دکتر پزشکیان در طول مناظرات و مبارزات انتخاباتی این جمله که `` تا کی میخواهیم دعوا کنیم. آیا میخواهیم مشکلاتمان را حل کنیم یا خیر؟ `` را بار‌ها و بار‌ها تکرار کرده است. ایشان با تأسی از مولا علی (ع) بر حل دعوا‌های اجتماعی و سیاسی که زایل کننده تدبیر و خرد جمعی انسان‌ها می‌باشد تاکید کرده و خود نیز چنانچه در مناظرات نشان داده است، علی رغم هجمه‌های بسیار، وارد دعوا‌های تصنعی نشده و خود را مقید به فرمایش مولا علی (ع) کرده است. در همه کشور‌های دنیا چه آن‌هایی که دموکراسی در آن‌ها حکم فرماست و چه رژیم‌های اقتدارگرا، دعوا‌های سیاسی و جناحی وجود داشته و امکان از بین بردن این دعوا‌ها وجود ندارد.

اما آن چیزی که آقای دکتر پزشکیان بر آن تاکید دارد این است که نباید با دعوا و اختلاف نظر‌ها منافع ملی را به سطح منافع گروهی و شخصی نزول داد، چیزی که متاسفانه در گذشته وجود داشته است. به عنوان مثال عده‌ای مذاکره کنندگان و موافقان برجام را خاین و عده‌ای دیگر مخالفان برجام را کاسب تحریم و منفعت طلب می‌نامیدند؛ لذا تاکید دکتر پزشکیان بر حل اختلافات و دعوا‌ها به معنای پذیرش اختلاف نظر در مسایل سیاسی و به گروگان نگرفتن منافع ملی است.

امام علی علیه السلام فرمودند:

الْخِلَافُ یَهْدِمُ الرَّأْیَ.

دعوا و نزاع تدبیر انسان را نابود می‌کند.

(نهج البلاغه: حکمت ۲۰۶)

۳. یکی دیگر از مواردی که آقای دکتر پزشکیان بر آن تاکید زیادی داشتند استفاده از نظرات کارشناسی با تاکید بر علم و تجربه می‌باشد. جراح قلبی که علی رغم اینکه فوق تخصص قلب است و استاد تمام دانشگاه می‌باشد، در مواجه با برنامه نویسی و سیاست گذاری در حوزه بهداشت و درمان، بر گذراندن دوره‌های تخصصی در دانشگاه‌های مطرح آمریکا و انگلیس تاکید می‌کند و نه صرفا داشتن مدرک تحصیلی مرتبط.

امام علی (ع) در توصیه هایش به مالک می‌فرماید:

«ای مالک! از افراد با تجربه و با حیا از خانواده‌های پاک و شایسته و با سابقه در اسلام برای اداره کشور استفاده کنی.» (نهج‌البلاغه- نامه ۵۳).

۴. آقای دکتر پزشکیان در یکی از مناظرات در جواب یکی از رقبا فرمودند: من می‌فهمم که نمی‌فهمم، مشکل این است که عده‌ای فکر می‌کنند عقل کل اند. پر واضح است که آقای دکتر پزشکیان که مدارج مدیریتی را از رییس دانشگاهی تا وزیری و نمایندگی مجلس شورای اسلامی طی کرده است اینقدر مطلع هست که بتواند به سوالات پاسخ‌ها دهد. با این حال هنگامی که بحث تخصصی در میگرد در نهایت تواضع اعلام می‌کند که نمی‌داند و کار کارشناسی را به کارشناسان خبره واگذار می‌کند.

حضرت علی علیه‌السلام در حکمت ۸۲ نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «وَ لَا یَسْتَحِیَنَّ أَحَدٌ مِنْکُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا یَعْلَمُ أَنْ یَقُولَ لَا أَعْلَمُ؛ و اگر از یکی سئوال کردند و نمی‌داند، شرم نکند و بگوید نمی‌دانم».

به گواه رفیق و رقیب بین روسای جمهوری که جمهوری اسلامی تاکنون به خود دیده، دکتر پزشکیان بیشتر از مابقی با نهج‌البلاغه و کلام مولا علی علیه السلام مانوس بوده است؛ لذا همانطور که انتظار می‌رفت علاوه بر راه و روش شخصی گفتمان حکمرانی و دولت‌داری مد نظر ایشان نیز متأثر از نهج البلاغه می‌باشد.

امید است با در پیش گرفتن سیره و مسلک مولا علی علیه السلام بتواند در تحقق عدل و انصاف در کشور، که امروزه بیش از هر چیزی از کمبود عدالت در جامعه و کاهش انصاف نسبت به منتقدان رنج می‌برد، موفق و پیروز گردد.