محققان ردپای «زمستان آخرالزّمان» را در دانمارک کشف کردند

یک مطالعه جدید که توسط محققان موزه ملی دانمارک انجام شده و در مجله «علم باستان‌شناسی: گزارشات» منتشر شده، نشان می‌دهد که ممکن است اسطورۀ «آخرالزمان راگناروک» ریشه در یک فاجعه آب و هوایی واقعی داشته باشد که ۱۵۰۰ سال پیش اتفاق افتاده و دانمارک را هم تحت تأثیر قرار داده است؛ رویدادی که شاید جمعیت قابل توجهی از ساکنان آن منطقه را در آن دوران از بین برده باشد. 

به گزارش فرادید، مورتِن فیشِر مورتِنسِن، محقق ارشد موزه ملی دانمارک می‌گوید که تا کنون بسیاری درباره این موضوع گمانه‌زنی کرده‌اند، اما حالا برای نخستین بار می‌توانیم ثابت کنیم احتمالاً بزرگترین فاجعه آب و هوایی تاریخ بشر، دانمارک را به شکل فاجعه‌باری تحت تأثیر قرار داده است.

نبرد ثور و مار میدگارد که بخشی از رویداد‌های آخرالمان راگناروک است

سال ۵۳۶ پس از میلاد، دو فوران آتشفشانی شدید در قارۀ آمریکا، زمین را در پوششی از خاکستر و گاز‌های گوگردی پوشاندند و اشعه‌های خورشید را مسدود کردند. این تأثیر به خوبی در منابع مکتوب از امپراتوری روم و چین ثبت شده و در آنها خورشیدی توصیف شده که رنگ‌پریده و سرد مانند ماه می‌درخشد، محصولات به عمل نمی‌آیند و بیش از یک سال نمی‌توان ستارگان را دید. تاثیر این آتشفشان‌ها به ویژه در عرض‌های شمالی‌تر سراسر کرۀ زمین احساس شدند.

تا به حال روشن نبود که آیا این فاجعه آب و هوایی بر شرایط زندگی در دانمارک تأثیر گذاشته یا خیر. با این حال، محققان موزه ملی با مطالعه حلقه‌های بیش از ۱۰۰ نمونه درخت بلوط باستانی از قرن ششم، حالا می‌توانند برای نخستین بار تأثیر شدید آب و هوا بر شرایط رشد آنها را نشان دهند. نتایج بررسی نشان داده است که درختان به ویژه در طول سه تابستان بین سال‌های ۵۳۹ و ۵۴۱، در نتیجه‌ی یک فوران آتشفشانی شدید، هیچ رشدی نکردند.

رشد نکردن درختان در طول سه تابستان بین سال‌های ۵۳۹ و ۵۴۱

وقتی درختان نتوانند رشد کنند، هیچ چیزی در مزارع نمی‌تواند رشد کند. در جامعه‌ای که همه به کشاورزی وابسته بودند، این اتفاق عواقب فاجعه‌باری داشت. این گمانه‌زنی در مطالعات دیگر نیز پشتیبانی شده است. مورتن فیشر مورتنسن می‌گوید که ما شاهد کاهش شدید تولید غلات، مناطق رهاشده توسط مردم و مزارع متروک هستیم: 

«محققان نروژ و سوئد، بر این باورند که بیش از نیمی از جمعیت در برخی مناطق سردسیرتر جانشان را از دست دادند و می‌توان تصور کرد همین اتفاق در دانمارک افتاده باشد. وقتی این حلقه‌های باریک درختان را می‌بینم می‌لرزم، چون می‌دانم نشانه‌ی اندوه، مرگ و فجایع بسیاری هستند.»

مدل‌های اقلیمی کاهش چند درجه‌ای دما را در این دوره نشان می‌دهند. در عرض جغرافیایی دانمارک، احتمالاً بیش از ۳ درجه کاهش وجود داشته است.

تصویری از گنجینۀ کشف شدۀ ویندِلِو که حدود ۱۵۰۰ سال قبل و مصادف با زمستان طولانی دفن شده است

یافته‌های باستان‌شناسی نیز گواه سال‌های سرنوشت‌سازی هستند، چرا که چندین گنجینه بزرگ طلا مانند شاخ‌های طلا، گنجینه ویندِلِو و گنجینه بروهولم در این دوره دفن شده‌اند. در قرون بعدی، جواهرات و طلا‌های فراوان دوره‌های پیشین به ندرت ظاهر می‌شوند و این موضوع نشان می‌دهد تمام اشیاء قیمتی در ناامیدی به خدایان تقدیم می‌شدند به این امید که خورشید بازگردد.

بر همین اساس محققان احتمال می‌دهند که اسطورۀ «راگناروک» که شروع رویداد‌های آخرالزمان را با یک زمستان طولانی سه‌ساله توصیف می‌کند، ریشه در همین رویداد تاریخی داشته باشد؛ رویداد فاجعه‌باری که به علت وسعت و اثرگذاری خود، در خاطرۀ جمعی مردم شمال اروپا ثبت شده و به گسترش افسانه‌ها دربارۀ زمستان‌های تاریک دامن زده باشد. از این زمستان طولانی در افسانه‌های شمالی با عنوان «Fimbulvetr» یاد شده که به معنی «زمستان نیرومند» است.