قطعی برق در روزهای پیش رو قطعی است اما پرسشی که در این میان وجود دارد این است که کمبود و ناترازی برق را باید به پای ناکارآمدی دولت صدروزه مسعود پزشکیان نوشت یا میراثی است که از دولت‌های قبل به‌جا مانده است؟ آیا دولت سیزدهم با عدم تامین ذخیره گازوئیل نیروگاه‌ها کوتاهی کرده و یا تعطیلی سه نیروگاه مازوت‌سوز در دولت چهاردهم ما را با بی‌برقی مواجه کرده است؟
به گزارش هم میهن، روزنامه کیهان، روز یکشنبه در گزارشی اعلام کرده که شروع محدودیت‌ها در برق یعنی پس از سه سال دوباره شاهد خاموشی پیاپی در زمستان خواهیم بود اما به این نکته نیز اشاره نکرده که در تابستان‌هایی که دولت سیزدهم بر سر کار بود نیز با مشکل قطعی برق، هم برای خانوارها و هم برای صنایع مواجه بودیم؛ مشکلی که بیشتر از همه به دلیل تامین نشدن سوخت نیروگاه‌ها به وجود آمده است.
حتی محمدرضا موثقی‌نیا، معاون وزیر صمت نیز در روزهای پایانی عمر دولت سیزدهم اعلام کرده بود که در سال ۱۴۰۲، نزدیک به ۵۰ هزار میلیارد تومان عدم‌النفع از محل قطعی برق و گاز داشتیم که اگر امسال هم این قطعی‌ها ادامه داشته باشد، همین قدر ضرر می‌کنیم.
البته روزنامه کیهان روزگذشته در گزارشی دیگر اینگونه نوشت: «اگرچه باید درباره روند تأمین سوخت نیروگاه‌ها منصفانه برخورد کرد و با توجه به وضعیت خاص کشور پس از شهادت شهید رئیسی نمی‌توان همه تقصیرها را بر گردن دولت چهاردهم انداخت، اما از ابتدای شهریورماه تا نیمه آبان، مسئولان دولت چهاردهم هم نتوانستند این عقب‌ماندگی را جبران کنند تا جایی که سطح ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها به زیر 40 درصد رسید.
این در شرایطی است که نیمه آبان‌ماه سال قبل، سطح ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها بیش از 80 درصد بوده است. در واقع آن‌طور که آمار بیان می‌کند علت قطعی برق خانگی در پاییز و زمستان نه جلوگیری از مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها که ناتوانی و فرصت‌سوزی دولت چهاردهم در تأمین ذخیره گازوئیل نیروگاه‌ها در سه ماه گذشته است.»
جالب آنکه خبرگزاری برنا نیز در حمایت از دولت قبل بر آمده و با آماری مدعی شد که دولت مرحوم رئیسی کشور را از خاموشی نجات داده است. براساس گزارش این خبرگزاری، بهسازی برق ۱۵۸۰۰ روستا، برق‌رسانی به ۴۵۰ روستای فاقد برق، بازسازی نیروگاه‌های دارای آسیب جدی، عبور موفق از تابستان و زمستان بدون خاموشی، بهره‌برداری از ۶۵۶۱ مگاوات نیروگاه حرارتی جدید، افزایش ظرفیت تولید برق به میزان 9354/02 مگاوات، بهره‌برداری از 412/72 مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر، بهره‌برداری از 380/3 مگاوات نیروگاه تولید پراکنده جدید، ارتقاء توان تولید نیروگاه‌های موجود به میزان ۲۰۰۰ مگاوات، بهره‌برداری از اولین نیروگاه گازی بخش خصوصی، کاهش مصرف برق در بخش خانگی حدود ۱۲ میلیارد ساعت، احداث ۸ واحد بخار نیروگاه‌های سیکل ترکیبی به ظرفیت ۱۲۸۰ مگاوات، تحویل ۱۸۰۰۰ سامانه قابل حمل برق خورشیدی به عشایر، احداث ۵۱۸۹ سامانه ۵ کیلوواتی خورشیدی و افتتاح نیروگاه دوکوهه با بالاترین راندمان نیروگاه‌های تجاری دنیا؛ از اقداماتی است که صورت گرفته تا کشور رنگ خاموشی را نبیند.
در تابستان و زمانی که هنوز مسئولان دولت سیزدهم بر سر کار بودند، گاز نیروگاه‌ها تامین نشد و آنها به ناچار از ذخایر سوخت مایع خود که برای زمستان باید نگه داشته می‌شد، استفاده کردند. در این راستا چند روز پیش مدیرعامل توانیر اعلام کرد که گازوئیل تحویلی به نیروگاه‌ها ۳۰ درصد کاهش یافته و۶۰ درصد مخازن سوخت نیروگاه‌ها خالی است. براساس گزارش سایت میز نفت، میزان ذخیره‌سازی گازوئیل نیروگاهی در تیرماه سال گذشته، حدود 9/2 میلیارد لیتر بوده که این عدد برای امسال به 3/1 میلیارد لیتر رسیده است. میزان نفت کوره نیروگاهی نیز از عدد 7/1 میلیارد لیتر در تیرماه ۱۴۰۲ به ۱/۱ میلیارد لیتر در تیر ۱۴۰۳ رسید.
مصطفی رجبی‌مشهدی، مدیرعامل توانیر با اشاره به اینکه گازوئیل تحویلی به نیروگاه‌ها نسبت به سال گذشته ۲۰ تا ۳۰ درصد کمتر شده، توضیح داده که نیروگاه‌های کشور در طول سال ۸۰ درصد از سوخت گاز، ۱۴ درصد از گازوئیل و ۶ درصد از مازوت استفاده می‌کنند و در شرایط سرد شدن هوا و به تبع آن اگر افزایش مصرف در بخش خانگی افزایش یابد، به میزان مصرف مازوت اضافه خواهد شد.
اما وزارت نفت دولت چهاردهم از اول شهریور تا ۱۲ آبان تلاش کرد تا سوخت نیروگاهی را تامین کند که نسبت به سال گذشته افزایشی بود. به گزارش شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی، در این ۷۵ روز، میانگین تحویل نفت‌گاز نیروگاهی از 22/3 میلیون لیتر در سال ۱۴۰۲ به 30/32 میلیون لیتر در سال ۱۴۰۳ رسیده که رشد 37/3 درصدی داشته است.
همچنین میانگین تولید نفت‌گاز از 111/3 میلیون لیتر در سال گذشته به 116/36 میلیون لیتر در امسال رسید که 4/6 درصد افزایش داشته است. میانگین تحویل نفت کوره نیروگاهی نیز از 14/3 میلیون لیتر در سال ۱۴۰۲ به 24/3 میلیون لیتر در امسال رسیده که رشد 75/6 درصدی دارد. همچنین میانگین تولید نفت کوره در سال گذشته 68/6 میلیون لیتر بود که امسال به 72/5 میلیون لیتر رسیده که 5/6 درصد افزایش داشته است.
فعلاً دولت چهاردهم اساس را بر عدم مصرف مازوت گذاشته و بر همین اساس بود که مسعود پزشکیان هفته پیش دستور داد مازوت‌سوزی در سه نیروگاه اراک، کرج و اصفهان متوقف شود.
البته محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور گفت که این اتفاق ممکن است به کاهش برق در شبکه توزیع و خاموشی منجر شود اما راهکارهایی برای آن اندیشیده شده که فشار کمی به مردم وارد شود. فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت نیز در توئیتر نوشت که می‌توان برای مدت محدود«خاموشی منظم» را جایگزین «تولید سم» برای عموم شهروندان کرد.
رضا سپه‌وند، عضو کمیسیون انرژی نیز گفته حقیقتاً اگر مازوت‌سوزی انجام نشود تنها راه، قطعی زمانبندی برق و گاز خانگی و صنعتی است. او عنوان کرد: «تجربه قطع برق صنعتی را در تابستان داشتیم که بخش صنعت و کشاورزی ضربه خورد و قطعی‌های مکرر مشکلات زیادی هم برای بخش خانگی ایجاد کرد، حالا اگر مازوت‌سوزی انجام نشود، ما منبع دیگری نداریم که بخواهیم برای تامین گاز در ماه‌های آینده استفاده کنیم. اینکه آقای رئیس‌جمهور دستور دادند مازوت‌سوزی قطع شود بحث مفیدی است، اما ناچاراً این مشکل وجود دارد و قطعاً قطعی‌های برق و گاز به این شکل رخ خواهد داد.»
یکی از این راهکارها که مردم از روز یکشنبه با آن مواجه هستند جدول زمانبندی خاموشی است که در سایت شرکت برق و شبکه‌های مجازی منتشر شده است؛ اتفاقی که در دولت قبل نیز در تابستان انجام می‌شد اما نظم و قاعده‌ای نداشت.هرچند همین جدول زمانبندی نیز باعث شده تا برخی به دولت پزشکیان حمله کنند.
بر اساس آمار مشترکین پرمصرف برق در تهران در مناطق ۱، ۲، ۳، ۵ و ۶ ساکن هستند که رقم پرداختی آنها بالای ۳۰ میلیون تومان است و مناطق ۱۲،۱۵،۱۶، ۱۷،۱۹و ۲۰ کم‌مصرف‌ترین مناطق تهران محسوب می‌شوند. جالب آنکه در فضای مجازی اینگونه گفته می‌شد که گویی قطعی برق تهران مختص مناطق پایین تهران است و برق بالای تهران قطع نخواهد شد، کاربری در توئیتر نوشته بود: «جدول قطعی برق تهران رو ببینید، همه مناطق فقیرنشین حاشیه تهرانن. حتی محض خنده یکی از مناطق بالای تهران هم توش نیست.»
با این حال جدول خاموشی‌ها نشان می‌دهد در برنامه زمانبندی اعمال محدودیت بار شبکه‌های توزیع نیروی برق تهران بزرگ محله‌های پاسداران، اختیاریه، قسمتی از فرمانیه، خیابان‌های کامرانیه جنوبی، چیذر، اندرزگو، دیباجی و خیابان‌های فرشته و الهیه و همچنین خیابان‌های نفت و حقانی و میرداماد، گیشا و ولنجک و سعادت‌آباد و خیابان‌های وزرا و قائم‌مقام و گاندی پیش‌بینی شده است.
امیرحسین ثابتی، نماینده مجلس و مجری سابق تلویزیون نیز با توئیتی به دولت حسن روحانی انتقاد کرد و نوشت: «با برجام بسیاری از زیرساخت‌های اتمی کشور را محدود کردند، مانع توسعه اتمی ایران شدند و برای آن توافق استعماری هلهله کردند، حالا طلبکار هم هستند که پس برق هسته‌ای کجاست؟ واقعیت تلخی است که امروز می‌توانستیم ناترازی برق و خاموشی نداشته باشیم، اگر کشور در دهه ۹۰ به سبک قجری اداره نمی‌شد.»
او همچنین در توئیت دیگری نوشت: «امروز با یکی از دانشمندان خبره هسته‌ای صحبت کردم. تاکید داشت که اگر سال 92 به جای دولت ویرانگر روحانی و مسیر غلط برجام که باعث عقب‌ماندگی کشور شد، رویکرد توسعه اتمی کشور ادامه پیدا می‌کرد امروز هزاران مگاوات برق اتمی داشتیم و بسیاری از این خاموشی‌ها اتفاق نمی‌افتاد.»
ثابتی در توئیت دیگری اشتباه عدم قطعی برق در خیابان‌های بالای تهران را تکرار کرد و نوشت: «چرا قطع برق به جای فرشته و الهیه و جردن و... از اسلامشهر و پردیس و ری شروع شد؟ چون بسیاری از مسئولان در همین مناطق لاکچری زندگی می‌کنند و عدالت و نهج‌البلاغه فقط لقلقه زبان‌شان است. چون اقلیت پرسروصدا و دارای رسانه را بر اکثریت توده‌ها که صدای کمتری دارند، ترجیح می‌دهند.»
این توئیت او با واکنش نیز مواجه شد و برخی کاربران برای او نوشتند: «آقای ثابتی شما نماینده مردم تهران هستی با این همه دروغ‌گویی چه اعتمادی به شما هست؟! من همین الان در محله ملاصدرا مشغول به کار هستم و دو ساعت برق قطع بود.» یا کاربر دیگری نوشت: «اون جدول مال شهرستان‌های استانه، جدول شهر تهران جداست.»
البته در این میان برخی از شهروندان نیز با ایجاد کارزاری اعتراض خود را به دولت چهاردهم که قطع برق را برای پایان مشکل مازوت‌سوزی انتخاب کرده، نشان دادند. در این کارزار خطاب به مسعود پزشکیان آمده است: «خوشحالیم که رئیس‌جمهوری بر سر کار آمده که جان مردم برایش مهم و ارزشمند است. در همین راستا از تصمیم شما برای توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه بزرگ کشور استقبال می‌کنیم و آن را به فال نیک می‌گیریم.
اما نیک می‌دانید که خاموشی و قطع برق منازل و صنایع کشور راه‌حل این مشکل نیست. اگر محیط زیست مهم است، که هست، اقتصاد کشور نیز نقش مهمی در حیات تکتک شهروندان دارد. اگر نیاز است تا این قطعی‌ها رخ دهند، دولت محترم باید به قید فوریت، برنامه دقیق خود را برای حل این معضل بیان کند و اعلام کند در چه مدت‌زمانی، هم مشکل مازوت‌سوزی و هم مشکل قطعی برق را حل خواهد کرد. در غیر این صورت توقف سوزاندن مازوت در سه نیروگاه و اضافه شدن قطعی برق با برنامه! مشکلی را حل نخواهد کرد و جز زحمت بیشتر برای مردم هیچ ندارد.»
شاید اینکه چرا در دولت سیزدهم کارها برای تولید برق به درستی پیش نرفته را در صحبت‌هایی که ابراهیم خوش‌گفتار کارشناس حوزه صنعت برق که از وتوی مصوبه دولت سیزدهم توسط علی‌اکبر محرابیان، وزیر وقت نیرو گفت، متوجه شویم. او در یک برنامه تلویزیونی گفته: «یازده نیروگاه از صندوق توسعه ملی وام گرفتند، نیروگاه را ساختند و برق آن را فروختند و می‌فروشند.
در سال ۱۳۹۴ این صندوق گفت به شرطی این وام را به شما می‌دهم که یک نفر تضمین دهد بازپرداخت به دلار باشد. یعنی چون دلار می‌دهیم و دلار نیز پس می‌گیریم. دوره ساخت نیروگاه چهار سال است، سال ۱۳۹۳ شروع به ساخت کردند، سال ۱۳۹۷وارد مدار شد و از سال ۱۳۹۸ باید قسط آن را پرداخت می‌کردند اما یورو ۳۴۰۰ تومانی به ۱۶ هزار تومان رسیده بود.
یک مصوبه دولت وجود داشت برای تاریخ 1394/3/11 که گفته بود بانک مرکزی موظف است پول نیروگاه‌ها را بگیرد و به نرخ نیمایی به آنها بدهد. همه نیروگاه‌هایی که از صندوق وام گرفته بودند بدهکار بزرگ بانکی هستند و از سال ۱۳۹۷ پیگیری می‌کنیم که بیایید آن را حل کنیم.»
این کارشناس ادامه داد: «آقای مخبر وقتی معاون اول بودند و آقای پاداش جلساتی گذاشتند، صندوق توسعه ملی و وزارت اقتصاد و بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه و معاون آقای مخبر همگی قبول کردند که اجازه دهیم بخشی از برق این نیروگاه‌ها به صنایع فروخته شود تا بتوانند قسط‌های خود را پرداخت کنند، پول آن نیز به بانک آنها نرود بلکه به بانکی برود که مستقیم پول را به صندوق بدهد اما وزیر نیرو گفت من این را قبول ندارم، آن را نگه داشت و تا الان نیز نگه داشته شده است.»
به‌هرحال باید این نکته را بپذیریم که در سه دهه اخیر به توسعه نیروگاه‌ها در دولت‌های مختلف بی‌توجهی شده است و اگر خاموشی وجود دارد میراثی بوده که از گذشته به ارث مانده است. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی رشد ظرفیت اسمی نیروگاه‌های کشور در ۳۰ سال گذشته را مقایسه کرده و به این نتیجه رسیده که نیروگاه‌ها در دولت اول و دوم مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی به ترتیب ۳۰ و ۲۷ درصد رشد و در دولت اول سیدمحمد خاتمی،۱۹ درصد و در دولت دوم او با یک افزایش دو برابری به ۴۱ درصد رشد رسید. در دو دولت محمود احمدی‌نژاد به ترتیب ۳۷ و ۲۴ درصد رشد داشت و در دولت اول حسن روحانی به ۱۲ درصد و در دولت دوم او به ۸ درصد کاهش یافت.
با این حال وزارت نیروی دولت حسن روحانی در گزارشی که در تیرماه سال ۱۴۰۰ منتشر کرد در خصوص جمع‌بندی عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم بر این نکته تاکید کرده که در مجموع ۲۰۰۱۷ مگاوات ظرفیت جدید تولید برق به بهره‌برداری رسید که به‌طور متوسط سالانه بیش از ۲۵۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور افزوده شده است. همچنین در دولت‌های حسن روحانی، ۸۶ واحد نیروگاه حرارتی بزرگ با بیش از ۷ میلیارد یورو سرمایه‌گذاری به بهره‌برداری رسید و ۴۳ نیروگاه دیگر نیز با ظرفیت ۱۶۳۰۹ مگاوات در حال احداث بوده است که قرار بود در دولت سیزدهم به بهره‌برداری برسد.
براساس این گزارش عملکرد دولت حسن روحانی در برنامه ششم توسعه در خصوص اقدامات انجام‌شده در زمینه افزایش برق به این صورت بوده که ۱۳۶۸۴ مگاوات نیروگاه به بهره‌برداری رسیده،۱۶۳۰۹ مگاوات نیروگاه در دست احداث بوده و ۱۷۹۲۵ مگاوات نیز به دلیل تحریم‌ها متوقف شده است.
رضا اردکانیان، وزیر نیروی دولت دوازدهم نیز گزارش تولید برق در دولت‌های یازدهم و دوازدهم را به ترتیب ۷۹۲۶ و ۱۲۰۹۱ مگاوات عنوان کرده است. او همچنین لیست تولید برق در دولت سه‌ساله سیزدهم را جمعاً حدود ۱۰۳۰۰ مگاوات عنوان کرده است. همچنین فهرست در دست ساخت تحویلی به دولت چهاردهم نیز به شرح زیر است:
۱-واحدهای جدید حراراتی ۷۲۵۷ مگاوات
۲-افزایش توان عملی و رفع محدودیت ۲۱۶۹ مگاوات
۳-واحدهای مقیاس کوچک ۴۱۴ مگاوات
۴-واحدهای تجدیدپذیر حدود ۴۰۰ مگاوات
۵-ظرفیت در دست ساخت و منتقل شده به دولت چهاردهم حدود ۳۸۰۰ مگاوات
وزیر نیروی دولت حسن روحانی توضیح داده که نیروگاه‌های حرارتی کشور بر اساس سوخت گاز طراحی شده‌اند و در مواقع اضطراری جهت استمرار تولید از سوخت پشتیبان استفاده می‌کنند. بیش از ۸۲ درصد نیروگاه‌های کشور (آمار سال ۱۴۰۰) قابلیت استفاده از مازوت به‌عنوان سوخت پشتیبان را ندارند. حدود 30 درصد بقیه هم متعلق به بخش خصوصی‌اند.
او ادامه داد: «پس از پیگیری‌های مکرر چندساله و رفع موانع بوروکراتیک ایفای تعهد دولت روسیه (ناشی از ناهماهنگی‌ها بین وزارتین دارایی و انرژی، تغییر وزیر انرژی، تغییر معاون وزیر ذیربط، خلع ید از پیمانکار اصلی و...)، نهایتاً قرارداد احداث نیروگاه ۱۴۰۰ مگاواتی حرارتی سیریک هرمزگان عملیاتی شد. اهمیت این نیروگاه از دو جهت است؛ یکی اینکه برای کنترل پایداری شبکه برق جنوب شرق کشور احداث چنین ظرفیتی در این منطقه ضروری است و در سال ۱۴۰۳ می‌بایست به مدار می‌آمده است و دیگر اینکه به‌دلیل مجاورت دریا می‌تواند از سوخت مازوت استفاده کند. در سال ۹۹ مراسم رسمی آغاز عملیات اجرایی آن با حضور مسئولین دو طرف برگزار و عملیات سیویل ساخت نیروگاه توسط همکار ایرانی پیمانکار اصلی آغاز شد اما به قرار اطلاع (غیردقیق) به دلیل بروز مشکلاتی کار مطابق برنامه جلو نرفته است.»
روز گذشته مرکز پژوهش‌های مجلس باز هم گزارشی از دلایل قطع برق منتشر کرد و عنوان کرد که گاز و گازوئیل نداریم. در این گزارش آمده: «لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ در وضعیتی توسط دولت تدوین می‌شود که کشور با ناترازی‌های رو به گسترش در تمامی حامل‌های انرژی از جمله گاز طبیعی، برق و بنزین روبه‌رو است. در سال ۱۴۰۱ میزان ناترازی گاز طبیعی در اوج مصرف به ۳۱۵ میلیون مترمکعب در روز رسید و اگرچه به‌واسطه افزایش دما در سال ۱۴۰۲ این عدد به حدود ۲۸۰ میلیون مترمکعب در روز کاهش یافت، اما همچنان چالش ناترازی گاز طبیعی در کل سال به‌ویژه ماه‌های سرد وجود دارد.
از سوی دیگر مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌های حرارتی افزایش یافته و درحال‌حاضر ذخایر گازوئیل و نفت‌کوره نیروگاه‌ها در ۶ ماهه اول ۱۴۰۳ نسبت به‌مدت مشابه سال قبل کاهش پیدا کرده و افزایش ناترازی گاز و عدم امکان تأمین سوخت مایع جایگزین، چالش‌هایی را برای تأمین برق در زمستان به وجود آورده‌است.»
پس از پایان دولت سیزدهم، روزنامه کیهان در گزارشی عنوان کرد که دولت مسعود پزشکیان اسب زین‌شده‌ای را تحویل گرفته و در خصوص برق نوشت: «شهید رئیسی دولت سیزدهم را با ۱۵ هزار مگاوات ناترازی برق از دولت روحانی تحویل گرفت اما اکنون 9 هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاهی کشور افزوده شده است. تابستان دو سال اخیر، رکورد مصرف روزانه برق، در روزهای متوالی شکسته شد و مصرف از 70 هزار مگاوات عبور کرد اما قطعی برق ناشی از کمبود، رخ نداد. نکته مهم اینکه امسال برای نخستین‌بار در تاریخ جمهوری اسلامی ایران رشد مصرف برق صنایع از بخش خانگی بیشتر شد..»
این درحالی بود که اتفاقاً هم تابستان امسال و هم سال قبل شاهد خاموشی در کشور بودیم و برق بسیاری از صنایع یک یا دو روز در هفته قطع می‌شد که باعث اعتراضات بسیاری از صاحبان صنعت کشور به‌خصوص شهرهای استان خراسان رضوی شد.
مجتبی رجبی‌مشهدی، مدیرعامل توانیر در ۲۲ تیرماه امسال اعلام کرده هم‌اکنون 10 هزار مگاوات کسری برق داریم درحالی‌که حمیدرضا صالحی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران معتقد بود عدد کسری برق 14 هزار مگاوات است. همچنین بر اساس آمارهای وزارت نیرو میزان مصرف در زمان پیک نسبت به مدت مشابه سال گذشته 9/10 درصد افزایش پیدا کرده بود و این در حالی بود که متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی 39 درصد اعلام شد.
هم تابستان امسال و هم تابستان سال گذشته، برای صنایع جدول خاموشی تهیه شده بود و شهرک‌های صنعتی موظف بودند تا 90 درصد از مصرف روزانه برق خود را کاهش دهند تا برق به خانوارها برسد.
گودزیلا؛ این هیولای عجیب ژاپنی از کجا آمد؟ 
۶ توصیه ریاضیدانان بزرگ برای افزایش علاقه کودکان به ریاضیات 
۱۰ نکته کاربردی برای افرادی که عاشق گیاه آپارتمانی سانسوریا هستند 
بهترین فیلمهای کمدی سینمای ایران که حتما باید ببنید 
۷ مدل موی کوتاه ترند برای زنان مسن که جوانتر نشانتان می‌دهد 
۱۱ باور اشتباه در نگهداری از گیاهان آپارتمانی که به آنها آسیب میزند 
