وضعیت قرمز رمزریال در ایران؛ درس‌های تجربه ناموفق نیجریه

روزنامه دنیای اقتصاد طی یادداشتی نوشت: از همان ابتدای تاریخ بشر، روش مبادله کالابه‌کالا برای رفع این نیاز مورد استفاده قرار می‌گرفت. در همین راستا، امروزه نیز پول دیجیتالی به عنوان آخرین نسل پول مورد استفاده قرار گرفته است. ویژگی اصلی ارزهای دیجیتال این است که رمزنگاری شده‌اند و با این اقدام، از جعل پول جلوگیری شده است. 

از طرفی دیگر، ارز دیجیتال برای حل مشکل خرج کردن مجدد پول و بحث اعتماد بسیار راهگشا بوده‌اند. همچنین، فرامرزی بودن و انحصاری نبودن نیز محدودیت‌ها را تا حد زیادی از بین برده است. فرد بدون نیاز به کسب مجوز از نهاد یا سازمانی می‌تواند تاریخچه تراکنش‌ها را بارگیری کرده و اقدام به ارسال یا دریافت ارز دیجیتال کنند. اما با وجود تمام مزایایی که بیان شد برخی ویژگی‌های رمزارزها مثل غیرقابل‌بازگشت بودن تراکنش‌ها و ناشناس و نیمه‌ناشناس بودن آن‌ها ممکن است کمی دلسردکننده باشد.

یعنی اگر ارز دیجیتال به آدرس اشتباهی انتقال داده شود، امکان پیگیری قضایی برای آن وجود نخواهد داشت. حال این سوال به ذهن می‌رسد که چه چیزی باعث شده تا دولت‌های مختلف از رمزارزها استقبال کنند؟ همچنین، چه چیزی به عنوان ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) وارد دایره اقتصاد شده است و بانک‌های مرکزی با وارد شدن به این حوزه چه هدفی را دنبال خواهند کرد؟ پول در جهان امروز همچنان دارد کارکردهای اصلی خود را انجام می‌دهد. 

پول وسیله‌ای برای مبادله، واحد سنجش و ذخیره ارزش است. از این رو، ارز دیجیتال بانک مرکزی باید هر سه این موارد را در یک سطح اساسی برآورده کرده باشد. هدف بانک مرکزی این است که اطمینان حاصل کند که کارکرد CBDC بیشتر به عنوان وسیله‌ای برای مبادله باشد تا اینکه از آن برای ذخیره ارزش استفاده شود. به عبارت دیگر، یک ارز دیجیتال بانک مرکزی در درجه اول باید برای پرداخت پول استفاده شود و نه به عنوان وسیله‌ای برای پس‌انداز کردن. 

از مزایای ورود ارز دیجیتال به بانک مرکزی، می‌توان به کاهش هزینه‌های تولید و انتقال پول نقد، بهبود زیرساخت پرداخت، تقویت شمول مالی، به‌ویژه در اقتصادهای مبتنی بر پول نقد، به‌منظور رفع موانع مالی و محدودکننده تقاضا اشاره کرد. وجود ثبات مالی در صدور ارز دیجیتال خرده‌فروشی توسط بانک مرکزی، به نوع طراحی ارز دیجیتال، حجم حاصل از آن و استراتژی بانک مرکزی برای انتشار ارز موردنظر بستگی دارد. بانک مرکزی در شرایط وجود ثبات و همچنین در مواقع بحرانی، مایل است نقدینگی اضطراری را برای بانک‌هایی که در معرض هجوم CBDC هستند فراهم کند. بااین‌حال، عملیات وام‌دهی بانک مرکزی می‌تواند به کاهش اثرات مخرب ثبات مالی بر بخش بانکی کمک کند. 

وضعیت قرمز رمزریال در ایران

در ایران نیز از سال ۱۴۰۰ زمزمه‌های ایجاد رمزریال مطرح شده است. ویژگی مهم رمزریال، قانونی بودن آن بوده و هدف بانک مرکزی از ایجاد آن کاهش میزان اسکناس در دست مردم خواهد بود. در سال‌های اخیر، با افزایش سرعت گردش پول و چاپ اسکناس ریالی، ضربات سهمگینی به اقتصاد کشور وارد شده است. به همین جهت، در شرایط کنونی بانک مرکزی و دولت به دلیل وجود نگرانی بابت به حداکثر رسیدن استفاده از رمزارزها و سخت‌تر شدن نظارت بر عرضه پول و سیستم‌های پرداخت، از ایجاد رمزریال استقبال می‌کند. از طرف دیگر، توسعه رمزریال می‌تواند امکان ارائه خدمات بانکی بدون استفاده از واسطه‌ها را گسترش دهد. این امر موجب کنترل بیشتر بر پول‌شویی و فساد خواهد شد. 

در همین راستا، از تفاوت‌های عمده رمزریال با ارزهای دیجیتال آن است که رمزریال برخلاف سایر ارزهای دیجیتال قابلیت استخراج ندارد. این قضیه کمی عجیب به نظر می‌رسد اما رمزریال زیر نظر دولت و قوانین آن قرار دارد. همچنین خرید آن با پیچیدگی‌های زیادی همراه است. همه این تفاسیر باعث شده است رمزریال چندان محبوب و شناخته‌شده نباشد. البته این اولین باری نیست که پروژه دیجیتالی‌شدن پول ملی باعدم استقبال مردم روبه‌رو شده است.

 پیش از این برخی از کشورها از جمله نیجریه و باهاما در اجرای این طرح به موفقیت نرسیده بودند که علت آن عمدتا عدم امکان سرمایه‌گذاری در ارز موجود بوده است، چرا که پول‌های دیجیتالی صرفا برای اینکه جایگزین خوبی برای اسکناس باشند، ایجاد شده‌اند. در نهایت، با وجود مزایای قابل‌توجهی که بانک‌های مرکزی در استفاده از ارزهای دیجیتالی دارند، ارزریال نیاز به اصلاحات جدی داشته است. در این راستا، لازم است دولت بتواند مواجهه کارآمدی با این پدیده رو به افزایش در سراسر جهان داشته باشد.

نویسنده: الناز رخسارطلب؛ دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه خوارزمی