ضيافت شاهانه؛ الماس هاي راز، گوهرهاي اجلالي

از امام رضا و پدران گرامي شان، از مولاي متقيان اميرالمومنين علي عليه السلام نقل شده است كه فرمودند: پيامبر گرامي اسلام(ص) در یکی از روزهای پاياني ماه شعبان، در خطبه ای مهم ، فرا رسيدن ماه مبارك رمضان را نويد دادند و در آثار و بركات و لوازم اش  نكات گرانبهايي بر زبان راندند.

نگارنده، مي كوشد صرفا همان ها كه از رمضان بر زبان نور فشان نبوي جاري شده است را در زير بياورد تا همه بيشتر بدانيم كه خداوند مهربان، در اين يك ماه، چه سفره اي براي بندگان خويش گسترده است و ما چه بايد بكنيم تا بيشترين بهره هاي ماندگار را از اين ضيافت شاهانه بر گيريم.

رسول زيبا ترين مهربانان مي فرمايد: أیُها الناس، إنّه قد أقبلَ الیکم شهرُ اللهِ بالبَرکة وَ الرّحمة وَ المَغفرة، شهرٌ هوَ عندَ اللهِ أفضلُ الشّهورِ،و أیّامُهُ أفضلُ الأیّامِ،و لیالیهِ أفضلُ اللّیالی،و ساعاتُهُ أفضلُ السّاعات،هوَ شهرٌ دُعِیتُم فیهِ الی ضِیافَةِ الله، وجُعِلتُم فِیهِ مِن أهلِ کرامةِ اللهِ، أنفاسُکُم فِیهِ تسبیحٌ، ونَومُکُم فِیهِ عِبادَةٌ، وَ عَمَلُکُم فِیهِ مَقبولٌ، و دُعاؤُکُم فِیه مُستجابٌ،....

متن خطابه ، كمي طولاني است. براي آسان كردن استفاده عزيزاني كه علاقمند به دانستن محواي خطابه نبوي اند، محورهاي خطبه را استخراج كرده ام و آن ها را به زبان فارسي برگردانده ام. 

آن ها كه مي خواهند متن عربي را ببينند، به منبع مراجعه كنند.

1- ای مردم، بدانيد كه ماه خدا، همراه با برکت و رحمت و آمرزش گناهان به شما روی آورده است.
2- ماهی است که از همه ماه ها ارزشمندتر و با فضیلت تر است.
3- روزهایش ارزشمندترین روزهاست.
4- شب هایش با فضیلت ترین شب هاست.
5- ساعت هایش از همه ی ساعت ها ارزشمند تر و ارجمندتر است.
6- ماهی است که شما به میهمانی خدا دعوت شده اید.
7- خدا شما را در این ماه گرامی داشته است.
8- نفس(به فتح نون و فا) های شما در ماه رمضان تسبیح است.
9- خوابتان عبادت خداست.
10- عمل شما مورد قبول درگاه خداست.
11- دعایتان در این ماه عزیز مستجاب است.
12- با نیت های درست و دل های پاک، خواسته هایتان را از خدا بخواهید.
13- بخواهید که شما را در این ماه به گرفتن روزه توفیق دهد.
14- بخواهيد كه شما را به تلاوت قرآن موفق سازد.
15- انسان بدبخت  کسی است که در این ماه مورد بخشش و آمرزش خدا قرار نگیرد.
16- با گرسنگی و تشنگی این ماه، به یاد گرسنگی و تشنگی قیامت بفتید.
17- به فقرا و محرومان صدقه بدهید.
18- در ماه رمضان به بزرگانتان احترام کنید.
19- به کودکان و افراد کوچک تر، از هیچ محبتی دریغ نورزید.
20- در این ماه، بیشتر، صله ی رحم نمایید.
21- زبان خود را از گفتار ناپسند و زشت نگهدارید.
22- چشمانتان را بر آن چه كه خدا اجازه نداده است ، فرو بنديد.
23- آن چه را که شنیدنش بر شما حلال نیست، گوش نكنيد.
24- به یتیمان مهر و محبت کنید تا بر یتیمان شما مهر ورزند.
25- از گناهانتان توبه کنید.
26- به هنگام نماز، دو دست خود را به دعا به پیشگاه خدا بلند کنید.
27- چه آن که آن لحظه ها بهترین لحظه هاست.
28- خداوند در آن لحظات با مهر و لطف بر بندگان می نگرد.
29- اگر از او درخواست کنند، جواب می دهد.
30- وقتی او را بخوانند، لبیک می گوید.
31- و دعای آنان را اجابت می کند.
32- ای مردم! جانتان در گروه اعمال شماست، با طلب مغفرت از خدا، آزادش کنید.
33- شانه های شما از وزر و وبال گناه و زشتی ها سنگینی می کند، با سجده های طولانی، آن وزر و وبال را سبک کنید.
34- بدانید که خداوند به عزت خود قسم یاد کرده است که نمازگزاران و سجده کننده گان را عذاب نکند.
35- ای مردم! هر کسی از شما روزه دار مؤمنی را افطار دهد، چنان است که گویا بنده ای را آزاد کرده و خداوند از لغزش های گذشته اش می گذرد.
 یکی از حاضران مجلس پيامبر، پرسيد :ای رسول خدا، همه ی ما قدرت افطار دادن و سیرکردن ديگران را نداریم.
 پیامبر فرمود: با تكه اي خرما و مقداری آب، آتش را از خود دور کنید.
36- ای مردم! اگر کسی در این ماه اخلاق خودش را نیکو و اصلاح کند، جواز عبور از پل صراط برای او خواهد بود.
37-  آن کسی که در این ماه بر زیردستان خود آسان گيرد، خداوند حساب قيامت را بر او آسان می گیرد.
38-  کسی که در این ماه، مردم از شرش در امان باشند، خداوند در قیامت غضب خود را از او باز می دارد.
39-  کسی که یتیمی را نوازش نماید، در قیامت مورد نوازش خداوند خواهد بود.
40- کسی که صله ی رحم کند، خداوند رحمتش را در قیامت بر او فرو می فرستد.
41-  کسی که قطع رحم کند(ارتباطش را با خويشاوندان نسبي قطع كند)، خداوند رحمتش را در قیامت از او دور دارد.
42-  کسی که یک نماز مستحبی به قصد اطاعت و بندگی به جاي آورد، خداوند مجوز آزادی از آتش جهنم را برای او صادر می کند.
43- کسی که یک واجب را انجام دهد، ثواب هفتاد واجب به او داده می شود.
44-  کسی که در این ماه بر من زیاد درود فرستد( صلوات بر محمد و  خاندان پاكش بفرستد)، خداوند کفه ی میزان اعمال نیک او را در قیامت سنگین می کند.
45- کسی که یک آیه در این ماه از قرآن تلاوت کند، پاداش یک ختم قرآن را خواهد داشت.
46- ای مردم، درهای بهشت در این ماه باز است، از خدا بخواهيد  که آن ها را بر روی شما نبندد.
47-  درهای جهم بر روی شما بسته است، از خداوند بخواهید که آن ها را بر روی شما نگشاید.
48-  شیطان در این ماه در غل و زنجیر است، از خداوند بخواهید که او را بر شما مسلط نکند.
49- امیرالمؤمنین، علي ابن ابي طالب از جا برخاو سوال كرد: ای رسول خدا، کدام عمل در این ماه ارزشمند ترين است؟
فرمود: ای ابالحسن، ارجمندترین عمل در رمضان آن است که انسان تقوا پيشه سازد و از آن چه خدا حرام کرده است، دوری جويد.
آن گاه گریه کرد. عرض کردم: چه چیزی باعث گریه ی شما شد؟
فرمود: علی جان، گریه ی من برای این است که در این ماه در حالی که به نماز ایستاده ای فرق سرت به دست بدبخت ترین انسان  شکافته می شود و محاسن شریف تو به خون سرت رنگين می گردد.
امیرالمؤمنین عرض کرد: ای رسول خدا، در آن هنگام، آیا دین من سالم است؟
رسول خدا فرمود: آری، دين تو در سلامت کامل است.
50- سپس فرمود: یا علی، قاتل تو، قاتل من است و کسی که بر تو غضب کند بر من غضب کرده است.
 کسی که به تو دشنام دهد به من دشنام داده است، تو برای من به منزله ی جان من هستی، روح تو از روح من است و طینت تو از طینت من است.
خدای تبارک و تعالی، من و تو را آفرید و انتخاب کرد.
 مرا برای نبوت و پیامبری، و تو را برای امامت امت اسلامی اختیار کرد و هر کسی امامت تو را انکار کند، در حقیقت منکر نبوت من شده است.(1)

با آن چه گفته شد، بيشرين مردمان، به علت برخوردار نبودن از چشم برزخي، ماهيت واقعي رمضان را نمي بينند و درك نمي كنند. اما رسول خدا براي تحريك ما و وا داشتن مان به قدر داني از آن و از دست ندادن فرصت هاي طلايي و بي بديل اش، فرموده است: «لو یعلم العبد ما فی رمضان لود ان یکون رمضان السنة » ...اگر بنده، ارزش ماه رمضان را بداند آرزو می کند که سراسر سال رمضان باشد.(2)

روزه عام، روزه خاص

برخي ، روزه را در پرهيز كردن از مبطلات فقهي مي دانند؛ مانند نوشيدن و خوردن و آميزش جنسي و مانند آن . اين نوع روزه را روزه عام يا فقهي گويند. كسي كه بر اساس فتواي مرجع تقليد خود، از ارتكاب امور باطل كننده روزه ، مانند آنچه كه در بالا ذكر شد، اجتناب كند، روزه دار به شمار مي رود، اما روزه دار عام و نه خاص.

ضيافتي كه حضرت پروردگار در رمضان براي بندگان خود مي گسترد، نه براي آن است كه فقط به آن ها طعم گرسنگي و تشنگي را بچشاند و ديگر هيچ!

چشانيدن طعم پرهيز از خوردني ها و نوشيدني هاي حلال، مقدمه پرهيز دادن آدمي از گناهان و رذايل است؛ گناهان و رذيلت هايي كه بسياري از آنها محصول عضو كوچكي از بدن است به نام زبان.

دروغ، تهمت، غيبت، دل شكستن و دل سوزاندن، سخن چيني ووو در زمره گناهان كبيره ي است كه زبان ، پديد مي آورد و صاحبش را  تباه و نابود مي كند.

در روزه خاص، روزه جسم به روزه روح تبديل مي شود كه غايت روزه داري است.

  امام علی مي فرمايد: «صوم النفس امساک الخمس عن سائر المآثم و خلو القلب من جمیع اسباب الشر» ... روزه روح، خودداری حواس پنجگانه از همه گناهان و پاک کردن دل از کلیه اسباب شر و بدی است.(3)

امام علی در جايي ديگر مي فرمايند: «صیام القلب عن الفکر فی الآثام افضل من صیام البطن عن الطعام » ... روزه دل، از این که به گناه فكر نكند، برتر از روزه شکم از طعام است.(4)

بدين ترتيب، روزه خاص ، غايت و هدف روزه عام است كه اگر حاصل نشود، از روزه، جز گرسنگي و تشنگي براي آدمي نمي ماند!

علی علیه السلام مي فرمايد: «کَم مِن صائمٍ لَیسَ لَهُ مِن صیامِهِ إِلاّ الجُوعُ وَ الظَّماءُ»... چه بسيار روزه ­دارانی که از روزة خود، جز تحمل گرسنگی و تشنگی بهره­ ای نمي برند.»(5)

يكي از آيات قرآن كه بر وجوب روزه دلالت دارد مي فرمايد: يا ايُّهَا الَّذينَ امَنوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقونَ
( اي كساني كه ايمان داريد، روزه بر شما واجب شد همان گونه كه بر پيشينيان شما واجب شده بود، باشد كه تقوا پيشه شويد.)(6)

طبق آن چه حضرت پروردگار  مي فرمايد، هدف از روزه، تقوا پيشگي است؛ يعني دور شدن از بدي ها و مقيد شدن به انجام واجبات الهي و نيكي ها. اگر چنين نشود، روزه فقهي حاصل آمده اما روزه واقعي نه.

عطار نيشابوري، آن چه گذشت را به زيبايي چنين بيان مي كند:

ای دوست، ماه روزه رسید و تو خفته­ ای
آخر زخواب غفلت دیرینه سر بر آر
سالی دراز بوده­ ای اندر هوای خویش
ماهی خدای را شو و دست از هوا بدار
پنداشتی که چون نخوری، روزه کامل است!
بسیار چیز هست جز این، شرط روزه دار
هر عضو را بدان که بتحقیق روزه­ ایست
تا روزه تو روزه بود نزد کردگار
اول نگاه دار نظر، تا رخ چو گل
در چشم تو نیفکند از عشق خویش خار
دیگر ببند گوش ، زهر ناشنیدنی
کز گفتگوی هرزَه، شود عقل تار و مار
دیگر زبان خویش که جای ثنای اوست
از غیبت و دروغ فرو بند استوار
دیگر به وقت روزه گشادن مخور حرام
زیرا که خون خوری تو از آن بِه هزار بار

بزرگان مي گويند كه اگر روزه، در آدمي ، طفل جان را از شير شيطان باز كند و ملكه تقوا در او پديد آورد، روح اسير جسم، از گوهر هاي اسرار الاهي آكنده مي شود، از جسم بي نياز مي شود،  مختارانه پر مي كشد و از عالم دون، رهايي مي يابد، گرچه با جسم خاكي خويش و با تن هاي خاكي و مادي، قرين باشد.

چه زيبا مي گويد حضرت مولانا :

این دهان بستی،دهانی باز شد
تا خورنده ي لقمه های راز شد
چند خوردی چرب و شیرین از طعام
امتحان کن چند روزی در صیام
چند شب ها خواب را گشتی اسیر
یک شبی بیدار شو! دولت بگیر
گر تو این انبان ز نان خالی کنی
پر ز گوهر های اجلالی کنی
تا تو تاریک و ملول و تیره ای
دان که با دیو لعین هم شیره ای
طفل جان از شیر شیطان باز کن!
بعد از آنش با ملک انباز کن
لقمه، تخم است و برش، اندیشه ها
لقمه، بحر و گوهرش، اندیشه ها

اميد آن كه بر خوان شاهانه پروردگار، لقمه هاي روحاني بر گيريم و آن گاه كه بانگ بر چيدنش را يك ماه ديگر سر دادند، انبان خويش از الماس هاي راز و گوهر هاي اجلالي، پر بيابيم و مست فيض رمضان، غريو شادماني سر دهيم.
آمين
محمد حسين خوشوقت
دوشنبه دهم مرداد ماه 1390
-------
منابع:
1- بحار الانوار، ج96،ص 157 و 358- عیون أخبار الرضا، ج،/ص295
2- بحارالانوار، ج 96، ص 346
3-غرر الحکم، ج 1، ص 417 .
4- همان،ص 416
5- نهج البلاغه، حكمت 145
6- قرآن كريم، سوره بقره، آيه 185