آینده توافقات هستهای با ایران
در سیاست خارجی، دونالد ترامپ احتمالاً رویکردی معاملهگرانهتر در قبال چین و ایران اتخاذ کرده و در عین حال حمایت از اسرائیل و فشار بر روسیه و اوکراین را حفظ خواهد کرد. این رویکرد، هرچند میتواند در کوتاهمدت دستاوردهایی مانند توافقات دیپلماتیک داشته باشد، اما با چالشهایی در هماهنگی با متحدان سنتی و مدیریت بحرانهای منطقهای روبهرو خواهد شد. بهطور کلی، بازگشت ترامپ به قدرت میتواند به تغییر نظم بینالمللی و تضعیف هنجارهای دموکراتیک و چندجانبهگرایی منجر شود، در حالی که فرصتهایی برای منافع اقتصادی و توافقات استراتژیک فراهم میکند.
ایران و آمریکا در آستانه آزمون تاریخی
دیدار اخیر ایلان ماسک با مقامات ایرانی، در کنار ادعای ترامپ مبنی بر توانایی او در دستیابی به توافقی بهتر، نشاندهنده پتانسیل تازهای برای کاهش تنشها میان تهران و واشنگتن است. هرچند ترامپ همچنان میان تمایلات ذاتی خود برای مذاکره و انتخاب مشاورانی با دیدگاههای تندرو گرفتار است، این تلاشها میتواند آغازی برای گشودن فصل جدیدی از دیپلماسی باشد.
مکانیسم ماشه (Trigger mechanism) در راستای حلاختلاف پیش بینی شده در برجام ، فرآیندی است که اگر یکی از طرفهای برجام به این جمعبندی برسد که طرف دیگر به تعهدات ذکر شده در این توافق پایبند نیست، میتواند به کمیسیون مشترک شکایت کند.
خطر بازگشت ایران به شورای امنیت
مسیر اجرای اسنپبک از طریق مکانیزم حل اختلاف مندرج در برجام است. اگر عضوی از اعضای این توافق به این نتیجه برسد که عضو دیگری از توافق به تعهداتاش ذیل برجام پایبند نیست، میتواند این موضوع را در کمیسیون مشترک برجام مطرح کند. سپس اگر بعد از ۳۵ روز این موضوع در کمیسیون مشترک برجام حل نشد، مسئله به شورای امنیت ارجاع خواهد شد.
تضعیف نفوذ جنگ طلبان در دولت ترامپ
در صورت بازگشت به قدرت، بر اتخاذ رویکردهای قاطعانهتر علیه ایران تأکید دارند، در حالی که احتمال دارد تمایلات ترامپ برای مذاکره با رویکردهای تندروانه اطرافیانش همچنان در تضاد باشد. در عین حال، تعاملات غیرمنتظرهای نظیر دیدار ایلان ماسک با نمایندگان ایران نشاندهنده تلاشهایی برای کاهش تنش است. هرچند ساختار تیم امنیت ملی آینده ترامپ نشان از انتخاب افرادی با رویکرد همسو با دیدگاههای او دارد، اما خطر تشدید تنشها در منطقه به دلیل فشارهای حداکثری و احتمال وقوع اشتباهات محاسباتی همچنان بالاست.
سایه بی اعتمادی بر روابط ریاض و واشنگتن
میانجیگری چین در سال ۲۰۲۳ روابط عربستان سعودی و ایران را بهبود بخشید و به گسترش همکاریهای اقتصادی، سیاسی و دفاعی منجر شد. این روابط در حالی تقویت میشوند که عربستان بر موازنه میان ایالات متحده، ایران و قدرتهای جهانی تمرکز کرده و در راستای اهداف بلندمدت خود رویکرد تنش زدایی منطقهای را اتخاذ کرده است. بازگشت ترامپ به قدرت میتواند چالشهای جدیدی در روابط دو کشور و همکاریهای منطقهای ایجاد کند.
تخت روانچی معاون سیاسی وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران گفت: برجام هنوز میتواند مبنای مذاکرات بوده و با به روزرسانی واقعیتهای جدید را منعکس کند. بارها اعلام کرده ایم که اگر طرفهای دیگر عمل به تعهدات خود را از سر بگیرند، ما نیز مایلیم که چنین کنیم.
از محاصره تا مصالحه: خلیج فارس در مسیر تحول و دیپلماسی
کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید با چالشها و فرصتهای متعددی روبرو هستند. از یک سو، روابط نزدیک ترامپ با رهبران عربی میتواند به تقویت همکاری بین آنها کمک کند، اما از سوی دیگر، نگرانیهایی درباره بیثباتی ناشی از سیاستهای غیرقابلپیشبینی و فشارهای تهاجمی او علیه ایران وجود دارد. تغییر رویکرد عربستان و امارات به سمت دیپلماسی نشانگر تلاش این کشورها برای کاهش تنشهاست، اما احتمال نیاز به مقاومت در برابر فشارهای آتی آمریکا همچنان باقی است.
عملگرایی کشورهای عربی خلیج فارس در مدیریت روابط با ترامپ
کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، با درسگیری از تجربیات گذشته و ناکامی سیاستهای امنیتی آمریکا در حمایت از منافع آنها، به سمت خوداتکایی، تنشزدایی منطقهای و تقویت روابط دیپلماتیک گام برداشتهاند. در نتیجه، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بر پایه عملگرایی و موازنهسازی هوشمندانه، تلاش دارند ضمن حفظ استقلال و اتحاد منطقهای، منافع ملی و ثبات منطقه را در برابر چالشهای پیشرو تضمین کنند.
سفر رافائل گروسی به تهران و مذاکرات هستهای
ایران در مواجهه با تهدیدات منطقهای و بینالمللی در تلاش است با ترکیبی از استراتژیهای دیپلماتیک منطقهای و انعطافپذیری در مذاکرات هستهای، فشارها را مدیریت کند. بهبود روابط با کشورهای همسایه و احتمال توافقات هستهای محدود، بخشی از این تلاشها است. در عین حال، بازگشت احتمالی دونالد ترامپ به قدرت و موضع نامشخص او نسبت به ایران، فضایی از عدم قطعیت در آینده روابط دو کشور ایجاد کرده است. ایران بهطور هوشمندانه در حال تقویت مواضع خود است تا از بازگشت تحریمها و تنشهای بیشتر جلوگیری کند.
رویترز خبر داد: شماری از دیپلمات ها گفتند قدرت های اروپایی برای صدور قطعنامه جدید علیه ایران در شورای حکام آژانس در هفته آینده با هدف فشار بر تهران به دلیل کم بودن همکاری اش با آژانس تلاش می کنند. رویترز نام و مشخصات این دیپلمات ها را منتشر نکرد.
حسن بهشتیپور در گفتگو با فرارو:
تحلیلگر ارشد مسائل بینالملل گفت: «میگویند برجام ، چون ما را محدود کرده از نظر هستهای پس ضرر داشته و الان هم که باز پیشرفت کردیم نباید به آن برگردیم. اما توجه ندارند ایران در چه شرایطی برجام را پذیرفت. شرایطی که امروز نه تنها عوض نشده بلکه بدتر هم شده است. امروز میگویند بمب هستهای برای ایران بازدارنده است پس بسازیم؛ اگر بمب هستهای بازدارنده بود، ایران به اسرائیل که سلاح هستهای دارد دوبار حمله نمیکرد.»
علیرضا سلیمی نماینده تهران در مجلس گفت: در قضیه برجام قبلا دوستان رفتند قول دادند بعد آوردند مجلس گفتند که رای بدهید. موافقت نامههایی همچون تجارت آزاد بین ایران و سوریه ابتدا باید به مجلس بیاید بعد از آنکه تصویب شود بروند امضا کنند نه اینکه اول توافقنامه را امضا کنند بعد برای تصویب به مجلس بیاورند. در موارد متعددی در رابطه با توافقنامهها مجلس دور خورده است.
آخرین فرصت بایدن برای تغییر سیاست خاورمیانه
با نزدیک شدن به پایان دوره ریاستجمهوری جو بایدن، او فرصت محدود، اما مهمی برای تغییر رویکرد سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه دارد. بایدن اکنون میتواند بر اسرائیل فشار وارد کند تا به اصول انساندوستانه پایبند باشد و در عین حال از تشدید تنشهای نظامی اجتناب کند. همچنین با بازگشت به برجام ، میتواند نقشی اساسی در کاهش تنشهای میان ایران و اسرائیل ایفا کند و از احتمال وقوع جنگی منطقهای جلوگیری نماید.
مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی با اشاره به توافق هستهای ( برجام ) گفت: این یک پوسته خالی است.
مرتضی افقه در برنامه کامنت فرارو مطرح کرد:
مرتضی افقه، اقتصاددان می گوید: «آویزان ماندن به فروش نفت یا اعتیاد به فروش نفت را ادامه دادهایم، آن هم بدون امکان توسعه کشور از طریق نیروی انسانی. سالهاست نیروهای متخصص را با تنگ نظریهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی از کشور فراری میدهیم و مجبور به مهاجرت میکنیم.
باید به سراغ جوانهای متخصصمان برویم ولی بیتدبیریها و بیکفایتیها باعث شده به درامدهای نفتی وابسته شویم.
جوانان متخصص ما یا مهاجرت کردهاند یا منزوی شدهاند. اگر تغییری در دیدگاه تصمیمگیران رخ دهد، شاید بتوان در یک بازه زمانی بلندمدت، شاهد تغییراتی باشیم. صبر مردم از فشارهای اقتصادی بسیار کم شده است.»
یکی از نمایندههای مجلس نزدیک به سعید جلیلی در توییتی قطعی برق را به گردن برجام انداخت.
محمد صادق کوشکی در گفتگو با فرارو:
برجام یک روشی بود که امریکاییها ما را مجبور کنند خودمان با دست خودمان توان هستهای خود را نابود کنیم که موفق هم شدند. مقدمه برجام تصریح میکند که هر تعهدی اتحادیه اروپا و امریکا بدهد، داوطلبانه است و آمریکاییها و اروپاییها میتوانند اجرا کنند یا نه و هیچ اهرم فشاری علیه آنها در دست نداریم. اگر کسی با نگاه توهمی میخواهد پدیدهای را که تمام شده و تاریخ انقضای آن به پایان رسیده را زنده تلقی کند در خیال خود میتواند اینگونه فکر کند. اما همه اینها توهم است. برجام برای آمریکاییها تمام شده و بهرهای را که میخواستند هم از ان گرفته اند. آمریکاییها لبخندی تحقیر آمیز به این نوع افکار و توهمات میزنند.
حشمت الله فلاحت پیشه در گفتگو با فرارو مطرح کرد:
خروج ترامپ از برجام به فرضیه بی تاثیر بودن انتخابات آمریکا و سیاستهای خارجی ایران خط بطلان کشید و نشان داد بسته به این که چه کسی سر کار باشد، مناسبات سیاست خارجی آمریکا و ایران تحت تاثیر قرار میگیرد. بر همین اساس است که معتقدم اگر هریس سر کار بیاید، ایران و آمریکا میتوانند با ساز و کارهایی از جمله ابتکار مسقط، مذاکرات محرمانه و حتی توافقهای نانوشته که در گذشته اجرا میشد، دوباره وارد گفتگو شوند، اما اگر ترامپ رئیس جمهور بعدی ایران باشد، معتقدم او عملا سیاست تحویل توافق را در دستور کار قرار میدهد.
علی جنتی در برنامه کامنت فرارو مطرح کرد:
علی جنتی، وزیر ارشاد دولت یازدهم و دیپلمات پیشین ایران در گفتگو با فرارو گفت: «در دولت دوازدهم احیای برجام آماده امضا بود، اما به تعویق افتاد و به دولت بعدی رسید. دولت بعدی ۲ سال وقت تلف کرد. دولت سیزدهم تصور میکرد دولت آقای روحانی نتوانسته است امتیازات لازم را بگیرد و خودشان میروند مذاکره میکنند و امتیازات بیشتری میگیرند. اما در چند جلسه که با کشورهای ۵ به اضافه یک مذاکره کردند متوجه شدند به هیچ وجه امکان دریافت امتیازات بیشتری وجود ندارد. برخی نیز گفتند زمستان سخت در پیش است و قطعا اروپایی ها، به ما نیاز دارند و اگر تا زمستان صبر کنیم امتیاز بیشتری از اروپاییها خواهیم گرفت و همینها هم باعث شد همین خرده امتیازات را هم از دست دهیم و حتی اروپاییها هم دیگر تمایلی به مذاکره با ما نداشته باشند؛ بنابراین ما فرصتهایی را در دولت سیزدهم از دست دادیم که قابلیت احیا و رفع تحریمها را داشت.»